The Delhi High Court’s decision on August 8 to strike down the central provisions of the Bombay Prevention of Begging Act, 1959, as arbitrary and violative of the right to life and liberty is a massive blow to the criminalisation of vagrancy in India. Rzeczywiście, uwaga sądu, że „kryminalizacja żebractwa narusza najbardziej podstawowe prawa niektórych z najbardziej wrażliwych osób w naszym społeczeństwie” wymaga radykalnej zmiany przepisów regulujących traktowanie włóczęgów i żebraków. Chociaż wyrok ten dotyczy ustawy z 1959 r., jednego z bardziej znanych aktów prawnych uznających żebractwo za przestępstwo i obowiązującego w wielu stanach, jego uzasadnienie trafia w sedno podobnych aktów prawnych, które zostały uchwalone lub przyjęte przez co najmniej 20 stanów i dwa terytoria unijne. Choć nominalnie mają na celu zwalczanie żebractwa, szeroki zakres większości z tych ustaw sugeruje, że są one lepiej rozumiane jako prawa włóczęgostwa.
Nasączone toksycznym koktajlem kolonialnego dziedzictwa i państwowego paternalizmu, te ustawodawstwa włóczęgostwa ucieleśniają podejście karne, które kryminalizuje pozbawienie praw. Według słów badaczki prawa Ushy Ramanathan, prawo włóczęgostwa w Indiach tworzy „domniemanie przestępczości wśród pozornie ubogich”. W przeciwieństwie do tradycyjnego prawa karnego, które przypisuje odpowiedzialność za czyny połączone z wymaganym elementem psychicznym, prawo włóczęgostwa czyni z ubóstwa i zubożenia przestępstwo samo w sobie. Na przykład, Bengal Vagrancy Act, 1943, definiuje „włóczęgów” jako nie tylko tych, których znaleziono szukających jałmużny, ale także tych, których znaleziono „wałęsających się lub pozostających w jakimkolwiek miejscu publicznym w takim stanie lub w taki sposób, który czyni prawdopodobnym, że taka osoba istnieje prosząc o jałmużnę”. O tym, że przepisy dotyczące włóczęgostwa bardziej dotyczą osób ubogich niż żebractwa, dobitnie świadczy ustawa Andhra Pradesh Prevention of Begging Act, 1977, która definiuje żebractwo jako „brak widocznych środków utrzymania i wałęsanie się lub pozostawanie w jakimkolwiek miejscu publicznym”.
Nic dziwnego, że duża część biedoty miejskiej, w tym murarzy, sprzedawców gazet, sprzedawców ulicznych i robotników migrujących, zostały złapane w sieci tych praw. Badanie przeprowadzone przez Koshish, projekt Tata Institute of Social Sciences, wykazało, że większość osób aresztowanych w Bombaju na mocy Bombay Prevention of Begging Act to bezdomni zatrzymani przez policję podczas akcji sprzątania. Nawet Sąd Najwyższy w Delhi przyznał, że agencje państwowe „używają synonimów bezdomności i żebractwa i w rzeczywistości przetrzymują bezdomnych tak, jakby żebrali”. Takie bezczelne uwięzienie miejskiej biedoty nie jest jednak aberracją. Jest to raczej nieodłączna część projektowania i administrowania prawami włóczęgostwa.
Obywatele, nie przestępcy
Podstawowym zastosowaniem praw włóczęgostwa w tym kraju jest narzędzie kontroli społecznej i to, co amerykański uczony Caleb Foote opisał w swoim przełomowym studium na temat praw włóczęgostwa w Filadelfii, „jako kubeł na śmieci prawa karnego”. Fakt, że osoby mogą być zatrzymane na długi czas za pomocą zwykłego skróconego dochodzenia, sprawił, że prawo włóczęgostwa stało się szczególnie atrakcyjne dla agencji państwowych do osadzania w więzieniu osób uważanych za społecznie niepożądane. Anegdotyczne relacje administratorów domów dla włóczęgów sugerują również, że policja rutynowo korzysta z przepisów dotyczących włóczęgostwa, aby ominąć zabezpieczenia wynikające ze zwykłych przepisów postępowania karnego. Jako takie, prawa włóczęgostwa w Indiach normalizują arbitralne i ciągłe przetrzymywanie ubogich z jawnym naruszeniem ich praw konstytucyjnych, a tym samym starają się uczynić ich niewidocznymi w sferze publicznej. Ustawy te są jednym z głównych przykładów odmowy równego obywatelstwa i marginalizacji ubogich.
