Meer Duitse naamvallen: De Datief-vorm

Nog een vorm voor onderweg! Maak kennis met de “datief”-vorm – de luiste van alle vormen!

Meer zinsdelen

In de vorige les hebben we u kennis laten maken met deze zinsdelen:

• Onderwerp: Wie/wat doet de actie
• Werkwoord: De actie
• lijdend voorwerp: Wie/wat wordt door de actie getroffen (of zoals ik graag zeg, wat wordt “verbed”?)

Om de datief-vorm te begrijpen, moeten we nog een onderdeel toevoegen:

• Indirect object: Wie/wat ontvangt passief de actie of hangt er maar een beetje bij in de zin en doet niets?

Wat bedoelen we daar in godsnaam mee? Hier volgen een paar zinnen om te illustreren wat we bedoelen met “gewoon maar wat uitdelen, niets doen”:

• Jens speelt accordeon voor zijn vriendin.

• Mary opende de deur voor de oude man.

Oké, nu probeer je er een paar. Kijk eens naar de voorbeeldzin. Identificeer het onderwerp, actie, lijdend voorwerp, en lijdend voorwerp. Klik dan op de zin om te zien of je gelijk had!

Geweldig! Nu je directe en indirecte objecten kunt herkennen, gaan we het hebben over de datief-vorm.

Datief deel 1: Indirecte objecten

Je hebt al geleerd dat we de nominatief gebruiken voor het onderwerp van de zin en de accusatief voor het lijdend voorwerp van de zin.

Dit is het derde stukje van de puzzel: als er een lijdend voorwerp in een zin staat, moet dat in de datief-vorm staan.

• De man leest de kinderen een boek voor

MEMORY TRICK: Weet je nog hoe indirecte voorwerpen gewoon passief in de zin blijven hangen terwijl iets anders of iemand anders al het werk doet?
Het kan helpen om dit geval te onthouden als de luie datief.

Nu even diep ademhalen, het wordt te gek

Zo, hoe ziet de datief er eigenlijk uit?

Houd in gedachten, dat we in het Duits de “zaak” van een zelfstandig naamwoord aanduiden door de “woordjes” die voor het zelfstandig naamwoord staan te veranderen, zoals der/die/das.

Kijk eens naar de woorden voor “de” die we gebruiken in de datief-vorm:

Je herinnert je waarschijnlijk nog wel dat de nominatieve en accusatieve naamvallen erg op elkaar leken. Het enige woord dat veranderde in de grafiek was het mannelijk. Makkelijk zat.

Maar in de datief veranderen ALLE woorden. Dat betekent dat we meer moeten onthouden. Plus er is een extra eigenzinnige regel voor meervouden: meervoudige zelfstandige naamwoorden in de datief: Geef me een -n!

Of het al niet lastig genoeg was, als je een meervoudig zelfstandig naamwoord hebt, en het hoort in de datief-vorm (omdat het het lijdend voorwerp is), moet je een “n” toevoegen aan het eind van het zelfstandig naamwoord (tenzij het woord al eindigt op een “n” of een “s”).

Laten we het meervoudswoord “kinderen” (die Kinder) als voorbeeld nemen.

Als kinderen het onderwerp van de zin is (nominatief), gebruiken we het woord die.

Als kinderen het lijdend voorwerp is (accusatief geval), blijft het die:

Maar, als kinderen het lijdend voorwerp is… BOEM, het verandert! Niet alleen wordt die den, maar we moeten ook een “n” aan het woord toevoegen omdat het niet op -n of -s eindigde.

(Vergeet niet dat de kinderen in deze zin het lijdend voorwerp zijn, want ze krijgen het boek gewoon passief. De man doet de actie, het boek is het ding dat wordt gegeven, en die kinderen krijgen het boek zonder dat ze er iets voor hoeven te doen. Zij zijn de luie datieven in deze zin.)

Laten we het eens proberen: Voorbeeldzinnen met de datief-vorm

Goed. Laten we dat allemaal samenvoegen en kijken hoe het in een zin uitpakt.

Intermission: Je hebt gelijk – dit is moeilijk.

Ik wil hier even pauzeren om je wat gerust te stellen.

Voel je niet rot als je dit echt moeilijk vindt om te bevatten. Het is een van de moeilijkste onderdelen van het leren van Duits en zelfs de beste studenten hebben veel oefening nodig.

Terwijl de accusatief en de nominatief vrij eenvoudig waren, is de datief ook moeilijker te leren omdat het woord dat je gewoonlijk associeert met mannelijk, der, nu gebruikt wordt voor vrouwelijk. En het nieuwe woord dat we net hebben geleerd voor accusatief, den, is nu wat we gebruiken voor meervoud.

Het voelt alsof je naar een etentje bent gegaan, hebt geleerd wie iedereen is, en dan besluit iedereen van naam te veranderen alleen om je dwars te zitten. Het helpt als je naar Duitse gesprekken luistert en Duitse verhalen leest. Het is een van die dingen waar hoe meer je het ziet, hoe meer het zal beginnen te begrijpen. Maar verwacht ook dat het enige tijd duurt voordat het doordringt, en neem het jezelf niet kwalijk als je het niet meteen “snapt”.

Het is helaas niet echt mogelijk om Duitse “gevallen” gewoon op de te moeilijke stapel te leggen en ze te negeren. Als je dat doet, loop je het risico rare dingen te zeggen, zoals:

• “De tomatensoep at de man op”, of…
• “Kun je de trein helpen mijn vriend te vinden?”

Het is de moeite waard de tijd te nemen om de tafels uit het hoofd te leren. Maak wat flash kaarten. Je komt er wel!

Datief deel 2: Datief voorzetsels

De datief-val wordt niet alleen gebruikt voor indirecte voorwerpen (of de dingen die passief iets ontvangen, of gewoon lui in een zin rondhangen).

Er zijn nog andere plaatsen waar hij in de Duitse taal opduikt.

Net zoals we zagen toen we het over de accusatief hadden, zijn er enkele verbindingswoorden (voorzetsels) die altijd aangeven dat de datief gebruikt moet worden voor het volgende ding in de zin.

Wanneer je een van deze woorden ziet, betekent het dat het niet uitmaakt of het volgende zelfstandig naamwoord een lijdend voorwerp, een lijdend voorwerp of een onderwerp is. Het maakt zelfs niet uit. Als het na een van deze woorden komt, moet het altijd de datief-vorm gebruiken.

Dative voorzetsels

Als je moeite hebt met het onthouden van deze datiefvoorzetsels, is hier een video met een klein deuntje dat je zal helpen. (Vertrouw me!)

aus – außer – bei – mit – nach -seit – von – zu