Total Knee Arthroplasty

Definicja/Opis

Totalna artroplastyka kolana (TKA) lub całkowita wymiana stawu kolanowego (TKR) jest powszechnie stosowaną operacją ortopedyczną, która polega na zastąpieniu powierzchni stawowych (kłykci kości udowej i plateau kości piszczelowej) stawu kolanowego gładkim metalem i polietylenem z tworzywa sztucznego. Celem TKA jest poprawa jakości życia osób ze schyłkową postacią choroby zwyrodnieniowej stawów poprzez zmniejszenie bólu i zwiększenie funkcjonalności. Liczba operacji TKA wzrosła w krajach rozwiniętych, przy czym TKA jest wykonywana u młodszych pacjentów.

Proteza zawiera co najmniej jeden element polietylenowy, umieszczony pomiędzy kością piszczelową a udową jako amortyzator wstrząsów. Protezy są zwykle wzmacniane cementem, ale mogą być pozostawione bezcementowe, jeśli wzrost kości ma wzmocnić komponenty. Rzepka może być zastąpiona lub odnowiona. Rekonstrukcja rzepki ma na celu przywrócenie mechanizmu rozciągającego. Podczas zabiegu operacyjnego może być zastosowane podejście rozszczepiające lub oszczędzające mięsień czworogłowy, a więzadła krzyżowe mogą zostać wycięte lub zachowane.

Istnieją różne rodzaje podejść chirurgicznych, konstrukcji i mocowań. W zależności od stopnia zaawansowania choroby może być również wykonana wymiana stawu kolanowego jednokłykciowego lub wymiana rzepki (PFR). Dostępnych jest kilka opcji znieczulenia, w tym znieczulenie regionalne w połączeniu ze znieczuleniem miejscowym nasiękowym lub znieczulenie ogólne w połączeniu ze znieczuleniem miejscowym nasiękowym, z możliwością dodania blokad nerwów obwodowych do każdej z tych opcji. Czasami podczas zabiegu może być stosowana opaska uciskowa. Systemy nawigacji wspomagane komputerowo zostały wprowadzone do chirurgii TKA i potrzebne są badania prospektywne dotyczące długoterminowych wyników funkcjonalnych.

Anatomia klinicznie istotna

Kolano jest zmodyfikowanym stawem zawiasowym, który umożliwia ruchy zgięcia i wyprostu, z niewielką ilością rotacji wewnętrznej i zewnętrznej. Staw kolanowy tworzą trzy kości: górna część kości piszczelowej, dolna część kości udowej oraz rzepka. Powierzchnie stawowe pokryte są cienką warstwą chrząstki. Do bocznych i przyśrodkowych powierzchni plateau kości piszczelowej przylegają łąkotki, które pomagają w amortyzacji wstrząsów. Staw kolanowy jest wzmocniony przez więzadła i torebkę stawową.

Epidemiologia /Etiologia

Najczęstszym wskazaniem do pierwotnej wymiany stawu kolanowego (TKA) jest choroba zwyrodnieniowa stawów. Choroba zwyrodnieniowa powoduje, że chrząstka stawowa ulega uszkodzeniu i nie jest już w stanie absorbować wstrząsów. Do czynników ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego należą: płeć, podwyższony wskaźnik masy ciała, przebyte urazy kolana oraz choroby współistniejące. Główną dolegliwością pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego jest ból. Ból jest subiektywny i obejmuje obwodowe i ośrodkowe mechanizmy neuronalne, które są modulowane przez czynniki neurochemiczne, środowiskowe, psychologiczne i genetyczne.

Totalna artroplastyka stawu kolanowego jest częściej wykonywana u kobiet i osób w starszym wieku. Zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Wielkiej Brytanii większość operacji TKA wykonywano u kobiet. Przewiduje się drastyczny wzrost liczby operacji TKA wraz z rosnącą liczbą młodszych biorców TKA w wieku poniżej 60 lat.

