Badania czynnościowe płuc

Badania czynnościowe płuc, zwane również badaniami czynnościowymi płuc lub badaniami oddechowymi, to badania, które można wykonać, aby dowiedzieć się, jak dobrze pracują płuca i drogi oddechowe. Testy czynnościowe płuc mogą pomóc w diagnozie chorób układu oddechowego, określić stopień ciężkości choroby i pomóc w monitorowaniu reakcji na leczenie.

Testy czynnościowe płuc mogą być wykonywane u dorosłych i u dzieci w wieku powyżej około 7 lat. Mogą one powodować uczucie lekkiej zadyszki, ale nie powinny być bolesne ani niewygodne. Obejmują one testy takie jak spirometria i pomiar przepływu szczytowego.

Badania czynnościowe płuc są często wykorzystywane do pomocy w diagnozowaniu lub ocenie astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Są one również wykorzystywane do oceny innych stanów, które wpływają na oddychanie, w tym bliznowacenia płuc i chorób, które wpływają na klatkę piersiową lub mięśnie oddechowe.

Jakie są różne rodzaje badań czynnościowych płuc?

Różne rodzaje badań czynnościowych płuc mogą być zalecane przez lekarza ogólnego (GP), lekarza układu oddechowego (specjalista od chorób wpływających na drogi oddechowe i płuca) lub pediatrę (specjalista od zdrowia dzieci), w zależności od wieku i stanu pacjenta.

Testy czynności płuc mierzące przepływ powietrza obejmują:

• pomiar szczytowego przepływu wydechowego (PEF); oraz
• spirometrię (która może również obejmować test prowokacji oskrzeli).

Testy mierzące wymianę gazową w płucach obejmują:

• analizę gazometryczną krwi tętniczej; oraz
• testy dyfuzji gazów.

Testy wysiłkowe mogą wykazać, czy lub jak bardzo problemy z oddychaniem wpływają na codzienne życie.

Badanie czynności płuc u dzieci

Testy szczytowego przepływu wydechowego i spirometria są głównymi testami czynności płuc wykonywanymi u dzieci, często w celu zdiagnozowania lub oceny astmy. Spirometria jest również częścią rutynowej opieki nad dziećmi z chorobami układu oddechowego, które pogarszają się z czasem (takimi jak mukowiscydoza) lub postępującymi schorzeniami nerwowo-mięśniowymi (takimi jak dystrofia mięśniowa Duchenne’a).

Spirometria jest badaniem czynności płuc, które mierzy ilość wdychanego i wydychanego powietrza. Dzieci w wieku powyżej 7 lat są zazwyczaj w stanie wykonać spirometrię. Mogą one być badane spirometrem w gabinecie lekarskim lub w lokalnym laboratorium. Ponieważ pacjent musi być w stanie wykonywać polecenia i koordynować swój oddech, większość ekspertów zgadza się, że dzieci nie mogą prawidłowo wykonywać spirometrii, dopóki nie ukończą 6 lub 7 lat.

Inne badania dostępne na oddziałach oddechowych szpitali klinicznych obejmują próby wysiłkowe, testy prowokacji oskrzelowej (patrz poniżej) i pomiary objętości płuc. Próba wysiłkowa może być stosowana do oceny dzieci w wieku powyżej 8 lat, które skarżą się na duszność, często związaną z wysiłkiem fizycznym. Może ona pomóc w ustaleniu rozpoznania astmy, restrykcyjnej choroby płuc, lęku lub braku sprawności fizycznej.

Test szczytowego przepływu wydechowego

Szczytowy przepływ wydechowy (PEF) to największa prędkość, jaką można osiągnąć podczas wydechu tak ciężkiego i szybkiego, jak to tylko możliwe, z największego wdechu, jaki można wykonać. Pokazuje on, jak wąskie są twoje drogi oddechowe. Szczytowy przepływ wydechowy może być mierzony za pomocą przepływomierza szczytowego (zwanego również miernikiem szczytowego przepływu wydechowego), który jest małym, ręcznym, przenośnym urządzeniem.

