Wpływ bobrów na ryby

Wpływ, jaki bobry mogą potencjalnie wywierać na zasoby rybne, a zwłaszcza na populacje łososia, staje się coraz większym problemem dla niektórych wędkarzy w całym kraju. Chociaż na terenie objętym próbą bobrów w Knapdale w Mid-Argyll nie występują żadne populacje łososia, ważne jest, aby partnerzy tej próby zajęli się tym problemem.

1. Czy bobry jedzą ryby?

Nie, to powszechny mit. Bobry nie jedzą ryb – są całkowicie wegetariańskie, preferują dietę składającą się z roślin wodnych, traw, ziół i krzewów w miesiącach letnich, a w zimie więcej drzew i zdrewniałych krzewów.

2. Jakie istnieją obawy dotyczące potencjalnego wpływu bobrów na ryby?

Niektórzy ludzie obawiają się, że działalność bobrów (tj. tworzenie tam) może mieć negatywny wpływ na niektóre dzikie gatunki ryb wędrownych, zwłaszcza łososia atlantyckiego, a to z kolei może mieć szkodliwy wpływ na populacje dzikiego łososia w Szkocji.

3. Dlaczego bobry budują tamy?

Bóbr jest zwierzęciem półwodnym, spędzającym większość życia w wodzie lub w jej pobliżu. Preferują one zamieszkiwanie nieruchomych lub wolno płynących cieków wodnych, które są wystarczająco głębokie, aby umożliwić im dostęp zarówno do ich domostw, jak i nor pod wodą, a także ucieczkę przed drapieżnikami poprzez nurkowanie. Tamy są zazwyczaj budowane tylko wtedy, gdy poziom wody jest zbyt niski, aby umożliwić bezpieczny dostęp do schronień, nory lub żerowiska.

Tamy są zbudowane z nagromadzonych osadów i ściętego drewna i średnio są mniej niż 10 metrów długości i 1,5 metra wysokości. Woda przenika przez zaporę, a gdy jest wystarczająco głęboko za zaporą, również przelewa się przez nią i płynie po jej bokach.

5. Czy Szkocja jest szczególnym przypadkiem w odniesieniu do bobrów i łososia?

Jako kraj, który z powodzeniem reintrodukował bobry obok istniejących populacji łososia, Norwegia może służyć za użyteczne porównanie. Populacje bobrów we wschodniej, środkowej i północnej Norwegii (tj. cały zasięg poza południowo-wschodnią częścią kraju) pochodzą w całości z reintrodukcji, a więc są porównywalne z reintrodukcjami w innych miejscach. Istnieją dobrze ugruntowane populacje bobrów w pięciu z dziesięciu największych (według wagi połowów) rzek poławiających łososie w Norwegii (Gaula, Orkla, Namsen, Numedalslågen i Drammenselva; sześć, jeśli uwzględnić Tanaelva (częściowo w Finlandii). Na tych rzekach, a także na wielu innych, w których występują populacje łososia i pstrąga, bobry żyją od dziesięcioleci. Łososie mogą odbywać i odbywają tarło w małych strumieniach dopływowych wielu z tych rzek, a w Norwegii nie dostrzega się problemu powodowanego przez bobry. Brak badań nad tamami bobrowymi w odniesieniu do zasobów ryb łososiowatych w Norwegii jest funkcją ogólnego braku postrzegania problemu przez badaczy, władze lub wędkarzy.

6. Czy tamy bobrowe mogą blokować migrację łososia? W swojej pracy z 2007 roku Mitchell i Cunjak zasugerowali, ale nie udowodnili, że grupa tam bobrowych badanych w Kanadzie mogła ograniczyć przemieszczanie się łososi i tarło obok nich w niektórych latach, ale nie w innych.