Procedury diagnostyczne

Przed operacją TKA przeprowadzana jest pełna ocena medyczna w celu określenia ryzyka i przydatności. W ramach tej oceny wykonywane są badania obrazowe mające na celu ocenę stopnia zaawansowania zwyrodnienia stawu oraz wykrycie innych nieprawidłowości w obrębie stawu. Przed zamknięciem nacięcia chirurgicznego wykonywane jest zdjęcie radiologiczne kolana w celu sprawdzenia ustawienia protezy.

Fizjoterapia przedoperacyjna

Pooperacyjne ćwiczenia rehabilitacyjne mogą być nauczane przed operacją, tak aby pacjenci mogli wykonywać odpowiednie ćwiczenia bardziej efektywnie bezpośrednio po operacji TKA. Przedoperacyjny program treningowy może być również wykorzystany do optymalizacji stanu funkcjonalnego pacjentów w celu poprawy pooperacyjnej rekonwalescencji. Przedoperacyjne programy treningowe powinny skupiać się na kontroli postawy, funkcjonalnych ćwiczeniach kończyn dolnych oraz ćwiczeniach wzmacniających dla obustronnych kończyn dolnych.

Brak jest dowodów potwierdzających skuteczność przedoperacyjnej fizjoterapii w zakresie oceny wyników pacjenta, siły kończyn dolnych, bólu, zakresu ruchu lub długości pobytu w szpitalu po całkowitej artroplastyce stawu kolanowego.

Post-TKA

Zabieg operacyjny TKA trwa zazwyczaj od 1 do 2 godzin. Większość osób rozpoczyna fizjoterapię podczas pobytu w szpitalu, w ciągu 24 godzin od operacji. Zazwyczaj rozpoczyna się ćwiczenia zakresu ruchu i wzmacniające, krioterapię i trening chodu, a przed wypisem ze szpitala zalecany jest program ćwiczeń w domu. Istnieją słabe dowody na to, że przyspieszone schematy fizjoterapii skracają czas pobytu w ostrym szpitalu.

Pacjenci są zwykle wypisywani po kilku dniach pobytu w szpitalu i otrzymują dalszą fizjoterapię, w warunkach ambulatoryjnych lub w domu, w ciągu 1 tygodnia od wypisu.

Następujące wytyczne dotyczące oceny i postępowania pooperacyjnego sugerowane są dla osób, które przeszły pierwotną operację TKA z cementowaną protezą, z zastosowaniem standardowego podejścia chirurgicznego. Należy zawsze stosować się do zaleceń chirurga.

Fizjoterapia pooperacyjna

Ocena subiektywna

Ocena powinna obejmować, ale nie jest ograniczona do:

• Powikłania operacyjne i pooperacyjne, jeśli występują
• Historia dolegliwości kolana i innych dolegliwości mięśniowo-szkieletowych, jeśli występują
• Dotychczasowa historia medyczna i istotne choroby współistniejące
• Czynniki społeczne i konfiguracja domu
• Postęp ćwiczeń w domu po operacji TKA
• Ból i inne objawy/dyskomfort (np.
• Oczekiwania względem operacji i rehabilitacji
• Konkretne cele funkcjonalne

Ocena obiektywna

Ocena powinna obejmować, ale nie jest ograniczona do:

