Zwelling in de benen is abnormaal en moet door een arts worden beoordeeld als het meer dan af en toe voorkomt na een lange dag van zitten of staan. Pijn of gevoeligheid in de benen in verband met zwelling is een bijzonder belangrijke reden voor een evaluatie. Hoewel sommige oorzaken van beenzwelling kleine, zelflimiterende aandoeningen kunnen zijn, vereisen andere zeer dringende medische zorg om de kans op ernstige complicaties of overlijden te verkleinen. Onbehandelde beenzwelling kan leiden tot andere complicaties zoals infectie, slecht genezende wonden, of stolsels in de beenaderen.
Evaluatie van beenzwelling begint met een beoordeling van de symptomen, persoonlijke en familiaire medische voorgeschiedenis, en een klinisch onderzoek dat het hart, de longen, de buik, het bekken, de benen, en de zenuw/spierfunctie in de benen kan omvatten. Verdere tests zijn gebaseerd op de klinische beoordeling en kunnen bestaan uit echografie, röntgenonderzoek, CT- of MRI-beeldvorming van de benen of evaluatie van het hart of de bloedvaten in het abdomen of bekken. De diagnose mislukt meestal als gevolg van een veneuze echografie die wordt uitgevoerd om stolsels, bekend als diep-veneuze trombose, in de diepe aderen van de benen uit te sluiten en die niet evalueert op het falen van eenrichtingskleppen in de beenaders (veneuze insufficiëntie). Het komt vaak voor dat patiënten met chronische beenzwelling te horen krijgen dat de echografie “normaal” is of “negatief was voor stolsel” terwijl niet wordt getest op behandelbare veneuze insufficiëntie.
Beenzwelling kan beide benen in gelijke mate aantasten of meer een probleem zijn in één been. De oorzaken van zwelling in het ene been kunnen vergelijkbaar zijn met die in het andere been, maar het is niet ongebruikelijk dat de zwelling in elk been door verschillende factoren wordt veroorzaakt. Vaak wordt beenzwelling veroorzaakt door meer dan één factor, zoals veneuze insufficiëntie, zwaarlijvigheid, en eerdere oogst van de vena saphena voor een hart-bypass operatie.
Zwelling kan optreden door hoge druk in de aderen van de benen, plaatselijk letsel, ontstekingsveranderingen, obstructie van de lymfatische vloeistofuitstroom, infectie, laag bloedeiwitgehalte, zwaarlijvigheid, zwangerschap, vochtretentietoestanden, of medicijneffecten. Een hoge druk in de aderen van de benen leidt ertoe dat vocht, eiwitten en bloedcellen door de wand van kleine aderen naar de weke delen lekken, vooral bij de enkels. Dit veroorzaakt pitting oedeem, zwellingen die een tijdelijke indeuking in de huid achterlaten bij druk van een schoen, sok, of opzettelijke druk zoals een kneep met een vinger. Enkele oorzaken van beenoedeem ten gevolge van verhoogde veneuze druk zijn:
Veneuze insufficiëntie, een falen van eenrichtingskleppen in de aderen,
Obesitas, waardoor de druk op aderen en lymfekanalen in de buik en het bekken toeneemt, wat resulteert in een gedeeltelijke obstructie van de veneuze en lymfatische uitstroom van de benen terug naar het hart,
Diep-veneuze trombose, stolsels die de veneuze stroom terug naar het hart belemmeren,
Post-phlebitisch syndroom, chronische obstructie van aderen in het been of bekken als gevolg van eerdere diep-veneuze trombose,
Compressie van bekkenaders als gevolg van een bovenliggende slagader, orgaan of tumor,
Het falen van de kuitspieren om veneus bloed uit de benen te pompen als gevolg van een beroerte, veneus letsel, artritis die de enkelbeweging beperkt, of inactiviteit.
Een plaatselijke zwelling kan het gevolg zijn van een trauma, hematoom (ophoping van niet-stromend bloed in het zachte weefsel), infecties, breuk, oppervlakkige tromboflebitis (stolsels in de aderen van het vetweefsel), scheuring van een pees of spier, cyste in een gewricht (zoals een synoviale cyste in de knie), en soms een spontane bloeding in het weefsel als gevolg van een gescheurd bloedvat.
Chronische zwelling van de benen kan ook te wijten zijn aan toestanden die resulteren in een veralgemeende expansie van de lichaamsvloeistof, die door het effect van de zwaartekracht duidelijker kan zijn in de benen, zoals:
- Congestief of ischemisch hartfalen,
- Pulmonale hypertensie,
- Pericarditis die de pompfunctie van het hart beperkt,
- Zwangerschap,
- Idiopathisch oedeem, waarbij vaak zowel de bovenste als de onderste extremiteiten betrokken zijn bij premenopauzale vrouwen,
- Leveraandoeningen,
- Nieraandoeningen,
- Hypothyreoïdie,
Eiwitarme toestanden zoals ondervoeding, eiwitverlies als gevolg van ziekte, nier- of darmziekten,
Medicatie-geinduceerd.
