In januari 2016 gaf Nikki Haley, toen de eerste vrouwelijke gouverneur van South Carolina, het Republikeinse antwoord op de laatste State of the Union-toespraak van Barack Obama. Ze uitte plichtsgetrouw kritiek op de president die al twee jaar aan de macht is, en haalde een paar G.O.P.-punten aan over de staatsschuld, de hervorming van de gezondheidszorg en de dreiging van terrorisme. Maar ze berispte ook haar eigen partij en zei: “We moeten erkennen dat wij hebben bijgedragen aan de erosie van het vertrouwen van het publiek in Amerika’s leiderschap. We moeten accepteren dat we een rol hebben gespeeld in hoe en waarom onze regering gebroken is.”
Op dat moment leidde Donald Trump de peilingen in de Republikeinse voorverkiezing van 2016. Haley noemde hem niet bij naam, maar er was geen twijfel over haar doel toen ze zei: “Sommige mensen denken dat je de luidste stem in de kamer moet zijn om een verschil te maken. Dat is gewoon niet waar. Vaak is het beste wat we kunnen doen, het volume zachter zetten.” Haley steunde Marco Rubio in de voorverkiezing. Toen hij afhaakte, steunde ze Ted Cruz. Nadat Trump de nominatie in de wacht sleepte, schaarde ze zich achter hem, maar bleef volhouden dat ze geen fan was.
Wat een paar jaar al niet kunnen schelen. Haley gaf zondag een interview aan CBS News om haar nieuwe boek te promoten, waarin ze vertelt over de bijna twee jaar dat ze voor de regering-Trump werkte, als de Amerikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties. Toen de interviewster, Norah O’Donnell, vroeg of Trump uiteindelijk zou worden aangeklaagd en uit zijn ambt zou worden gezet, was het antwoord van Haley volstrekt afwijzend. “Nee. Op wat?” zei ze. “Je gaat een president aanklagen omdat hij om een gunst heeft gevraagd die niet is gebeurd en omdat hij geld heeft gegeven en dat is niet ingehouden. Ik weet niet waarvoor je hem zou aanklagen. “
Zijn ambt misbruiken voor persoonlijk gewin, misschien? Dreigen om een kwetsbare bondgenoot over te laten aan de genade van Vladimir Poetin’s Rusland? Zoeken naar vuil over Hillary Clinton en de Bidens uit een vreemd land ten behoeve van zijn herverkiezingscampagne in 2020? Als Haley ook maar een van deze motiveringen voor het impeachmentproces had overwogen, liet ze dat niet merken. “Als je naar het transcript kijkt, is er niets in dat transcript dat de doodstraf voor de president rechtvaardigt,” hield ze vol. “De Oekraïeners hebben het onderzoek nooit gedaan. En de president heeft de fondsen vrijgegeven. Ik bedoel, als je daarnaar kijkt, is er gewoon niets dat je kunt aanklagen.”
In ieder geval was Haley’s interview een voorproefje van wat we de komende weken waarschijnlijk zullen horen van de Republikeinen op Capitol Hill, als de House Intelligence Committee televisiehoorzittingen houdt met een aantal van de functionarissen op het gebied van buitenlands beleid binnen de regering-Trump die met verbazing en afschuw toekeken hoe het Oekraïne-afpersingsspel zich ontvouwde. De Republikeinen zullen blijven hameren op de partijdigheid van het proces. Ze zullen ook voor afleidingsmanoeuvres zorgen, zoals de eis van dit weekend dat Hunter Biden en de anonieme klokkenluider die Trumps daden heeft gemeld, voor de camera’s getuigen. Maar de kern van hun argument, en hun ultieme terugvalpositie, zal zijn dat het hele onderzoek veel ophef over niets is en nooit had moeten worden gestart.
Door deze see-no-evil houding aan te nemen, bevestigen Republikeinen zoals Haley Trump’s geloof dat de normale regels niet op hem van toepassing zijn. Trump zei tijdens de verkiezingen van 2016 dat hij iemand op Fifth Avenue kon neerschieten zonder enige aanhang te verliezen. Wat hij in de tussenliggende periode heeft geleerd, is dat hij, zolang zijn achterban trouw blijft, ook geen verkozen Republikeinen zal verliezen – of toch niet erg veel van hen. Sommige Republikeinen hebben te weinig lef om hun geweten te volgen. Anderen hebben nog steeds het gevoel dat er persoonlijk gewin te behalen valt door zich met Trump te associëren.