• Obserwacja rany chirurgicznej lub blizny
• Sprawdzenie oznak infekcji:
  • Zaczerwienienie, wydzielina (ropa/zapach), zrosty skóry, nieprawidłowe ocieplenie i obrzęk, rozszerzające się zaczerwienienie poza brzegi nacięcia chirurgicznego, gorączka lub dreszcze
  • Podejrzenie zakażenia uzasadnia skierowanie do lekarza
• Obrzęk kolana (pomiar obwodu)
• Oznaki życiowe i odpowiednie wyniki badań laboratoryjnych (w zależności od sytuacji/w warunkach ostrych)
• Sprawdzić, czy nie doszło do zakrzepicy żył głębokich (DVT):
  • Test objawu Homan’a
  • Oznaki i objawy bólu w klatce piersiowej, duszność, zaczerwienienie lub przebarwienie łydek, głębokie ciepło łydek, ból lub tkliwość
  • Podejrzenie DVT uzasadnia pilne skierowanie do lekarza
• Palpacja:
  • W poszukiwaniu zwiększonej ciepłoty i obrzęku
  • W poszukiwaniu aktywacji mięśni (np. quadriceps; vastus medialis oblique) i hipertonii (np. przywodziciele biodra)
• Zakres ruchu kończyny dolnej:
  • Czynny i bierny zakres ruchu kolana w pozycji leżącej na wznak lub półleżącej (więcej szczegółów w poniższych etapach leczenia)
• Aktywacja i siła mięśni kończyny dolnej
• Chód:
  • Można zastosować test wstawania i chodzenia (TUG) lub test chodu na 10 m (w zależności od możliwości i tolerancji poszczególnych osób)
  • Ocenić pod kątem pilnowania zgięcia kolana, unikania dźwigania ciężaru na operowanej nodze, wzorców antalgicznych itp.

Outcome Measures

Post-surgical Physiotherapy Treatment Strategies & Goals

Faza I: Do 2-3 tygodni po operacji

• Edukacja pacjenta: nauka o bólu, leczenie bólu, znaczenie ćwiczeń w domu, wyznaczanie celów rehabilitacyjnych i oczekiwań
• Osiągnięcie czynnego i biernego zgięcia kolana do 90 st, oraz pełnego wyprostu kolana
  • Utrzymanie biernego zakresu ruchu zgięcia kolana poniżej 90 stopni w ciągu pierwszych 2 tygodni w celu ochrony nacięcia chirurgicznego i poszanowania procesu gojenia tkanek
• Dążenie do osiągnięcia minimalnego bólu i obrzęku
• Osiągnięcie pełnego noszenia ciężaru ciała
• Dążenie do niezależności w zakresie mobilności i czynności życia codziennego

W czasie wczesnej fazy rehabilitacji, ważne jest nawiązanie współpracy terapeutycznej i zapewnienie edukacji w zakresie strategii leczenia bólu. Edukacja w zakresie leczenia bólu może obejmować odpowiednie stosowanie leków przeciwbólowych, krioterapię oraz uniesienie operowanej kończyny. Istnieją dowody na to, że krioterapia w krótkim okresie czasu poprawia zakres ruchu kolana i odczuwanie bólu. Oblodzenie po ćwiczeniach może być pomocne, ale niska jakość dowodów utrudnia sformułowanie konkretnych zaleceń dotyczących stosowania krioterapii. Pacjentów należy poinformować, aby unikali odpoczynku z poduszką pod kolanem, gdyż może to prowadzić do przykurczów.

Ważne jest, aby podczas pierwszej sesji fizjoterapeutycznej dokonać przeglądu programu ćwiczeń domowych pacjenta, gdyż ćwiczenia domowe są krytycznym elementem powrotu do zdrowia. Pooperacyjne ćwiczenia podane przez chirurga i fizjoterapeutę stacjonarnego powinny być przejrzane. We wczesnej fazie, pacjenci mogą być uczeni korzystania ze schodów z nieoperowaną nogą prowadzącą podczas wchodzenia, a operowaną podczas schodzenia.