Partnerstwo Scottish Beaver Trial uważa, że gdyby działalność bobrów uznano za szkodliwy wpływ na tak ważny gospodarczo gatunek, jakim jest łosoś atlantycki, to wiedziano by o tym od wielu lat, a następnie prowadzono by wiele badań i aktywnie zarządzano tą kwestią. Takich badań i zarządzania brakuje, ponieważ w krajach, w których bobry i łososie współistnieją, nie postrzega się tego jako problemu. Bobry zostały z powodzeniem reintrodukowane w 24 innych krajach europejskich i współistniały z rybami, w tym z łososiem, przez tysiąclecia.

7. Jaki wpływ ma działalność bobrów na populacje ryb?

W swoim przeglądzie wpływu bobrów na ryby przeprowadzonym w 2001 roku Collen & Gibson przedstawił podsumowanie możliwych konsekwencji działalności bobrów dla ryb:

Możliwe pozytywne skutki:

• Siedliska stworzone dla większych ryb, zapewniające możliwości wędkowania.
• Osłona z rumowiska zapewniana przez żeremia bobrów i kryjówki pożywienia mogą przyciągać niektóre gatunki ryb (np. łososiowate i okonie)
• Wpływy hydrologiczne są ustabilizowane, dzięki czemu zmniejsza się podmywanie koryta i erozja brzegów. Bardziej stabilne przepływy w strumieniu są korzystne dla produkcji bezkręgowców i ryb.
• Stabilizacja i ocieplenie temperatury wody może zwiększyć produktywność (ryb) w strumieniach zimnowodnych.
• W strumieniach o dużym obciążeniu osadami, osady zostaną uwięzione w zbiorniku (stawie bobrowym).
• W stawie zwiększy się ilość gruboziarnistej, cząsteczkowej i rozpuszczonej materii organicznej, zapewniając pożywienie dla bezkręgowców, poprzez drogi grzybowe i mikrobiologiczne.
• Odżywki mogą być generowane, zwiększając żyzność stawu i odcinków w dole rzeki.
• Kwaśność może być zmniejszona, a aluminium może być unieruchomione.
• Tama zbiera detrytus organiczny i zapewnia substrat dla bezkręgowców typu lotic (woda płynąca), zapewniając pożywienie dla ryb w dole rzeki.
• Refugia może być zapewniona w stawie w pewnych okresach.

Potencjalne negatywne skutki:

• Migracja w górę rzeki może być utrudniona (większe tamy; tamy powyżej przepustów, które były częściowymi barierami).

Scottish Beaver Trial komentuje powyższy efekt. Należy jednak zauważyć, że:

(i) Prawie wszystkie obecnie dostępne badania pochodzą z Ameryki Północnej i większość z nich sugeruje, że zarówno dorosłe, jak i młode osobniki łososiowatych występują zarówno powyżej, jak i poniżej tam bobrowych.

(ii) W swoim norweskim badaniu Parker i Rønning (2007) stwierdzili, że obecność bobrów prawdopodobnie ma nieistotny negatywny wpływ na rozmnażanie troci wędrownej i łososia. Tamy bobrowe uważane przez właścicieli gruntów za problem z jakiegokolwiek powodu są na ogół usuwane; na Numedalslågen 5 z 14 właścicieli gruntów usunęło tamy przynajmniej raz w ciągu 46 lat od ponownego osiedlenia się bobrów, choć nigdy z powodu uznania, że utrudniają one przemieszczanie się ryb łososiowatych. Praktyka ta nie stanowi problemu dla populacji bobrów.

(iii) The Salmon & Trout Association (2008) stated „Research suggests the view that beaver dams are routinely impassable for anadromous species to cross is now untenable.”

• Podwyższenie temperatury wody może być szkodliwe w niektórych marginalnych siedliskach dla ryb zimnowodnych.
• Miejsca rozmnażania mogą być zalane i zamulone.

Scottish Beaver Trial komentuje powyższy efekt. Należy jednak zauważyć, że:

(i) Jedyne dostępne obecnie badania pochodzą z Ameryki Północnej i stanowią jedynie potencjalny problem na obszarach o ograniczonej liczbie obiektów tarliskowych i dużym zagęszczeniu bobrów.