Haley, die vaak wordt genoemd als mogelijke presidentskandidaat voor 2024, is een uitstekend voorbeeld van een Republikein die Trump om opportunistische redenen steunt. Hoewel ze geen ervaring heeft op het gebied van buitenlands beleid, heeft ze twee jaar lang bij de Verenigde Naties de pogingen van Trump verdedigd om zijn neus naar de wereld te steken door zich terug te trekken uit het nucleaire akkoord met Iran, zich terug te trekken uit het klimaatakkoord van Parijs en de Amerikaanse ambassade in Israël te verplaatsen van Tel Aviv naar Jeruzalem. In haar nieuwe boek zegt ze, volgens de Washington Post, die een exemplaar in handen kreeg, dat ze al deze stappen steunde, en daar blijft het niet bij. In een schaamteloze poging om zich verder in te laten met Trump en zijn aanhangers, bekritiseert ze Rex Tillerson, de voormalige minister van Buitenlandse Zaken, en John Kelly, de voormalige stafchef van het Witte Huis, voor het proberen om de president heen te werken en zijn ergste instincten in toom te houden.
“Kelly en Tillerson vertrouwden me toe dat toen ze zich verzetten tegen de president, ze niet ongehoorzaam waren, ze probeerden het land te redden,” schrijft Haley. “Het waren hun beslissingen, niet die van de president, die in het beste belang van Amerika waren, zeiden ze. De president wist niet wat hij deed.” Het probleem daarmee, zei Haley tegen O’Donnell, is dat “ze dat tegen de president hadden moeten zeggen, en niet aan mij hadden moeten vragen om mee te doen aan hun plan voor een zijsprongetje.” Ze voegde eraan toe: “Het ondermijnen van een president is echt een heel gevaarlijk iets, en het gaat in tegen de grondwet en het gaat in tegen wat het Amerikaanse volk wil. En het was beledigend.” (Kelly vertelde CBS en de Post dat als het verstrekken van het beste en meest open, juridische en ethische personeelsadvies aan de president, zodat hij een weloverwogen beslissing kon nemen, ’tegen Trump werken’ is, dan is dat schuldig.”)
De realiteit is dat Tillerson en Kelly, samen met de voormalige minister van Defensie Jim Mattis, probeerden om te gaan met een losgeslagen beginneling van een president die weigerde om zijn briefings te lezen en dagelijks tekeer ging tegen Noord-Korea, de NAVO en andere doelwitten. Haley schrijft dat Tillerson haar vertelde dat mensen zouden sterven als Trump niet werd gecontroleerd. Ondertussen kon Haley, die zichzelf uit de running voor minister van Buitenlandse Zaken had gehaald, veilig in New York zitten, waar ze veel zichtbaarheid had maar geen echte verantwoordelijkheid voor het maken van beleid. In oktober 2018 kondigde ze haar ontslag aan – een duidelijk geval van uitstappen nu het nog kan – en werd ze lid van de raad van bestuur van Boeing en schreef ze haar boek.
Evident genoeg bevat het enkele passages waarin ze afstand neemt van de acties van Trump. Zijn reactie op het geweld in Charlottesville en zijn gedrag tijdens de top in Helsinki in 2018 waren beide aanleiding voor haar om met hem te praten en haar zorgen te uiten, verzekert ze haar lezers. Maar bij die gelegenheden, net als nu, sprak ze zich niet openlijk uit, en haar loyaliteit werd beloond. Op zondag heeft Trump het boek van Haley op Twitter geplugd en geschreven: “Zorg ervoor dat u vandaag uw exemplaar bestelt, of ga langs bij een van de haltes van haar boektournee om een exemplaar te bemachtigen en hallo te zeggen.”
Tijdens een interview met de Post werd Haley gevraagd naar haar eigen aspiraties voor het presidentschap. “Ik denk niet eens in die richting,” hield Haley vol. “Ik denk meer aan, we moeten alles doen wat we kunnen om de president herkozen te krijgen. En van daaruit beslis ik hoe ik de kracht van m’n stem zal gebruiken. . . . Ik weet dat ik betrokken moet en wil zijn op een manier die nuttig is.” Voor Haley is het helpen van Trump het helpen van zichzelf.