Op 13 september stond de evangelische voorganger John Hagee voor de Cornerstone Church in San Antonio – die plaats biedt aan 5.400 mensen en voor miljoenen meer op televisie wordt uitgezonden – en vertelde de kerkgangers hoe ze op 3 november moesten stemmen. “Laat bij de komende presidentsverkiezingen iedere bijbelgelovige christen op de bijbel gaan stemmen,” zei hij, tot gejuich en applaus van een dicht opeengepakte menigte van maskerloze aanbidders (Op 4 oktober kwam het nieuws naar buiten dat bij Hagee Covid-19 is geconstateerd). Hij vervolgde: “Neem Amerika terug van de god van het socialisme die nu het voortbestaan van deze natie bedreigt.”
Hagee verwees naar president Donald Trump in alles behalve naam, een belangrijke steunbetuiging van iemand wiens invloedssfeer zich veel verder uitstrekt dan zijn megakerk en het bijbehorende schoolsysteem. Hagee is de oprichter van Christians United for Israel (CUFI), een organisatie die 9 miljoen leden claimt (een getal dat al dan niet opgeblazen kan zijn) en misschien invloedrijker is bij rechts dan het bekende American Israel Public Affairs Committee (AIPAC). CUFI heeft een enorm bereik onder Amerikaanse kerken en oefent een grote invloed uit op de blanke evangelische christelijke basis die in 2016 massaal voor Trump uitkwam. “Christelijk zionisme”, de politieke ideologie die de organisatie bezielt, gaat uit van een eindtijdprofetie die CUFI vertaalt in een bloedig, confronterend buitenlands beleid dat in de afgelopen vier jaar verbluffende stappen heeft gezet.
En deze ideologie wordt gebruikt om een grote basis te mobiliseren in de aanloop naar een cruciale verkiezing. Half oktober zal de organisatie haar nieuwe documentaire “Never Again?” vertonen in 800 theaters – naast kerken – in het hele land, een zet die volgens critici waarschijnlijk bedoeld is, althans gedeeltelijk, om Amerikaanse kerkgangers aan te moedigen Trump te steunen. Terwijl Hagee en andere christelijke zionisten hun posities hebben gebruikt om steun voor Trump te mobiliseren, heeft de president hen overladen met beleidsoverwinningen, van de verhuizing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem tot gewelddadige strijd tegen Iran. Tijdens een intens verkiezingsseizoen dat is verstoord door het nieuws van Trump’s Covid-19-diagnose, is het onmogelijk om de contouren van de 2020-strijd, of de wereldwijde rol van de Verenigde Staten onder Trump, volledig te begrijpen zonder deze krachtige politieke kracht te begrijpen.
“Wat onderbelicht is, is de enorme omvang van het christelijke zionistische stemblok en hoezeer Trump erop vertrouwt als een vooruitzicht om het Witte Huis te heroveren,” zegt Stefanie Fox, de uitvoerend directeur van Jewish Voice for Peace Action (JVP Action), een nationale organisatie die zich verzet tegen de Israëlische bezetting. “Dat is vanaf dag één de reden en beweegreden geweest voor Trump’s zeer prominente anti-Palestijnse agenda.”
Jonathan Brenneman, een Palestijns-Amerikaanse organisator bij Friends of Sabeel North America (FOSNA), een christelijke organisatie die opkomt voor de rechten van de Palestijnen, vertelt In These Times: “Na de verkiezing van Trump zou het christelijk zionisme wel eens het belangrijkste kader kunnen zijn waarmee de meerderheid van de Amerikanen aan Palestina denkt. Christelijk zionisme zit in de lucht die we inademen.”
Wat is christelijk zionisme?
De moderne politieke ideologie van het christelijk zionisme gaat in de meeste gevallen uit van de profetie dat de migratie van Joden naar Israël een noodzakelijke voorwaarde is voor de tweede komst van Jezus Christus. Bij de vervoering zullen Joden zich ofwel bekeren tot het christendom ofwel naar de hel gaan, volgens dit geloofssysteem, dat het nauwst verbonden is met evangelische, charismatische of pentecostale stammen van het christendom. In een preek in februari 2018 verwoordde Hagee het als volgt: “God heeft een vastgestelde tijd om alles te doen, en Israël is Gods profetische klok om dat te doen. Erken dit feit: dat Gods klok alleen beweegt wanneer het Joodse volk in het land Israël is, en wanneer zij in het land zijn, begint de klok te tikken.”
