Viggo Mortensen is zojuist op This Morning geweest. Voor zijn slot op het ontbijtprogramma, de acteur zat backstage kijken naar gastheren Eamonn Holmes en Ruth Langsford presenteren een item over kinderen huilen in vliegtuigen. Hij begon zijn interview met te zeggen dat hij zelf ook graag schreeuwde in vliegtuigen. Kinderen, zei hij, vroegen hem om stil te zijn. Er was een langgerekt moment van live tv-stilte. Uiteindelijk vulde het onzekere gelach van Holmes de studio. “Maar het is OK,” ging Mortensen verder, “want ik draag altijd een helm als ik vlieg.”
Hij zit nog steeds in het gelikte donkere pak dat hij voor TV droeg. Hij kijkt berouwvol. “Het was waarschijnlijk niet het juiste ding om te zeggen. Het helm ding.” De presentatoren, zegt hij, waren verbijsterd. “Ik denk dat mensen niet verwachten dat ik grappen maak.”
Please upgrade to a modern browser and try again.
De 57-jarige Mortensen is muzikant, schilder, fotograaf, schrijver en eigenaar van een onafhankelijke uitgeverij – de Perceval Press – en supporter van esoterische voetbalteams over de hele wereld. “Maar niet echt een acteur,” grapte zijn vriend David Cronenberg ooit. Niet echt een komiek, misschien – of, zoals hij zegt, er niet om bekend. In een carrière van 30 jaar zijn de twee films die hij tien jaar geleden met Cronenberg maakte, A History of Violence en Eastern Promises, waarschijnlijk zijn beste films. In de eerste was hij een dorpsvader met een gruwelijk verleden; in de tweede een Russische gangster die een man in het oog stak terwijl hij naakt in een Londens badhuis zat. Deze rollen kunnen op Holmes’ gemoed hebben gespeeld.
Maar Mortensen’s nieuwe film is een komedie, voornamelijk: Captain Fantastic is bitterzoet en doorspekt met radicalisme. Hij speelt Ben Cash, die zes kinderen opvoedt in de bossen van het noordwesten van de Stille Oceaan. De kinderen hebben niet alleen geleerd om op herten te jagen en te bergbeklimmen, maar lezen ook Chomsky en verwerpen het kapitalisme. In een erg grappige film is Mortensen’s grizzled deadpan misschien wel het grappigste van allemaal.
“Echt,” zegt hij, “ik doe niets anders dan zoeken naar films die mensen over tien jaar nog steeds leuk vinden.” Maar het vaderschap blijft opduiken. Naast A History of Violence was er The Road, de verfilming van Cormac McCarthy’s roman over een vader en zoon in een grijze post-apocalyptische wereld. Mortensen heeft een volwassen zoon – Henry, een documentairemaker – uit zijn vorige huwelijk met Exene Cervenka, zangeres in de LA punkband X. “Ouderschap is vernederend. Je belooft niet dezelfde fouten te maken die je ouders hebben gemaakt, en dan onvermijdelijk, daar ben je.”
Mortensen spreekt kalm, op het randje van stil. “De manier waarop het gezin in films wordt afgebeeld is vaak binair. Of je hebt een gelukkig gezin of een totaal disfunctioneel gezin, waar je naar kijkt en zegt: ‘O, ze waren zo opgefokt, ik was zo ontroerd.’ De realiteit is geluk en disfunctie. Maar dat is minder comfortabel om te verkopen.”
De politiek van zijn personage in Captain Fantastic is geen wereld van de zijne. Op de eerste opnamedag arriveerde hij met zijn kano en een stapel van zijn eigen boeken om de familiebibliotheek te vullen: Quebecois poëzie, Howard Zinn’s A People’s History of American Empire. Maar niets is eenvoudig. Ondanks hun marxisme zegt hij dat Donald Trump de Cashes zou goedkeuren om hun insulaire karakter. Het gezin kan een luchtbel worden, een retraite van de wereld. Ik zeg hem dat dit me doet denken aan de beruchte toespraak van Margaret Thatcher over dat er niet zoiets bestaat als de maatschappij, alleen individuen en gezinnen. “Juist, ik herinner me dat Thatcher dat zei, het idee van het gezin gebruiken om de verzorgingsstaat aan te vallen. Het bevorderen van zelfredzaamheid om investeringen in overheidsprojecten te elimineren.”
