Overbevolking in gevangenissen is een van de belangrijkste factoren die bijdragen aan de slechte omstandigheden in gevangenissen over de hele wereld. Het is waarschijnlijk ook het grootste probleem waarmee gevangenissystemen te maken hebben en de gevolgen ervan kunnen in het ergste geval levensbedreigend zijn, in het beste geval verhinderen ze dat gevangenissen hun eigenlijke functie vervullen.
In meer dan 124 landen overschrijden gevangenissen hun maximale bezettingsgraad, met 23 nationale gevangenissystemen op meer dan het dubbele van hun capaciteit.
Overbevolking is een gevolg van het strafrechtbeleid, niet van stijgende misdaadcijfers, en ondermijnt het vermogen van gevangenissystemen om te voorzien in menselijke basisbehoeften, zoals gezondheidszorg, voedsel en huisvesting. Ook de verstrekking en de doeltreffendheid van rehabilitatieprogramma’s, onderwijs en beroepsopleiding, en recreatieactiviteiten komen erdoor in het gedrang. Het buitensporige gebruik van voorlopige hechtenis en het gebruik van de gevangenis voor kleine, onbeduidende misdrijven zijn belangrijke oorzaken van het aantal gedetineerden.
Overbevolking, en daarmee samenhangende problemen zoals gebrek aan privacy, kan ook geestelijkegezondheidsproblemen veroorzaken of verergeren, en het aantal gevallen van geweld, zelfbeschadiging en zelfmoord doen toenemen.
We hebben een 10-puntenplan ontwikkeld om de overbevolking in de gevangenissen terug te dringen, als leidraad voor beleidsmakers om de overbevolking in de gevangenissen aan te pakken en de schadelijke gevolgen ervan te beperken. Dit omvat onder meer:
- investeren in niet tot vrijheidsbeneming strekkende alternatieven voor detentie, zowel vóór het proces als na het vonnis
- minder ernstige zaken helemaal uit het strafrechtelijk systeem halen
- investeren in langetermijnstrategieën voor misdaadpreventie en -vermindering
- het hoge percentage voorlopige hechtenis terugdringen door de toegang tot de rechter te verbeteren
- speciale of alternatieve regelingen treffen voor kwetsbare groepen, zoals kinderen, moeders met afhankelijke kinderen en mensen met psychische problemen.
Kernfeiten
- Hoge percentages overbevolking in gevangenissen komen in alle regio’s van de wereld voor.
- In veel gevangenissystemen hebben gedetineerden niet de minimale ruimte die door internationale normen wordt aanbevolen, en in sommige gevallen brengen zij tot 23 uur van de dag, zo niet de hele dag, door in overbevolkte cellen. De overbevolking kan zo ernstig zijn dat gevangenen in ploegen slapen, boven op elkaar, bedden delen of zich vastbinden aan tralies voor ramen zodat zij staande kunnen slapen.
- In sommige landen wordt de overbevolking alleen verlicht door periodieke amnestie en gratieverlening. Hoewel deze op korte termijn soelaas bieden, bieden zij geen duurzame oplossing en kunnen zij het vertrouwen van het publiek in het strafrechtsysteem ondermijnen. In andere landen worden kostbare programma’s voor de bouw van gevangenissen opgezet om aan de groeiende vraag naar gevangenisruimte te voldoen. In 2020 kondigden veel gevangenisstelsels ongekende massale vrijlatingen van gedetineerden aan om de overbevolking en het risico op de overdracht van COVID-19 in detentieplaatsen te verminderen.
- Sommige groepen worden bijzonder negatief beïnvloed door overbevolking in gevangenissen. Zo worden de behoeften van gedetineerde vrouwen en kinderen – die toch al vaak weinig aandacht krijgen – nog meer verwaarloosd in overbevolkte en overbelaste gevangenissystemen.