In de praktijk betekent deze politieke ideologie zoals die via het CUFI wordt uitgeoefend ongebreidelde steun voor Israël “als een Joodse staat”, aansluiting bij de meest extreem-rechtse politieke krachten in de Israëlische samenleving, en steun aan de etnische zuivering en het doden van Palestijnen. Hoewel de stromingen van het Christelijk Zionisme variëren, is Hagee van mening dat de vervoering zal worden voorafgegaan door een catastrofale oorlog, een overtuiging die hem enthousiast maakt over conflicten en confrontaties met de Palestijnen, alsmede met Iran en zijn bondgenoten. In 2005 verklaarde Hagee dat “het tijd is voor Amerika om de woorden van senator Joseph Lieberman te omarmen en een militaire preventieve aanval op Iran te overwegen om een nucleaire holocaust in Israël en een nucleaire aanval in Amerika te voorkomen.”
De anti-Palestijnse, antisemitische en anti-moslim ethos ingebed in het christelijke zionisme van groepen als CUFI is goed gedocumenteerd. “Het past Bijbelse profetie toe op een moderne natiestaat en transformeert een 70-jarige strijd voor politieke en mensenrechten in een mythisch, ahistorisch, wereld-eindigend religieus conflict,” zegt JVP Action’s Fox. “Dat is super ontmenselijkend voor Palestijnen, moslims en Joden, maar ook extreem gevaarlijk wanneer je de instrumenten van staatsbestuur gebruikt om in feite het einde van de wereld na te streven.”
Deze ideologie wordt vaak aangekleed als filo-semitisme, of extreme liefde voor Joden. (Élan Carr, de speciale gezant van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor het monitoren en bestrijden van antisemitisme, pochte op een evenement in Tel Aviv in 2019 dat de Verenigde Staten “nog steeds het meest filo-semitische land in de wereldgeschiedenis zijn.”) Maar critici merken op dat onder deze vermeende adoratie een diepgaande instrumentalisering van Joden schuilgaat. “Christelijke zionisten denken in wezen dat alle Joodse mensen karikaturen zijn van de oude Israëlieten – een karikatuur die zij op hun beurt associëren met de moderne staat Israël – en dat de loyaliteit van alle Joden bij Israël ligt, of zou moeten liggen,” zegt Ben Lorber, een onderzoeksanalist voor Political Research Associates, een denktank voor sociale rechtvaardigheid. “Gekoppeld aan dit, is er een voelbaar gevoel waarin zij Joden in de diaspora verachten, vooral liberale Joden.”
Hagee heeft kritiek gekregen voor sommige van zijn openlijk antisemitische boodschappen. In een preek eind jaren negentig betoogde hij dat Hitler Gods wil had uitgevoerd door Joden uit Europa te verdrijven en hen naar Israël te dwingen. “Toen stuurde God een jager,” preekte hij. “Een jager is iemand met een geweer en hij dwingt je. Hitler was een jager.” Hagee heeft volgehouden dat de toespraak verkeerd werd gekarakteriseerd en uit zijn context werd gehaald, maar hij hield hem opnieuw ergens “tussen 24 september 2005 en 1 januari 2006,” volgens een Huffington Post rapport. Ondertussen heeft een soortgelijke boodschap doorklinkt in zijn andere werk. In een boek uit 2006, Jerusalem Countdown, zei Hagee dat Joden de schuld dragen voor antisemitisme vanwege een oude vloek over de oude Hebreeën, die het gevolg was van afgoderij. En in een blijk van diep gebrek aan respect voor de West-Afrikanen die het hardst zijn getroffen door de ebola-crisis, zei Hagee in 2014 dat de ziekte een voorbeeld was van God die voormalig president Barack Obama straft voor “het verdelen van Jeruzalem.”