In films kan Mortensen neigen naar zakelijkheid. Als hij het over politiek heeft, kan hij de hele dag doorgaan. “Het was hetzelfde credo met Reagan, gesteund door de media, en van daaruit leiden alle wegen naar Trump. Geschokte redacties vragen: ‘Hoe heeft dit kunnen gebeuren?’ En jij denkt: ‘Door jou.’ Maar het is natuurlijk complexer dan Trump. Vind je het erg?” Ik realiseer me dat hij een luchtje wil scheppen bij het raam. Londen kolkt terwijl hij de heilige koeien van de Amerikaanse politiek opnoemt. “Praat over naar de kerk gaan. Zeggen dat het leger ondergefinancierd is. Laten zien dat je op dieren schiet. En de Democraten doen al deze dingen.”
Mortensen heeft een bewogen verkiezing achter de rug. Hij was een enthousiast aanhanger van Bernie Sanders, maar de keuze voor Hillary Clinton heeft hem zo ontmoedigd dat hij besloot om op Jill Stein van de Groene partij te stemmen. Toen hij dit in het openbaar zei, waren de reacties van sommigen die bang waren voor een overwinning van Trump via een achterdeurtje, ruw. De prominente filmblogger Sasha Stone schreef een open brief van 2.000 woorden: “Viggo, ik verwachtte dat je medeleven en respect zou hebben voor de meest kwetsbaren. Zoals blijkt uit je recente woorden, heb je dat duidelijk niet.”
Hij knikt half. Clinton, zegt hij, is gewoon oneerlijk. “Ik begrijp het argument dat ik Trump help. Maar mensen zeiden dat het in 2000 een probleem was om op Ralph Nader te stemmen en niet op Al Gore, en die verkiezing is toch door Bush gestolen.” Hij trekt zijn gezicht op.
In Captain Fantastic schuilt een kriebelig idee – dat Ben Cash ondanks al zijn revolutionaire theorie gewoon weer een patriarch is, de oudste blanke man in de kamer. Om dat punt te benadrukken, zegt Mortensen, was er even het plan om een van de kinderen te laten adopteren uit Latijns-Amerika. “Maar een film kan maar zoveel verhalen vertellen.” Maar toch, zijn er anno 2016 geen momenten dat je, als je links, blank en man bent, het gevoel hebt dat je het beste gewoon iemand anders aan het woord kunt laten? “Nogmaals, ik begrijp dat.” Hij pauzeert. “Het gevaarlijke van dit gesprek is dat één ding uit zijn verband wordt gerukt, of wordt onderstreept. Maar ik ben niet bang voor welke vraag dan ook.”
Mortensen herinnert zich de première van Captain Fantastic op het Sundance festival in januari. Staande op de rode loper werd hem gevraagd naar het nieuws dat de Academy de diversiteit van haar ledenbestand zou uitbreiden voor de Oscars van volgend jaar. “En ik zei: ‘Klinkt goed. Maar bij de Oscars moet je altijd het geld volgen. Elk jaar worden er vreselijke beslissingen genomen vanwege het geld. Omdat de Oscars een racket zijn. Ja, er zijn zwarte artiesten en inheemse Amerikanen, en Aziaten, en Hispanics die onterecht buitengesloten worden van dit prijzencircus, maar veel blanke artiesten ook.’ Dan verschijnt het interview en het enige wat ik zeg is dat blanke acteurs oneerlijk worden buitengesloten. En natuurlijk zijn er al die reacties op YouTube over hoe ik gewoon een bevoorrechte blanke Hollywood-kerel ben. En ik dacht: ‘OK – ik had gewoon ja moeten zeggen.'”
Mortensen’s filmcarrière begon met een kleine rol tegenover Harrison Ford als een Amish boer in de thriller Witness. Hij was 27. Voordat hij acteerde, had hij gewerkt als vrachtwagenchauffeur, scheepswerfarbeider en bloemenverkoper, flipperend tussen Europa en de VS. Als zoon van een Deense vader en Amerikaanse moeder bepaalde migratie ook zijn jeugd: van Manhattan naar Kopenhagen en vervolgens naar Argentinië, waar zijn vader pluimveeboerderijen beheerde, totdat zijn ouders scheidden en hij en zijn moeder op hun twaalfde in Watertown belandden, zo ver in upstate New York dat het bijna Canada was. (Hij woont nu in Madrid met zijn partner, de acteur Ariadna Gil). Filmwerk bleek een trage burn – maar Witness hintte naar een oude wereld aura die anderen uiteindelijk ook zagen. Buiten de camera werd hij bekend om de diepgang van zijn onderzoek. Voor Eastern Promises liet hij de dialoog van zijn gangster in het Russisch vertalen en controleerde hij vervolgens de authenticiteit bij mensen die het zouden weten, terwijl hij in zijn eentje door Moskou en Sint-Petersburg reisde. Petersburg. (Meer prozaïsch: Captain Fantastic liet hem de doedelzak leren.)