Powszechne ćwiczenia w łóżku i na krześle

• Plantarflexion/dorsiflexion stawu skokowego
• Wzmacnianie mięśnia czworogłowego w zakresie wewnętrznym przy użyciu poduszki lub zwiniętego ręcznika za kolanem
• Izometryczny wyprost kolana w zakresie zewnętrznym
• Zgięcie/wyprost kolana i biodra
• Podnoszenie prostych nóg
• Izometryczny skurcz pośladków
• Przywodzenie/ przywodzenie biodra
• Mostkowanie

Faza II: 4-6 tygodni po operacji

• Dążenie do braku opóźnienia mięśnia czworogłowego, z dobrą, wolną kontrolą mięśnia czworogłowego
• Osiągnięcie 105 stopni aktywnego zakresu ruchu zgięcia kolana
• Osiągnięcie pełnego wyprostu kolana
• Dążenie do minimalnego lub zerowego bólu i obrzęku

Sesje fizjoterapeutyczne mogą być zaplanowane jeden do dwóch razy w tygodniu, częstotliwość ta może się zwiększać lub zmniejszać w zależności od postępów danej osoby. Osiągnięcie pełnego wyprostu kolana jest niezbędne do wykonywania czynności funkcjonalnych, takich jak chodzenie i wchodzenie po schodach. Zakres ruchu zgięcia kolana jest wymagany do wygodnego chodzenia (65 stopni), wchodzenia po schodach (85 stopni), siedzenia i stania (95 stopni). W tej fazie, techniki mobilizacji tkanek mogą być stosowane w celu poprawy ruchomości blizny.

Faza III: 6-8 tygodni po operacji

• Ćwiczenia wzmacniające w celu zapewnienia hipertrofii poza adaptacją neuronalną
• Ćwiczenia funkcjonalne kończyn dolnych
• Trening równowagi i propriocepcji

Pomimo, że pierwotna TKA została zgłoszona w celu zmniejszenia częstości upadków i poprawy funkcji związanych z równowagą, takich jak równowaga stojąca jednej kończyny, dobrze udokumentowano nieoptymalne odzyskiwanie propriocepcji, orientacji sensorycznej, kontroli posturalnej i siły operowanej kończyny po TKA. W literaturze podkreśla się znaczenie treningu propriocepcji oraz treningu przedoperacyjnego, który obejmuje kończynę nieoperowaną. Ćwiczenia równowagi mogą obejmować balansowanie na jednej nodze, stąpanie po przedmiotach, wykroki boczne oraz stanie na nierównych powierzchniach. Pooperacyjny trening równowagi i propriocepcji, obejmujący stanie na jednej kończynie, można rozpocząć po osiągnięciu odpowiedniej kontroli nad kolanem w kończynie operowanej, co zwykle ma miejsce około 8 tygodni po zabiegu TKA.

Zindywidualizowane programy rehabilitacyjne, obejmujące ćwiczenia wzmacniające i intensywne ćwiczenia funkcjonalne, prowadzone w środowisku lądowym lub wodnym, mogą być kontynuowane w miarę osiągania kolejnych etapów rozwoju klinicznego i siłowego. Ze względu na wysoce zindywidualizowane cechy tych ćwiczeń, korzystne jest nadzorowanie ich przez wyszkolonego fizjoterapeutę.

Faza IV: 8-12 tygodni, do 1 roku po operacji

• Dążenie do samodzielnych ćwiczeń w środowisku społecznym
• Kontynuacja regularnych ćwiczeń obejmujących wzmacnianie, trening równowagi i propriocepcji
• Włączenie strategii zmiany zachowań w celu zwiększenia ogólnej aktywności fizycznej

Kryteria wypisu

Planowanie wypisu powinno być zindywidualizowane, a kryteria mogą obejmować:

• Osiągnięcie minimum 110 stopni aktywnego zgięcia kolana i pełnego wyprostu kolana
• Osiągnięcie celów ambulatoryjnych
• Osiągnięcie zgodności i kompetencji z programem ćwiczeń w domu
  • Zobowiązanie do niezależnego programu ćwiczeń przez 6-.12 miesięcy po operacji powinno być zalecane
  • Program ćwiczeń powinien obejmować trening siłowy 2-3 razy/tydzień

Powikłania &Przeciwwskazania

Po operacji TKA, mogą wystąpić następujące powikłania:

• Zakażenie
• Uszkodzenie nerwów
• Złamanie kości (śródoperacyjne lub po
• Uporczywy / przewlekły ból
• Zwiększone ryzyko upadku
• Zakrzepica żył głębokich (DVT)
  • Powszechne powikłanie po operacji wymiany stawu kolanowego lub biodrowego, które może powodować znaczną chorobowość i śmiertelność
  • Częstość występowania DVT po wymianie stawu kolanowego lub biodrowego wynosi 18%
  • Większe badania wykazały, że pacjenci z rozpoznaniem nadkrzepliwości / stanami nadkrzepliwości są bardziej narażeni na ryzyko DVT.
• Sztywność
  • Najczęstsza dolegliwość po pierwotnej TKA
  • Dotyczy około 6 do 7% pacjentów poddawanych operacji
  • Współczesne piśmiennictwo przemawia za zdefiniowaniem „nabytej sztywności idiopatycznej” jako zakresu ruchu <90° utrzymującego się przez >12 tygodni po pierwotnej TKA, przy braku czynników komplikujących, w tym wcześniej istniejącej sztywności.
  • Sztywność powoduje znaczną niesprawność funkcjonalną i mniejszą satysfakcję
  • Donoszono, że kobiety i pacjenci otyli mają zwiększone ryzyko
  • Dowody nie zalecają rutynowego stosowania ciągłego ruchu biernego (CPM), ponieważ długoterminowe efekty kliniczne i funkcjonalne są nieistotne i nie przewyższają tradycyjnych technik mobilizacji

• Powikłania związane z protezą: obluzowanie lub złamanie elementów protezy, niestabilność i zwichnięcie stawu, nieprawidłowe ustawienie i rozpad elementów
  • Chociaż potrzeba więcej badań dotyczących długoterminowych wskaźników niepowodzeń implantów TKA, dostępne dane z rejestrów artroplastyki wskazują, że 82% operacji TKA i 70% operacji jednostronnej wymiany stawu kolanowego trwa 25 lat u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów
  • Zużycie polietylenu jest częstą przyczyną operacji rewizyjnych
• Czynności wysokiego ryzyka, które mogą być niedozwolone lub wymagają zgody chirurga ortopedy po operacji:
  • Tenis ziemny jednoosobowy, squash/rakieta
  • Jogging
  • High impact aerobik
  • Kolarstwo górskie
  • Piłka nożna, piłka nożna, siatkówka, baseball/softball, piłka ręczna, koszykówka
  • Gimnastyka
  • Narty wodne/ sporty wodne
  • Narciarstwo
  • Łyżwiarstwo

