Mensen houden al sinds ten minste het neolithicum de tijd bij. De eerste kalenders dateren uit het Bronzen Tijdperk rond wat nu het Midden-Oosten is. Deze oude kalenders waren over het algemeen gebaseerd op de maanfasen en het zonnejaar. Sindsdien hebben verschillende culturen kalenders ontwikkeld. In dit artikel wordt een aantal kalenders uit de hele wereld besproken.
Juliaanse kalender
De Juliaanse kalender was de eerste grote kalender die afstapte van de lunisolaire methode. Hij was gebaseerd op de Romeinse kalender en werd in 46 v. Chr. ingevoerd door Julius Caesar. De kalender telt 365 dagen en 12 maanden en voegt elke 4 jaar een extra dag toe in februari.
Hebreeuwse kalender
De Hebreeuwse kalender, ook bekend als de Joodse kalender, werd oorspronkelijk vóór het jaar 10 na Chr. gecreëerd. Eerst werd gebruik gemaakt van maanmaanden en kalenderjaren, waarbij om de 3 à 4 jaar een extra maand werd toegevoegd om het verschil tussen beide te overbruggen. Na verloop van tijd werd dat systeem vervangen door wiskundige berekeningen. Tegenwoordig wordt het gebruikt om de data voor Joodse religieuze feestdagen vast te stellen, om de juiste religieuze lezingen voor de dag te kiezen, en om ceremoniële gebeurtenissen uit te voeren.
Hijri Kalender
De Hijri kalender wordt ook wel de Islamitische kalender genoemd. Deze is gebaseerd op maanfasen en maakt gebruik van een systeem van 12 maanden en 354 of 355 dagen per jaar. Het eerste Islamitische jaar was 622 AD toen Mohammed van Mekka naar Medina emigreerde. Dit systeem betekent dat het huidige islamitische jaar 1438 is, wat overeenkomt met tussen 3 oktober 2016 en 21 september 2017 op de Gregoriaanse kalender. De Hijri-kalender wordt gebruikt om islamitische feestdagen en festivals aan te duiden.
Iraanse moslimkalender
De Iraanse kalender wordt al meer dan 2000 jaar gebruikt in Iran, voorheen bekend als Perzië. In de afgelopen twee eeuwen is hij herhaaldelijk gewijzigd om tegemoet te komen aan politieke, religieuze en seizoensgebonden behoeften. Vandaag is het de officiële kalender van Iran en begint hij rond 21 maart op de Gregoriaanse kalender.
Boeddhistische kalender
De boeddhistische kalender wordt in heel Zuidoost-Azië gebruikt en is gebaseerd op een oudere hindoekalender. Deze gebruikt het siderische jaar, de tijd die de aarde nodig heeft om rond de zon te draaien, als zonnejaar. De kalender probeert echter niet synchroon te lopen met deze tijdmeting, zoals andere die een schrikkeljaar omvatten. Daardoor loopt hij langzaam uit de pas met ongeveer één dag per eeuw. Hoewel hij niet als officiële kalender wordt gebruikt, wordt de boeddhistische kalender wel gebruikt om belangrijke festivals te markeren.
Vikram Samvat, Shaka Samvat, en Kali Yuga
Deze drie kalenders zijn Hindoe-kalenders. De Vikram Samvat wordt gebruikt in Nepal en sommige Indiase staten. Deze maakt gebruik van maanmaanden en het eerder genoemde siderische jaar om de tijd bij te houden. Het Shaka Samvat wordt officieel gebruikt in India en door Hindoes op Java en Bali. De maanden zijn gebaseerd op de tropische tekens van de dierenriem in plaats van op het siderische jaar. De Kali Yuga is de laatste cyclus binnen het 4-cyclische Yuga tijdperk. De eerste cyclus is het tijdperk van waarheid en volmaaktheid, de tweede cyclus is het tijdperk van keizers en oorlog, het derde stadium is het tijdperk van ziekte en ontevredenheid, en het derde stadium (de Kali Yuga) is het tijdperk van onwetendheid en duisternis. Volgens de kalender bevindt de wereld zich momenteel in de Kali Yuga. Het begon ongeveer 5.000 jaar geleden en wordt verondersteld 472.000 jaar te duren.
Japanse kalender
Sinds 1873 gebruikt de Japanse kalender het zonnejaar van de Gregoriaanse kalender. Het land gebruikt ook namen van tijdperken, een systeem dat is overgenomen uit de Chinese praktijk. Volgens dit systeem begint met de heerschappij van elke keizer een nieuw tijdperk. Het wordt gebruikt sinds 701 AD, hoewel tot 1873 tijdperken werden onderscheiden door andere gebeurtenissen dan de regeerperiode van de keizer.
Chinese kalenders
De Chinese kalender is gebaseerd op een lunisolair systeem. Volgens dit systeem begint elke maand op de dag dat de maan zich in de “nieuwe maan” fase bevindt. Het begin van een nieuw jaar wordt ook gemarkeerd door de stand van de maan en doet zich voor wanneer de maan halverwege tussen de winterzonnewende en de lente-equinox staat. Officieel gebruikt het land de Gregoriaanse kalender, hoewel de Chinese kalender wordt gebruikt om feestdagen te vieren.
Andere opmerkelijke kalenders met wijdverbreid gebruik
De eerder genoemde Gregoriaanse kalender is een andere opmerkelijke kalender die over de hele wereld wijdverbreid wordt gebruikt. Deze kalender verving de Juliaanse kalender en verbeterde de nauwkeurigheid van de lengte van het jaar met 0,002%. Hij werd ingevoerd door Paus Gregorius XIII in de 16e eeuw na Christus. Deze nieuwe kalender hielp voorkomen dat het jaar zou afdrijven van de zonnewende en de nachtevening, waardoor Pasen kon worden gevierd rond de lente-equinox. Hoewel de Gregoriaanse kalender met het Christendom wordt geassocieerd, is het nu de meest gebruikte burgerlijke kalender in de wereld.