Als ouder kom je met onderzoek niet ver. Voordat Cervanka Henry kreeg, maakte het stel plannen. “We hebben luiers onderzocht. Hersenontwikkeling.” Hij zegt te hebben geleerd hoe een kind zichzelf echt definieert. Toch huurde hij Henry tekenfilms op video om reclames te vermijden, gloeide van trots toen hij niet mee wilde doen aan een ovatie voor Titanic. “En het geld dat ik soms verdiende was nuttig, waardoor ik hem kon blootstellen aan verschillende culturen.”
Henry’s smaak zou een seismische impact hebben op de carrière van zijn vader. In 1999, Peter Jackson was een dag van de opnames van zijn Lord of the Rings trilogie toen hij besloot dat hij niet langer acteur Stuart Townsend wilde in de rol van Aragorn. Hoewel Mortensen de baan aangeboden kreeg, was de aantrekkingskracht beperkt; Henry, een fervent Tolkienlezer, zeurde hem aan om te accepteren. Drie films later had een nieuw niveau van beroemdheid zich meester gemaakt van een acteur die voorheen fanmail met de hand beantwoordde.
Voor iemand die zo op zichzelf is, vraag je je af hoe vreemd de filmbusiness is geweest. Ik vertel dat de Britse acteur Mark Strong me ooit vertelde dat hij een assistent van een kaskraker moest vragen om te stoppen met zijn sokken aan te trekken. Mortensen huivert. Werkt het maken van grote budgetfilms infantiliserend?
“Dat kan. Maar mensen laten zich infantiliseren. En als acteur zet je zelf de toon. Jonge acteurs zien oudere acteurs zich infantiel gedragen. ‘Ik wil de grootste trailer. Ik wil naar de première in dit land en mijn familie meenemen, ook al moet de distributeur voor het hotel betalen en wordt het moeilijker voor ze om een andere film te kopen. Hun agent hun contract laten vullen met privileges en dan zeggen: ‘O, het staat in mijn contract’, alsof zij er niets mee te maken hebben. Als volwassenen zijn dat geen goede excuses.” Hij strekt zijn ledematen uit, zijn stem fractioneel luider. “En de manier waarop je je gedraagt op de set, hoe je praat met de crew. Veel ervaren acteurs kiezen ervoor om zelfs buiten de camera niet in de buurt te blijven, of doen zo’n slecht werk voor de camera dat het duidelijk is dat het ze geen reet kan schelen wat je aan het doen bent. Ik heb wel eens tegen een acteur moeten zeggen in een scène waarin ik centraal stond: ‘Weet je, je ziet er erg moe uit, waarom ga je niet naar huis? Ik doe dit liever met iemand van de crew.””
“Ik zeg dit zonder namen te noemen. Maar het is slechts één voorbeeld van de koppigheid.” Hij gaat maar door. Hij is op dreef. “Dan is er het gevoel van competitie, aangewakkerd door die award shows. Opdrachten aannemen omdat je misschien genomineerd wordt. Scènes proberen te winnen. Ze hebben besloten te huilen omdat ze daardoor genomineerd worden, en de andere acteur doet er geen moer toe. Maar dat gebeurt ook in onafhankelijke films. Het is niet uniek voor studiofilms. Het is niet uniek voor Amerikaanse films. Ik heb dat zien werken in Londen.
“Een film werkt alleen omdat mensen zich aan elkaar aanpassen. En als ze dat niet doen, nou ja, de filosoof Lao Tzu zei dat als je niet van richting verandert…” – plotseling flitst er een enorme grijns op zijn gezicht die een seconde lang steeds breder wordt – “… dan kan het zomaar zijn dat je eindigt waar je naar op weg bent.”
Captain Fantastic komt 9 september uit in het Verenigd Koninkrijk
{{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragrafen}}{highlightedText}}
- Delen op Facebook
- Delen op Twitter
- Delen via E-mail
- Delen op LinkedIn
- Delen op Pinterest
- Delen op WhatsApp
- Delen op Messenger