Jak uznał Sąd Najwyższy w Delhi, włóczęgostwo jest problemem wykluczenia społecznego. Dlatego też istotne jest, aby włóczęgostwo postrzegać jako problem społeczny i ekonomiczny, a nie działalność przestępczą. Innymi słowy, włóczędzy nie mogą być postrzegani jako przestępcy, którzy muszą być poddani karzącemu prawu państwowemu. Muszą być traktowani jak obywatele i posiadacze praw, którzy wymagają ochrony i opieki ze strony państwa. Konstytucja Indii rzeczywiście obiecuje wszystkim równość, sprawiedliwość i prawo do godnego życia. Mówiąc dokładniej, artykuł 41 Konstytucji mówi, że państwo powinno skutecznie zabezpieczyć prawo „do pomocy publicznej w przypadku bezrobocia, starości, choroby i kalectwa oraz w innych przypadkach niezasłużonego niedostatku w granicach swojego rozwoju gospodarczego i możliwości”.
Liczne indyjskie ustawy o włóczęgostwie nie spełniają tego konstytucyjnego mandatu. Skupiając się na środkach karnych, karzą one ubogich za „wstydliwe ubóstwo” i niewypełnianie przez państwo jego konstytucyjnych obowiązków. W rzeczywistości, prawa te stworzyły kulturę administracyjną, w której pilnowanie ubogich ma pierwszeństwo przed zapewnieniem pomocy ubogim.
Review of vagrancy laws
The Union Ministry of Social Justice and Empowerment did release the Persons in Destitution (Protection, Care and Rehabilitation) Bill, 2016, on decriminalisation of begging, as a model for states to emulate. Chociaż ustawa ta nie rezygnuje całkowicie z zatrzymywania żebraków, stanowi znaczący krok naprzód, kładąc nacisk na ochronę i rehabilitację zamiast środków karnych. W związku z tym, niektóre stany rozpoczęły proces rewizji swoich praw dotyczących włóczęgostwa. Jednak większość z tych prób nie osiągnęła jak dotąd znaczącego postępu.
W tym kontekście decyzja Wysokiego Sądu w Delhi stanowi niezwykle istotną korektę przeciwko szerszej kulturze bezkarności, pozbawienia praw i kryminalizacji ubogich. Jak ostrzegała odchodząca p.o. prezesa Sądu Najwyższego w Delhi, Gita Mittal: „państwo po prostu nie może nie wywiązywać się ze swojego obowiązku zapewnienia godnego życia swoim obywatelom i dodawać zniewagi do zranienia poprzez aresztowanie, zatrzymanie i, jeśli to konieczne, uwięzienie takich osób, które żebrzą, w poszukiwaniu podstawowych rzeczy niezbędnych do przeżycia.”
Przez ustanowienie tak kategorycznie, że państwo nie może kryminalizować żebractwa per se, High Court nie tylko działał jako czujny strażnik praw konstytucyjnych, ale także stworzył bezprecedensową okazję do przeglądu praw włóczęgostwa w całym kraju. Nadszedł czas, aby rządy stanowe podjęły wyzwanie rzucone przez Wysoki Trybunał i rozpoczęły proces dekryminalizacji włóczęgostwa oraz stworzenia opartych na zgodzie ram ochrony, opieki, wsparcia i rehabilitacji wszystkich osób dotkniętych ubóstwem.
Saurabh Bhattacharjee uczy Prawo i zubożenie, wśród innych kursów, na WB National University of Juridical Sciences, Kolkata, i był członkiem komisji powołanej przez rząd Bengalu Zachodniego do przeglądu Bengal Vagrancy Act, 1943.
.