Huwelijken voor de leeftijd van 18 jaar zijn een fundamentele schending van de mensenrechten. Er zijn veel factoren die er samen voor zorgen dat een kind het risico loopt te worden uitgehuwelijkt, zoals armoede, de perceptie dat het huwelijk “bescherming” biedt, familie-eer, sociale normen, gewoonte- of religieuze wetten die de praktijk gedogen, een inadequaat wetgevend kader en de staat van het burgerlijk registratiestelsel van een land. Hoewel de praktijk vaker voorkomt bij meisjes dan bij jongens, is het een schending van rechten ongeacht het geslacht.
Het kindhuwelijk brengt vaak de ontwikkeling van een meisje in gevaar doordat het leidt tot vroegtijdige zwangerschap en sociaal isolement, onderbreking van haar schoolopleiding en beperking van haar mogelijkheden om carrière te maken en hogerop te komen in het beroepsleven. Hoewel de gevolgen voor bruidegoms niet uitvoerig zijn onderzocht, kan het huwelijk ook jongens in een volwassen rol plaatsen waarop zij niet zijn voorbereid, en kan het economische druk op hen uitoefenen en hun kansen op verder onderwijs of verdere loopbaanontwikkeling beperken.
Samenwonen – wanneer een paar ‘samenwoont’, alsof het getrouwd is – geeft aanleiding tot dezelfde mensenrechtenproblemen als het huwelijk. Wanneer een paar samenwoont, wordt er vaak van uitgegaan dat zij volwassen zijn, zelfs wanneer een van beiden de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt. Bijkomende problemen als gevolg van het informele karakter van de relatie – bijvoorbeeld op het gebied van erfenis, burgerschap en sociale erkenning – kunnen kinderen in informele verbintenissen op andere manieren kwetsbaar maken dan kinderen die formeel gehuwd zijn.
De kwestie van het kindhuwelijk komt aan de orde in een aantal internationale verdragen en overeenkomsten. Het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen, bijvoorbeeld, behandelt het recht op bescherming tegen het kindhuwelijk in artikel 16, dat stelt: “De verloving en het huwelijk van een kind hebben geen rechtsgevolgen, en alle nodige maatregelen, met inbegrip van wetgeving, moeten worden genomen om een minimumleeftijd voor het huwelijk vast te stellen….”. Het recht op “vrije en volledige” toestemming voor het huwelijk wordt erkend in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, waarin staat dat de toestemming niet “vrij en volledig” kan zijn wanneer een van de betrokken partijen niet voldoende volwassen is om een weloverwogen beslissing te nemen over een levenspartner. Hoewel het huwelijk niet rechtstreeks wordt genoemd in het Verdrag inzake de rechten van het kind, is het kinderhuwelijk gekoppeld aan andere rechten – zoals het recht op vrijheid van meningsuiting, het recht op bescherming tegen alle vormen van misbruik en het recht om te worden beschermd tegen schadelijke traditionele praktijken – en wordt het vaak aan de orde gesteld door het Comité inzake de rechten van het kind. Andere internationale overeenkomsten in verband met het kinderhuwelijk zijn het Verdrag inzake de instemming met het huwelijk, de minimumleeftijd voor het huwelijk en de registratie van huwelijken, het Afrikaans Handvest inzake de rechten en het welzijn van het kind en het Protocol bij het Afrikaans Handvest inzake de rechten van de mens en de volkeren betreffende de rechten van de vrouw in Afrika.
Kinderhuwelijk onder meisjes
Over de hele wereld zijn de niveaus van kinderhuwelijken het hoogst in Afrika bezuiden de Sahara, waar 35 procent van de jonge vrouwen voor de leeftijd van 18 jaar is getrouwd, gevolgd door Zuid-Azië, waar bijna 30 procent voor de leeftijd van 18 jaar is getrouwd. Lagere niveaus van kindhuwelijken worden aangetroffen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (24 procent, gegevens niet weergegeven), het Midden-Oosten en Noord-Afrika (17 procent), en Oost-Europa en Centraal-Azië (12 procent, gegevens niet weergegeven).
De prevalentie van kindhuwelijken neemt wereldwijd af, met de meeste vooruitgang in het afgelopen decennium gezien in Zuid-Azië, waar het risico van een meisje om te trouwen in de kindertijd met meer dan een derde is gedaald, van bijna 50 procent tot iets minder dan 30 procent.
Toch bedraagt het totale aantal meisjes dat in de kindertijd trouwt 12 miljoen per jaar, en de vooruitgang moet aanzienlijk worden versneld om tegen 2030 een einde te maken aan deze praktijk – de doelstelling die in de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling is vastgelegd. Zonder verdere versnelling zullen tegen 2030 meer dan 120 miljoen extra meisjes voor hun 18e verjaardag trouwen.
Kinderhuwelijk onder jongens
Hoewel jongens en meisjes die in de kindertijd trouwen niet met dezelfde risico’s en gevolgen te maken krijgen als gevolg van biologische en sociale verschillen, is de praktijk niettemin een schending van de rechten van kinderen van beide geslachten. Net als kindbruiden worden kindbruidegommen gedwongen volwassen verantwoordelijkheden op zich te nemen waarop zij misschien niet voorbereid zijn. Het huwelijk kan leiden tot vroeg vaderschap en extra economische druk in de vorm van de zorg voor het huishouden; het kan ook de toegang van de jongen tot onderwijs en carrièremogelijkheden beperken.
Over de hele wereld zijn 115 miljoen jongens en mannen voor hun 18e jaar getrouwd. De landen waar kinderhuwelijken onder jongens het meest voorkomen zijn geografisch divers en verschillen van de landen waar de praktijk onder meisjes het meest voorkomt.
Hoewel kinderbruidegommen minder talrijk zijn dan kindbruiden, hebben zij op vergelijkbare wijze een schending van hun rechten ervaren die hun kindertijd bekort. Er is verder onderzoek nodig naar de oorzaken van deze praktijk en het effect ervan op kinderbruiden.