Taher Herzallah, een organisator bij Amerikaanse moslims voor Palestina, een groep die heeft deelgenomen aan interreligieuze inspanningen om te mobiliseren tegen CUFI, vertelde In These Times dat het belangrijk is om ook aandacht te besteden aan het anti-moslim racisme is ingebouwd in de leringen van de organisatie. “Ze gebruiken dit antiterrorismeverhaal,” zegt hij. “Het is dit idee dat er deze islamitische heiden is, dat we Israël moeten beschermen tegen de islamitische wereld, dat Israël een baken van licht is in een regio van duisternis. Je hoort dat soort racistische taal veel.”
Hoewel CUFI niet de enige christelijke zionistische organisatie is, is het wel de machtigste, en het lijkt een aanzienlijke invloed uit te oefenen op een basis die al zeer gunstig staat tegenover haar doelen. Een LifeWay Research poll uitgevoerd in september 2017 wees uit dat 80% van de evangelicals gelooft dat de oprichting van de moderne staat Israël in 1948 en de migratie van Joden daarheen “vervullingen waren van Bijbelprofetie die laten zien dat we dichter bij de wederkomst van Jezus Christus komen.”
CUFI heeft echter zijn critici onder progressieve christenen, die stellen dat de organisatie geen natuurlijk uitvloeisel is van het christendom, maar een cynisch politiek project dat het christendom gebruikt om een oorlogszuchtig en gewelddadig buitenlands beleid te rechtvaardigen. “Het Amerikaanse imperium heeft altijd geprobeerd het christendom te gebruiken om zijn afschuwelijke koloniale beleid te rechtvaardigen,” zegt Rochelle Watson, organisator bij FOSNA. “Je kunt een moderne versie daarvan zien met CUFI. Ja, dit gaat over rechts en Trump en een gedeeld politiek project, maar het maakt ook deel uit van zo’n lange voortzetting.”
Een christelijk zionistisch buitenlands beleid
Aanpassing aan CUFI’s stam van christelijk zionisme is een van de constante draden in Trump’s acties en proclamaties op het gebied van buitenlands beleid. Tijdens een Rosh Hashanah-gesprek medio september zei Trump tegen Amerikaans-Joodse leiders: “We houden van jullie land,” een impliciete bewering dat alle Joden Israëli’s zijn, in overeenstemming met zowel een gemeenschappelijk christelijk zionistisch axioma als een antisemitische dubbele loyaliteitstrofee. (Trump heeft in het verleden soortgelijke uitspraken gedaan.)
Maar belangrijker dan woorden, Trump is zelfs verder gegaan dan de gebruikelijke bipartisan, onvoorwaardelijke Amerikaanse steun voor Israël. In 2018, bij Trump’s ceremonie ter markering van de verhuizing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem – een duidelijke provocatie tegen de Palestijnen en geschenk aan de extreem-rechtse regering van Benjamin Netanyahu – gaf Hagee de zegen (Hagee beweerde in een preek Trump te hebben geadviseerd om deze stap te ondernemen). Een naaste medewerker van Trump en evangeliepredikant Robert Jeffress – die anti-LGBTQ-tegenwerpingen heeft geuit en heeft gezegd dat Joden naar de hel gaan – sprak het gebed uit. In augustus 2020, tijdens een campagne-rally in Oshkosh, Wisconsin, verklaarde Trump dat hij de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem verplaatste en Jeruzalem erkende “voor de evangelicals.”
