Nieuwjaar (正月, shōgatsu) is de belangrijkste feestdag in Japan. De meeste bedrijven sluiten hun deuren van 1 tot 3 januari, en families komen gewoonlijk bijeen om de dagen samen door te brengen.
Jaren worden traditioneel als volledig gescheiden beschouwd, waarbij elk nieuw jaar een nieuwe start betekent. Daarom worden alle taken geacht te zijn voltooid aan het eind van het jaar, terwijl bonenkai feesten (“het jaar vergeten feesten”) worden gehouden met het doel de zorgen en problemen van het oude jaar achter zich te laten.
Huizen en toegangspoorten worden versierd met ornamenten van dennen, bamboe en pruimenbomen, en kleren en huizen worden schoongemaakt.
Op oudejaarsavond worden toshikoshi soba (boekweitnoedels), symbool voor een lang leven, geserveerd. Een recenter gebruik is het kijken naar de muziekshow “kohaku uta gassen”, een zeer populair televisieprogramma met veel van Japans beroemdste J-pop en enka zangers in spectaculaire optredens.
1 januari is een zeer gunstige dag, die het best begint met het bekijken van de eerste zonsopgang van het nieuwe jaar (hatsu-hinode), en traditioneel wordt aangenomen representatief te zijn voor het hele jaar dat zojuist is begonnen. Daarom wordt de dag verondersteld vol vreugde te zijn en vrij van stress en woede, terwijl alles schoon moet zijn en er niet gewerkt mag worden.
Het is een traditie om tijdens shogatsu (hatsumode) een schrijn of tempel te bezoeken. De populairste tempels en schrijnen, zoals de Meiji-schrijn in Tokio, trekken gedurende de drie dagen enkele miljoenen mensen. Het indrukwekkendst zijn de bezoeken tijdens de jaarwisseling, wanneer om middernacht grote tempelklokken luiden.
Tijdens shogatsu worden verschillende soorten speciale gerechten geserveerd. Deze omvatten osechi ryori, otoso (gezoete rijstwijn) en ozoni (een soep met mochi).
Er zijn ook een paar spelen die traditioneel op Nieuwjaar worden gespeeld, maar hun populariteit is de laatste tijd afgenomen. Hanetsuki (Japans badminton), takoage (vliegeren), en karuta (een kaartspel) zijn er enkele van.
Een zeer populair gebruik is het versturen van nieuwjaarskaarten, die speciaal gemarkeerd zijn om op 1 januari te worden bezorgd. Het is niet ongewoon dat één persoon enkele tientallen kaarten verstuurt naar vrienden, familieleden en collega’s.
Een bezoek aan Japan tijdens de nieuwjaarsvakantie kan zowel lonend als frustrerend zijn. Elders op de site is een pagina met een overzicht van de voors en tegens van een bezoek aan Japan tijdens Nieuwjaar.