Enkele van de meest voorkomende medicijnen die beenzwelling veroorzaken zijn niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen die worden genomen voor pijnbestrijding of voor artritisch ongemak en calciumkanaalblokkers die worden genomen voor hartaandoeningen of hypertensie. Enkele van de meer gebruikelijke geneesmiddelen die bij sommige personen zwelling kunnen veroorzaken, zijn:
Antihypertensiva
Calciumkanaalblokkers
Bètablokkers
Clonidine
Hydralazine
Methyldopa
Minoxidil
Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen
Ibuprofen, naproxen, en vele anderen in deze klasse
Hormonen
Oestrogeen, progesteron, testosteron.
Cellulitis, infectie van de huid en het vetweefsel van het been kan zwelling veroorzaken met pijn en gevoeligheid. Pijn van cellulitis kan zeer ernstig zijn of zich manifesteren als gevoeligheid en milde pijn met een lichtroze tot helderrode huid.
Zwelling van de voet, vooral als de huid niet inzakt bij kortstondige druk, kan te wijten zijn aan lymfoedeem, een storing van het microscopische netwerk van kanaaltjes die weefselvocht van de extremiteit terugvoeren naar de bloedstroom ter hoogte van de bovenborst. Enkele van de oorzaken van lymfoedeem zijn:
Congenitaal-bij de geboorte aanwezig,
Verworven- als gevolg van terugkerende infectie of obstructie
Postoperatief-excisie van ader voor adertransplantaties, lymfeklierdissectie voor tumor,
Maligniteit-lymfoom of andere ziekten die de lymfeklieren aantasten,
Obesitas-als gevolg van compressie van lymfekanalen in de buik of het bekken.
Na veneuze insufficiëntie is obesitas de meest voorkomende oorzaak van zwellingen in de onderste ledematen in de Verenigde Staten. Abdominale obesitas belemmert gedeeltelijk de veneuze uitstroom en de lymfatische uitstroom uit de benen. Zwaarlijvigheid versnelt ook het uitrekken van de beenaders door de effecten van de zwaartekracht, en draagt zo bij tot de progressie van veneuze insufficiëntie.
De behandeling van zwellingen in de onderste ledematen hangt af van de oorzaak. Vaak zijn conservatieve maatregelen nuttig en deze worden vaak gestart voordat de oorzaak van de zwelling volledig is geëvalueerd. Conservatieve maatregelen kunnen zijn:
Gewichtsverlies, indien van toepassing,
Periodieke verhoging van de benen hoger dan het hart,
Vermijden van langdurig zitten of staan,
Regelmatig uitvoeren van kuitspierpompoefeningen bij zitten of staan,
Routinematig dagelijks gebruik van een gegradueerde compressieondersteuningsslang, vaak gewaardeerd op een compressieniveau van 20-30 of 30-40 mm Hg.
Behandelingen zijn gericht op de onderliggende oorzaak van de zwelling en kunnen omvatten:
Gewichtsverlies,
Behandeling van veneuze insufficiëntie door het verwijderen of afsluiten van de lekkende aderen met minimaal-invasieve technieken,
Behandeling van veneuze trombose met technieken die vers (acuut) stolsel oplossen of door anti-coagulatie om extra stolselvorming te voorkomen,
Verlichten van veneuze obstructie in de buik of het bekken met angioplastiek en stenting of veneuze bypass graft procedures,
Behandeling van cellulitis (infectie),
Behandeling van hartfalen; nier-, lever-, darm-, of hormonale aandoeningen,
Een proef met medicatiestop onder toezicht van een arts.
Lymfoedeem kan speciale behandelingen vereisen, manuele lymfedrainage genaamd, om de benen over een bepaalde periode te masseren met het inwikkelen van de benen in speciale “korte rek” elastische wikkels en, soms, compressiepomptherapie om lymfevocht van de benen terug naar de bloedbaan in de borstkas te mobiliseren door intermitterend in de benen te knijpen.
Beheersing van zwelling van de benen wordt vaak een levenslange kwestie, maar het is belangrijk omdat zwelling het risico op infectie of een beenzweer verhoogt en de onderliggende aandoeningen kunnen worden geassocieerd met ernstige complicaties zoals diepe veneuze trombose of problemen bij het genezen van verwondingen of chirurgische incisies. Het oplossen van zwelling van de onderste extremiteit, indien mogelijk, voorafgaand aan een operatie van de extremiteit is een belangrijke manier om de kans op complicaties bij de wondgenezing, waaronder bloedingen, hematomen, wondafbraak of infectie, te verkleinen. Chronische zwelling van de benen met ongemak of een zwaar gevoel in de benen draagt vaak bij tot inactiviteit, wat het probleem verergert, aangezien het pompen van bloed uit de benen door de kuitspier tijdens het lopen een belangrijk middel is om veneus bloed terug naar het hart te krijgen.