De ambassadeverplaatsing was niet het enige gebaar dat Trump heeft gemaakt (en wat belangrijk is, is een zaak die, althans in theorie, door Democraten – waaronder Joe Biden – is opgepakt lang voor de ambtstermijn van Trump). In maart 2019 ondertekende Trump een proclamatie waarin hij Israëls annexatie van de Syrische Golanhoogte erkende, en in januari 2020 ontrolde hij formeel zijn zogenaamde “deal van de eeuw,” die Israëls etnische zuivering, onteigening en bezetting van de Palestijnen verder zou verankeren. Trump’s veelgeprezen “Abraham Akkoorden” die de betrekkingen tussen Israël, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein normaliseren, impliceren in hun naam rechtstreeks dat de Verenigde Staten een christelijk land zijn dat overeenkomsten sluit met landen van andere Abrahamitische religies. Hagee was opgetogen bij de ondertekening: “Nog een historische dag nu we de zonen van Abraham zien samenkomen om de Abraham Akkoorden met Israël, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten te ondertekenen,” verklaarde hij op Twitter. Maar, zoals de Palestijns-Amerikaanse geleerde Noura Erakat opmerkte, de overeenkomsten “weerspiegelen een geopolitieke alliantie tussen repressieve regimes om de invloedssfeer van de VS in het Midden-Oosten uit te breiden,” deels om wapenstromen te beschermen, en gaat ten koste van Jemenieten, Palestijnen en alle mensen die onderworpen zijn aan deze repressieve regeringen.
De invloed van het christelijk zionisme op het buitenlands beleid van de Trump-administratie gaat verder dan Israël en Palestina. CUFI is een enthousiaste cheerleader van het opvoeren van de spanningen met Iran, het prijzen van Trump’s januari 2020 moord op generaal-majoor Qassem Soleimani, de commandant van Iran’s Quds Force en een hoge ambtenaar van Iran, die de Verenigde Staten bijna in een directe oorlog met het land bracht. CUFI is een fervent voorstander van Trump’s “maximale druk” sancties tegen Iran, die de mensen in Iran hebben verwoest en de dood van Covid-19 hebben verergerd. Het steunt ook Amerikaanse sancties die ogenschijnlijk gericht zijn tegen Hezbollah, die Libanon’s meervoudige, overlappende crises veel erger hebben gemaakt.
Lara Kiswani, uitvoerend directeur van het Arab Resource and Organizing Center, een basisorganisatie, waarschuwt tegen het zien van dit beleid als uitsluitend het resultaat van de invloed van één organisatie. In plaats daarvan, zegt ze, is het belangrijk om de “gedeelde belangen rond blank nationalisme en etno-nationalisme te identificeren. CUFI is een deel van die vergelijking.”
“Er is een lange geschiedenis van de coalescentie tussen rechtse krachten onder het zionisme,” zegt Kiswani. De Trump-administratie heeft niet alleen blanke nationalisten en christelijk rechts in eigen land aangemoedigd, maar ook samengewerkt met andere enthno-nationalistische staten zoals Israël. Ondertussen is er ook een “gedeeld belang tussen het etno-nationalisme van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en een blanke christelijke basis,” betoogt ze.
Sommigen zeggen dat dit politieke partnerschap ook is gebaseerd op iets dat zowel gewoon als alledaags is in de Amerikaanse politiek: Trump’s inspanningen om een basis te mobiliseren ter ondersteuning van zichzelf. “Ik ga niet proberen in het hoofd van Trump te kruipen,” vertelde Steven Gardiner, assistent-onderzoeksdirecteur voor Political Research Associates en auteur van een nieuw rapport over christelijk zionisme, aan In These Times. “Maar het is duidelijk uit zijn daden dat wat zijn overtuigingen ook zijn, hij pandiert aan de christelijke zionistische basis, en verder gaat dan het soort van inhoudelijke steun voor Israël dat komt in de voortdurende financiële en militaire steun en militaire alliantie in de regio.” Gardiner plaatst het oorlogszuchtige beleid van Trump ten aanzien van Iran binnen deze grotere trend. “Voor de christelijke zionistische wereld,” zegt hij, “is Iran de nieuwe duivel in het spel voor hen.”
Dit betekent echter niet dat Trump niet ook probeert om de gunst te winnen van meer tweepartijdige pro-Israël krachten zoals AIPAC (CUFI haalt zijn steun meestal uit de rechterhoek). Volgens Gardiner “is AIPAC min of meer onpartijdig geweest, of op zijn minst bereid om zich te scharen achter iedereen die een mogelijke bondgenoot van Israël zou kunnen zijn. Christelijke Zionisten daarentegen benadrukken juist de daden die niet alleen Amerikaanse liberalen tegen zich in het harnas jagen, maar liberale Joden in de diaspora in het bijzonder.”