1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Evans JT, Walker RW, Evans JP, Blom AW, Sayers A, Whitehouse MR. Jak długo trwa wymiana stawu kolanowego? A systematic review and meta-analysis of case series and national registry reports with more than 15 years of follow-up. The Lancet. 2019 Feb 16;393(10172):655-63.
2. Palmer, S., 2020. Total Knee Arthroplasty (TKA). Medscape. Dostępne na: <https://emedicine.medscape.com/article/1250275-overview#:~:text=The%20primary%20indication%20for%20total,pain%20caused%20by%20severe%20arthritis.> .
3. Jakobsen TL, Jakobsen MD, Andersen LL, Husted H, Kehlet H, Bandholm T. Quadriceps muscle activity during commonly used strength training exercises shortly after total knee arthroplasty: implications for home-based exercise-selection. Journal of experimental orthopaedics. 2019 Dec 1;6(1):29.
4. Scott CE, Oliver WM, MacDonald D, Wade FA, Moran M, Breusch SJ. Predicting dissatisfaction following total knee arthroplasty in patients under 55 years of age. The bone & joint journal. 2016 Dec;98(12):1625-34.
5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Medscape. Całkowita artroplastyka stawu kolanowego (TKA). Available from: https://emedicine.medscape.com/article/1250275-overview#:~:text=The%20primary%20indication%20for%20total,pain%20caused%20by%20severe%20arthritis. (accessed 28/07/2020).
6. Maney AJ, Koh CK, Frampton CM, Young SW. Zwykle, selektywnie lub rzadko resurfacing rzepki podczas pierwotnej całkowitej artroplastyki kolana: określenie najlepszej strategii. JBJS. 2019 Mar 6;101(5):412-20.
7. 7.0 7.1 7.2 Nucleus Medicine Media. Operacja całkowitej wymiany stawu kolanowego. Available from: https://www.youtube.com/watch?v=EV6a995pyYk
8. Berstock JR, Murray JR, Whitehouse MR, Blom AW, Beswick AD. Medial subvastus versus the medial parapatellar approach for total knee replacement: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. EFORT open reviews. 2018 Mar;3(3):78-84.
9. Parcells BW, Tria AJ. The cruciate ligaments in total knee arthroplasty. American Journal of Orthopaedics (Belle Mead NJ), 45(4), pp. E153-60.2016;45(4):153-60.
10. Fizjopedia. 2020. Partial Knee Replacement. Dostępne na: <https://physio-pedia.com/Partial_Knee_Replacement?utm_source=physiopedia&utm_medium=search&utm_campaign=ongoing_internal> .
11. 2020. Guideline – Joint Replacement (Primary): Hip, Knee And Shoulder. NATIONAL INSTITUTE FOR HEALTH AND CARE 2 EXCELLENCE, s.5. Dostępne pod adresem: <https://www.nice.org.uk/guidance/ng157/documents/draft-guideline> .
12. Fan Y, Jin J, Sun Z, Li W, Lin J, Weng X, Qiu G. The limited use of a tourniquet during total knee arthroplasty: a randomized controlled trial. Knee. 2014; 21(6): 1263-1268
13. Panjwani TR, Mullaji A, Doshi K, Thakur H. Comparison of functional outcomes of computer-assisted vs conventional total knee arthroplasty: a systematic review and meta-analysis of high-quality, prospective studies. The Journal of arthroplasty. 2019 Mar 1;34(3):586-93.
14. Blagojevic, M., Jinks, C., Jeffery, A. i Jordan, K. Czynniki ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego u starszych dorosłych: przegląd systematyczny i metaanaliza. Osteoarthritis and Cartilage. 2010;18(1):24-33.
15. Driban J, McAlindon T, Amin M, Price L, Eaton C, Davis J et al. Risk factors can classify individuals who develop accelerated knee osteoarthritis: Data from the osteoarthritis initiative. Journal of Orthopaedic Research. 2017;36(3):876-880.
16. 16,0 16,1 Fu K, Robbins S, McDougall J. Osteoarthritis: the genesis of pain. Rheumatology. 2017;57(suppl_4):iv43-iv50.
17. Knee Replacement Surgery By The Numbers – The Center . The Center Orthopedic and Neurosurgical Care & Research. 2020 . Available from: https://www.thecenteroregon.com/medical-blog/knee-replacement-surgery-by-the-numbers/