Pomiary szczytowego przepływu są często używane do monitorowania astmy lub POChP. Osoby z astmą zazwyczaj używają własnego przepływomierza szczytowego do regularnych pomiarów w domu. Odczyty szczytowego przepływu powinny być zawsze wykonywane przy użyciu tego samego miernika szczytowego przepływu, ponieważ występują różnice pomiędzy różnymi urządzeniami. Lekarz pokaże Ci jak przeprowadzać test i zapisywać wyniki. Jeśli zauważysz, że wyniki pomiarów przepływu szczytowego pogarszają się, konieczna może być wizyta u lekarza lub dostosowanie leków zgodnie z planem działania w przypadku astmy.

Używanie przepływomierza szczytowego wymaga koordynacji oddechu i stosowania się do instrukcji. Można je wykonywać u dzieci w wieku od około 7 lat, ale wyniki mogą być niewiarygodne u małych dzieci.

Badanie spirometryczne

Spirometria jest badaniem czynności płuc, które mierzy ilość wdychanego i wydychanego powietrza za pomocą urządzenia zwanego spirometrem. Pozwala ono zmierzyć maksymalną ilość powietrza, jaką można wydychać (po wzięciu głębokiego wdechu), a także ile i jak szybko można wydychać.

Badanie spirometryczne dostarcza informacji o wielkości płuc i stopniu zwężenia dróg oddechowych. Spirometria jest najdokładniejszym badaniem czynności płuc u osób z astmą, a także jest powszechnie stosowana u osób z POChP.

Kilka dodatkowych badań, które mogą być wykonane w ramach badania spirometrycznego to:

• Test odpowiedzi na leki rozszerzające oskrzela – badanie spirometryczne jest wykonywane zarówno przed, jak i po zażyciu leków łagodzących astmę, aby sprawdzić, jaki wpływ mają one na wyniki.
• Test wysiłkowy – w którym spirometria jest wykonywana przed i po wysiłku fizycznym (np. jazda na rowerze treningowym, chodzenie lub bieganie na bieżni lub wchodzenie po schodach), aby sprawdzić, czy wysiłek fizyczny powoduje zwężenie dróg oddechowych. Badanie to może być stosowane w przypadku podejrzenia astmy wywołanej wysiłkiem fizycznym.

Co się dzieje podczas badania spirometrycznego i jak się przygotować

Spirometria może być wykonana w gabinecie lekarskim, klinice lub laboratorium szpitalnym, a jej wykonanie zajmuje zazwyczaj około 10 do 20 minut.

W dniu badania pacjent może zostać poproszony o zaprzestanie używania aerozoli i niektórych innych leków. Skonsultuj się ze swoim lekarzem, jeśli nie jesteś tego pewien. Lekarz może również zalecić noszenie luźnej odzieży do badania, nie spożywanie dużych posiłków i nie palenie tytoniu przed badaniem.

Zostaniesz poproszony o oddychanie przez ustnik, który jest podłączony do spirometru. Ważne jest, aby usta tworzyły szczelne zamknięcie wokół ustnika. Prawdopodobnie konieczne będzie założenie klipsa na nos podczas wykonywania testów oddechowych.

Należy pamiętać, że ilość włożonego wysiłku może wpłynąć na dokładność wyników testów czynności płuc. Lekarz może zlecić kilkukrotne powtórzenie badania w celu uzyskania dokładnych odczytów lub sprawdzenia działania leków.

Interpretacja badań spirometrycznych – co jest w normie?

Spirometr może zmierzyć następujące parametry.

• Wymuszona pojemność życiowa (FVC): Jest to całkowita ilość (objętość) powietrza wydalonego z płuc po pełnym wdechu do płuc (do całkowitej pojemności płuc).
• Wymuszona objętość wydechowa w ciągu jednej sekundy (FEV1): jest to ilość (objętość) powietrza wydalonego w pierwszej sekundzie po wykonaniu pełnego wdechu do płuc, a następnie ciężkim i szybkim wydechu, jak wyżej, próbując wypchnąć całe powietrze z płuc.
• Współczynnik natężonego wydechu (FEV): FEV1/FVC: ten pomiar pomaga opracować, czy występuje obturacyjny czy restrykcyjny wzorzec oddychania (patrz poniżej).
• Szczytowy przepływ wydechowy (PEF): Jest to największa prędkość, jaką można osiągnąć przy wydechu tak ciężkim i szybkim, jak to tylko możliwe, z największego wdechu, jakim można zarządzać.