“In termen van het mobiliseren van kiezers,” vervolgt Gardiner, “zijn het de Christelijke Zionisten die zichzelf in honderden kerken zullen krijgen, niet AIPAC. Als je een ‘goede’ politicus bent, kun je twee dingen doen met dezelfde actie: een beroep doen op AIPAC en christelijke zionisten. Er is geen reden waarom je dat niet zou doen.” AIPAC van zijn kant heeft zich geallieerd met Christelijke Zionisten, en liet Hagee spreken op zijn top in 2007. En zowel AIPAC als CUFI hebben zich verenigd rond vergelijkbare en overlappende doelen, waaronder de criminalisering van de door Palestijnen geleide Boycot, Desinvestering en Sanctiebeweging.
Hoewel het moeilijk is om te weten wat Trump werkelijk gelooft, en er zijn berichten dat hij de spot heeft gedreven met zijn christelijke aanhangers, valt het niet te ontkennen dat hij zijn administratie heeft gevuld met overtuigde christelijke zionisten. Tijdens de top van CUFI in 2019 ratelde vice-president Mike Pence onder luid applaus de havikachtige staat van dienst van de Trump-regering af en prees hij zijn nauwe band met CUFI. Bij het toespreken van de top van de groep in 2017, verklaarde Pence: “Wat mij betreft, net als jullie allemaal, komt mijn passie voor Israël voort uit mijn christelijk geloof.”
CUFI mobiliseerde agressief ter ondersteuning van Mike Pompeo’s bevestiging als minister van Buitenlandse Zaken. “De tweepartijdige stemming ten gunste van de nominatie komt op de hielen van een rigoureuze grassroots en lobby-campagne gevoerd door de christelijke zionistische groep,” pocht een verklaring van de organisatie. Pompeo heeft op zijn beurt blijk gegeven van zijn krachtige steun aan dit blok. Op de recente Republikeinse Nationale Conventie hield Pompeo zijn toespraak vanaf het dak van het King David hotel in Jeruzalem, wat hem de kop van de Washington Post opleverde, “Pompeo’s Christelijk Zionisme staat centraal.”
Vechten tegen Rechts
CUFI’s innerlijke werking en uitgaven zijn gehuld in geheimzinnigheid. Zoals Sanford Nowlin heeft opgemerkt, terwijl het Citizens United for Israel Action Fund – de lobbytak van CUFI – 990-formulieren indient bij de IRS, is CUFI opgenomen onder Hagee’s kerk en biedt geen dergelijke openbaarmakingen. Bijgevolg lijken de lobbyuitgaven van het Action Fund op papier veel lager dan die van groepen zoals AIPAC, maar het is moeilijk om te weten hoeveel CUFI uitgeeft om politieke invloed uit te oefenen. In augustus meldde journalist Aiden Pink dat CUFI “in februari 2019 bijna 1,3 miljoen dollar kreeg voor 10 weeklange pelgrimstochten naar het Heilige Land, elk met 30 van wat Concert-documenten ‘invloedrijke christelijke geestelijken uit de VS’ noemen.” Volgens het rapport heeft CUFI die fondsen niet volledig openbaar gemaakt.
Maar alle indicatoren wijzen erop dat de machtige machine van CUFI zelf een rechts politiek programma pusht in de aanloop naar de presidentsverkiezingen.
“CUFI mobiliseert hun massale basis om voor Trump en zijn anti-Palestijnse, anti-Joodse, anti-mensen van kleur agenda op te komen, en dus is hun uitrol van de filmserie door het hele land via gemeenten 100% gericht op kiezersopkomst en het ophitsen van de basis en het kijken naar Trump als een bron van anti-Palestijns beleid dat hen zal helpen bij het nastreven van hun eindtijd visie op de wereld,”zegt Fox, verwijzend naar de aanstaande vertoning van CUFI’s documentaire, die volgens de organisatie gaat over “de verschrikkingen van antisemitisme en de kracht van overleven en verlossing.”