18. 18.0 18.1 Singh J, Yu S, Chen L, Cleveland J. Rates of Total Joint Replacement in the United States: Future Projections to 2020-2040 Using the National Inpatient Sample. The Journal of Rheumatology. 2019;46(9):1134-1140.
19. Ravi B, Croxford R, Reichmann W, Losina E, Katz J, Hawker G. The changing demographics of total joint arthroplasty recipients in the United States and Ontario from 2001 to 2007. Best Practice & Research Clinical Rheumatology. 2012;26(5):637-647.
20. 20.0 20.1 Foran J. Total Knee Replacement – OrthoInfo – AAOS . Orthoinfo. 2020 . Available from: https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/total-knee-replacement/
21. Huber E, de Bie R, Roos E, Bischoff-Ferrari H. Effect of preoperative neuromuscular training on functional outcome after total knee replacement: a randomized-controlled trial. BMC Musculoskeletal Disorders. 2013;14(1).
22. Kwok I, Paton B, Haddad F. Does Pre-Operative Physiotherapy Improve Outcomes in Primary Total Knee Arthroplasty? – A Systematic Review. The Journal of Arthroplasty. 2015;30(9):1657-1663.
23. Alghadir A, Iqbal Z, Anwer S. Comparison of the effect of pre- and post-operative physical therapy versus post-operative physical therapy alone on pain and recovery of function after total knee arthroplasty. Journal of Physical Therapy Science. 2016;28(10):2754-2758.
24. Husted R, Juhl C, Troelsen A, Thorborg K, Kallemose T, Rathleff M et al. The relationship between prescribed preoperative knee-extensor exercise dosage and effect on knee-extensor strength prior to and following total knee arthroplasty: a systematic review and meta-regression analysis of randomized controlled trials. Osteoarthritis and Cartilage. 2020;28(11):1412-1426.
25. Chesham R, Shanmugam S. Does preoperative physiotherapy improve postoperative, patient-based outcomes in older adults who have undergone total knee arthroplasty? Przegląd systematyczny. Physiotherapy Theory and Practice. 2016;33(1):9-30.
26. Henderson K, Wallis J, Snowdon D. Active physiotherapy interventions following total knee arthroplasty in the hospital and inpatient rehabilitation settings: a systematic review and meta-analysis. Physiotherapy. 2018;104(1):25-35.
27. 27,0 27,1 27,2 27,3 McHugh, A, Rehabilitation Guidelines Following Total Knee Arthroplasty. Physioplus. 2021.
28. Gauthier-Kwan O, Dobransky J, Dervin G. Quality of Recovery, Postdischarge Hospital Utilization, and 2-Year Functional Outcomes After an Outpatient Total Knee Arthroplasty Program. The Journal of Arthroplasty. 2018;33(7):2159-2164.e1.
29. 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 Artz N, Elvers K, Lowe C, Sackley C, Jepson P, Beswick A. Effectiveness of physiotherapy exercise following total knee replacement: systematic review and meta-analysis. BMC Musculoskeletal Disorders. 2015;16(1).
30. Jiang Y, Sanchez-Santos M, Judge A, Murray D, Arden N. Predictors of Patient-Reported Pain and Functional Outcomes Over 10 Years After Primary Total Knee Arthroplasty: A Prospective Cohort Study. The Journal of Arthroplasty. 2017;32(1):92-100.e2.
31. 31,0 31,1 Bourne R. Measuring Tools for Functional Outcomes in Total Knee Arthroplasty. Clinical Orthopaedics and Related Research. 2008;466(11):2634-2638.
32. Meier W, Mizner R, Marcus R, Dibble L, Peters C, Lastayo P. Total Knee Arthroplasty: Muscle Impairments, Functional Limitations, and Recommended Rehabilitation Approaches. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy. 2008;38(5):246-256.
33. Bech M, Moorhen J, Cho M, Lavergne M, Stothers K, Hoens A. Device or Ice: The Effect of Consistent Cooling Using a Device Compared with Intermittent Cooling Using an Ice Bag after Total Knee Arthroplasty. Physiotherapy Canada. 2015;67(1):48-55.