(ii) I odwrotnie, skutki tamowania przez bobry mogą stworzyć dodatkowe obszary tarła w strumieniach z istniejącymi wysokimi ładunkami mułu.

• Ogrzanie temperatury wody może być szkodliwe dla ryb zimnowodnych.
• Skład ryb i interakcje mogą ulec zmianie, tak że dominować będą mniej pożądane gatunki wędkarskie.
• Może zostać stworzone siedlisko dla drapieżników ptasich, ssaków lub ryb łososiowatych, z negatywnymi skutkami dla pożądanych gatunków ryb.

Wnioski:

1. Niewiele jest dowodów naukowych sugerujących, że tamy bobrowe znacząco wpływają na populacje łososia atlantyckiego
2. W małych strumieniach łatwo poddających się tamowaniu, działalność bobrów może zmieniać cechy siedliska i może zmieniać występujące tam zbiorowiska ryb (Rosell i in., 2005).
3. Działalność bobrów może potencjalnie oferować zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla gatunków ryb, w tym łososiowatych (Collen & Gibson, 2001).
4. Całkowicie właściwe jest porównywanie interakcji bóbr ryba w Norwegii z tymi, które można zaobserwować w Szkocji.
5. Gdyby działalność bobrów miała szkodliwy wpływ na tak ważny gospodarczo gatunek, jakim jest łosoś atlantycki, to wiedziano by o tym od wielu lat, a następnie prowadzono by wiele badań i aktywnie zarządzano tą sprawą. Takich badań i zarządzania brakuje, ponieważ nie jest to postrzegane jako problem w krajach, w których bobry i łosoś współistnieją.
6. W ramach swoich ustawowych uprawnień (Salmon and Freshwater Fisheries (Consolidation) (Scotland) Act 2003), Zarządy łososia mają prawo do utrzymania otwartych szlaków migracyjnych łososia poprzez „.usuwanie uciążliwości i przeszkód”. Oznacza to, że będą one mogły zarządzać tamami bobrowymi lub usuwać je, jeśli uznają, że stanowią one przeszkodę dla migracji łososia. Takie działania prawdopodobnie nie będą miały żadnego wpływu na populacje bobrów.
7. Partnerzy Scottish Beaver Trial będą kontynuować pozytywną współpracę ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w sprawie próby w Knapdale, w tym z przedstawicielami społeczności wędkarskiej.

Paper przygotowany przez
Simona Jonesa
Scottish Beaver Trial Project Manager
Scottish Wildlife Trust
Units 5 – 7 Napier Way
Cumbernauld G68 0EH
Tel: 01236 617113
Mobile: 07920 468556
Email: [email protected]

Podziękowania: Dr Duncan Halley
Norwegian Institute for Nature Research
Adres pocztowy:
NO-7485 Trondheim
NORWAY
Adres do doręczeń/odwiedzin:
Tungasletta 2
NO-7047 Trondheim
NORWAY
Tel: +47 73 80 14 49
Email: [email protected]

Parker, H. and Rønning, Ø, C. (2007) Low potential for restraint of anadromous salmonid reproduction by beaver Castor fiber in the Numedalslågen river catchment, Norway. River Research and Applications 23: 752-762

Mitchell, S.C. and Cunjak, R.A. (2007) Stream flow, salmon and beaver dams: roles in the construction of stream fish communities within anadromous salmon dominated stream. Journal of Animal Ecology 76: 1062-1074.

Collen, P. and Gibson, R.J (2001) The general ecology of beavers (Castor spp.), as related to their influence on stream ecosystems and riparian habitats, and the subsequent effects on fish – a review. Reviews in Fish Biology and Fisheries 10: 439-461.

Gray, J. (2008) Briefing Paper – reintroducing Beavers into the UK. Salmon & Trout Association http://www.salmon-trout.org/issues_new_briefing_papers.asp

Rosell, F., Bozser, O., Collen, P., and Parker, H. (2005) Ecological impact of beavers Castor fiber and Castor canadensis and their ability to modify ecosystems. Mammal Review 2005, No. 3&4, 248-276

.