Twoje wyniki spirometrii zostaną porównane z wynikami innych osób, które są w przybliżeniu w tym samym wieku, płci, wzrostu i pochodzenia etnicznego, co Ty, co stanowi wartość przewidywaną. Twoje badania czynności płuc mogą być uznane za prawidłowe (w normalnym zakresie), jeśli mieszczą się w granicach 80 do 120 procent wartości przewidywanej.

Nieprawidłowe wyniki mogą wskazywać na obturacyjny lub restrykcyjny wzorzec. Obturacyjne schorzenia układu oddechowego obejmują astmę i POChP. Warunki restrykcyjne obejmują śródmiąższową chorobę płuc, osłabienie mięśni oddechowych i warunki, które ograniczają ruchy ściany klatki piersiowej (takie jak skrajna otyłość).

Test prowokacji oskrzelowej

Test prowokacji oskrzelowej może być zalecany, aby pomóc zdiagnozować astmę i określić jej ciężkość. Test prowokacji oskrzelowej jest zwykle wykonywany w specjalistycznym laboratorium oddechowym.

Test trwa około pół godziny i polega na wykonaniu badań spirometrycznych po wdychaniu substancji (takich jak histamina lub zimne, suche powietrze), które mogą wywołać zwężenie dróg oddechowych. Mierzony jest stopień nadreaktywności dróg oddechowych (nadmierna reakcja dróg oddechowych, która powoduje ich zwężenie), a następnie podawane są leki łagodzące (takie jak ventolin puffer), które pomagają otworzyć drogi oddechowe.

Test może zostać powtórzony 10-15 minut po zażyciu leku łagodzącego, aby sprawdzić, jak dobrze zareagowały drogi oddechowe.

Możesz zostać poproszony o niestosowanie leków łagodzących astmę i niektórych innych leków przez kilka godzin przed testem – skonsultuj się z lekarzem. Ponadto, jeśli niedawno byłeś przeziębiony lub miałeś kaszel, może być konieczne odczekanie kilku tygodni przed wykonaniem tego badania.

Test dyfuzji gazów

Test dyfuzji gazów może być stosowany do oceny ciężkości chorób płuc, takich jak zwłóknienie płuc i rozedma. Jest prosty i szybki do wykonania, daje informacje o tym, jak łatwo gazy są w stanie przemieszczać się przez membranę w płucach i do krwiobiegu (i odwrotnie).

W teście dyfuzji gazów wdychasz specjalny gaz, wstrzymujesz oddech na około 10 sekund, a następnie wydychasz go do maszyny testującej. Urządzenie oblicza różnicę w ilości wdychanego i wydychanego specjalnego gazu, mierząc w ten sposób, ile gazu przekroczyło błonę płucną. Pomiar ten wskazuje, jak łatwo tlen może przemieszczać się z płuc do krwiobiegu.

Testy wysiłkowe

Testy wysiłkowe, takie jak test 6-minutowego marszu, mogą być wykonywane w celu sprawdzenia, w jakim stopniu schorzenie układu oddechowego wpływa na codzienną aktywność. Test ten mierzy wydolność wysiłkową poprzez określenie odległości, jaką pacjent może pokonać na bieżni w ciągu 6 minut, oraz wpływu, jaki ma to na poziom tlenu i częstość akcji serca.

Gazometria krwi tętniczej

Analiza gazometryczna krwi tętniczej mierzy ilość tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Do pobrania niewielkiej próbki krwi z tętnicy – zwykle tętnicy nadgarstka – używa się maleńkiej igły. Przed wprowadzeniem igły może zostać podane znieczulenie miejscowe.

Test ten jest zazwyczaj wykonywany w szpitalu, aby pomóc w określeniu ciężkości choroby płuc lub ustalić, czy konieczna jest domowa terapia tlenowa.