Brenneman, van zijn kant, vindt het moeilijk om onderscheid te maken tussen CUFI’s pleidooi voor Trump en haar algemene steun voor een rechts programma. “Het algemene project van CUFI is altijd een politiek project geweest – over het doordrukken van rechtse politiek in de naam van het christendom,” zegt hij.
Om zich tegen deze politieke inspanning te verzetten, mobiliseert FOSNA haar basis om te eisen dat lokale theaters de CUFI documentaire terugtrekken. Brenneman onderstreept dat “terwijl christenen een bijzondere verantwoordelijkheid hebben om CUFI aan de kaak te stellen, alle gewetensvolle mensen op hun hoede moeten zijn voor de macht van CUFI, en deze moeten uitdagen.”
Er is geen tekort aan mogelijkheden om dat te doen. Naast de filmvertoningen zijn er de openlijke opmerkingen van Hagee om Trump verkozen te helpen krijgen. In 2019 zei hij tegen Mark Levin van Fox News: “Als deze volgende verkiezing geen herverkiezing van president Trump is, zal ons land in een socialistische staartspin terechtkomen.” Naast expliciete steunbetuigingen, werkt zijn kerk samen met de Trump-regering en prijst ze deze in het openbaar. In juni 2020, toen de Covid-19 pandemie en de daarmee samenhangende armoede- en voedselcrisis San Antonio teisterden, gaf Hagee’s Cornerstone Church een persbericht uit waarin werd aangekondigd dat het “12.500 voedseldozen, in totaal meer dan 300.000 pond, had uitgedeeld als onderdeel van het Farmers to Families-programma van de Trump Administration.”
CUFI heeft een uitgebreid outreach-apparaat dat campusorganisatie, een gebedsnetwerk, reizen naar Israël en meer omvat – maar dit heeft de organisatie niet gevrijwaard van steile oppositie. CUFI’s 2019 top werd ontmoet met onstuimige protesten geleid door een interreligieuze coalitie. En Watson zegt dat FOSNA in de toekomst meer hoopt te doen om “bredere progressieve christelijke bewegingen te bereiken” die zich misschien niet bewust zijn van de schade die CUFI aanricht.
Een belangrijk onderdeel hiervan, zegt ze, is de bewustmaking van christenen die misschien niet op de hoogte zijn van de haatdragende politiek van de groep. FOSNA werkt samen met Black for Palestine, een grassroots inspanning, om specifiek zwarte kerken te bereiken. In december 2019 ondertekenden 477 zwarte geestelijken en activisten een open brief waarin ze stellen dat “het nu tijd is voor zwarte kerken, geestelijken, religieuze leiders en leken om de politiek van christelijk zionisme opzij te zetten en de armen te verbinden met onze Palestijnse buren en hun bondgenoten in de wereldwijde beweging voor vrijheid en gerechtigheid.”
JVP Action werkt op haar beurt aan het tegengaan van dit blok in de komende verkiezingen. “We hebben deze inschatting gemaakt dat blanke evangelische christelijke zionisten een massaal stemblok vormen en helpen de weg vrij te maken voor de herverkiezing van Trump, en een stuwend buitenlands beleid in Israël en Palestina,” zegt Fox. De groep is van plan om zich te concentreren op het verdrijven van Rep. Michael McCaul (R-Tex.) en Sen. Lindsey Graham (R-S.C.) – beide supporters van CUFI – en hoopt deze campagne te gebruiken om het bewustzijn over de schade van het christelijke zionisme in bredere kring te vergroten.
“Als een Joodse groep,” zegt Fox, “is onze primaire focus op het opleiden van degenen die geen deel uitmaken van het blok om te begrijpen wat er gaande is en wat het Amerikaanse beleid stuurt – om onze eigen basis en gewetensgenoten op te voeden. Tegelijkertijd zijn we in diep partnerschap op lange termijn met groepen zoals FOSNA die proberen het werk binnen de christelijke gemeenschap te doen.”
“Beide zijn nodig,” zegt ze. “CUFI zet zich absoluut volledig in voor deze strijd.”