34. Adie S, Kwan A, Naylor J, Harris I, Mittal R. Cryotherapy following total knee replacement. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012.
35. UnityPoint Health – Cedar Rapids. Wideo z ćwiczeniami dotyczącymi wymiany stawu kolanowego dla pacjentów szpitala UnityPoint Health – St. Luke’s Hospital . 2020 . Available from: https://www.youtube.com/watch?v=nM0K5MlQc3U
36. 36.0 36.1 36.2 González Della Valle A, Leali A, Haas S. Etiology and Surgical Interventions for Stiff Total Knee Replacements. HSS Journal. 2007;3(2):182-189.
37. 37.0 37.1 37.2 Si H, Zeng Y, Zhong J, Zhou Z, Lu Y, Cheng J et al. The effect of primary total knee arthroplasty on the incidence of falls and balance-related functions in patients with osteoarthritis. Scientific Reports. 2017;7(1).
38. 38,0 38,1 38,2 Moutzouri M, Gleeson N, Billis E, Tsepis E, Panoutsopoulou I, Gliatis J. The effect of total knee arthroplasty on patients’ balance and incidence of falls: a systematic review. Chirurgia Kolana, Traumatologia Sportowa, Artroskopia. 2016;25(11):3439-3451.
39. 39,0 39,1 Chan A, Jehu D, Pang M. Falls After Total Knee Arthroplasty: Frequency, Circumstances, and Associated Factors-A Prospective Cohort Study. Physical Therapy. 2018;98(9):767-778.
40. Husby VS, Foss OA, Husby OS, Winther SB. Randomized controlled trial of maximal strength training vs. standard rehabilitation following total knee arthroplasty. European Journal of Physical and Rehabilitation Medicine. 2017;54(3):371-379
41. Schache M, McClelland J, Webster K. Lower limb strength following total knee arthroplasty: A systematic review. The Knee. 2014;21(1):12-20.
42. Arnold J, Walters J, Ferrar K. Does Physical Activity Increase After Total Hip or Knee Arthroplasty for Osteoarthritis? A Systematic Review. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy. 2016;46(6):431-442.
43. Hasegawa M, Tone S, Naito Y, Wakabayashi H, Sudo A. Prevalence of Persistent Pain after Total Knee Arthroplasty and the Impact of Neuropathic Pain. The Journal of Knee Surgery. 2018;32(10):1020-1023.
44. Kim M, Koh I, Sohn S, Kang B, Kwak D, In Y. Central Sensitization Is a Risk Factor for Persistent Postoperative Pain and Dissatisfaction in Patients Undergoing Revision Total Knee Arthroplasty. The Journal of Arthroplasty. 2019;34(8):1740-1748.
45. Zhang H, Mao P, Wang C, Chen D, Xu Z, Shi D et al. Incidence and risk factors of deep vein thrombosis (DVT) after total hip or knee arthroplasty. Blood Coagulation & Fibrinolysis. 2016;28(2):126-133(8).
46. Bawa H, Weick J, Dirschl D, Luu H. Trends in Deep Vein Thrombosis Prophylaxis and Deep Vein Thrombosis Rates After Total Hip and Knee Arthroplasty. Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons. 2018;26(19):698-705.
47. Clement N, Bardgett M, Weir D, Holland J, Deehan D. Increased symptoms of stiffness 1 year after total knee arthroplasty are associated with a worse functional outcome and lower rate of patient satisfaction. Chirurgia Kolana, Traumatologia Sportowa, Artroskopia. 2018;27(4):1196-1203.
48. Tibbo M, Limberg A, Salib C, Ahmed A, van Wijnen A, Berry D et al. Acquired Idiopathic Stiffness After Total Knee Arthroplasty. The Journal of Bone and Joint Surgery. 2019;101(14):1320-1330.
49. Wirries N, Ezechieli M, Stimpel K, Skutek M. Impact of continuous passive motion on rehabilitation following total knee arthroplasty. Physiotherapy Research International. 2020;25(4).
50. Mayer M, Naylor J, Harris I, Badge H, Adie S, Mills K et al. Evidence base and practice variation in acute care processes for knee and hip arthroplasty surgeries. PLOS ONE. 2017;12(7):e0180090.
51. Trzeciak T, Richter M, Ruszkowski K. Efektywność ciagłego biernego ruchu po zabiegu pierwotnej endoprotezoplastyki stawu kolanowego . Chirurgia Narzadów Ruchu i Ortopedia Polska. 2011;76(6):345-9.