Synagoga, także pisana synagoga, w judaizmie, wspólnotowy dom kultu, który służy jako miejsce nie tylko do nabożeństw liturgicznych, ale także do zgromadzeń i studiów. Jej tradycyjne funkcje odzwierciedlają trzy hebrajskie synonimy synagogi: bet ha-tefilla („dom modlitwy”), bet ha-kneset („dom zgromadzeń”) i bet ha-midrasz („dom studiów”). Termin synagoga jest pochodzenia greckiego (synagein, „zgromadzić”) i oznacza „miejsce zgromadzeń”. Jidysz słowo shul (z niemieckiego Schule, „szkoła”) jest również używane w odniesieniu do synagogi, a w czasach współczesnych słowo świątynia jest powszechne wśród niektórych kongregacji reformowanych i konserwatywnych.
Marian Gladis
Najstarsze datowane dowody na istnienie synagogi pochodzą z III wieku p.n.e., ale synagogi bez wątpienia mają starszą historię. Niektórzy uczeni uważają, że zniszczenie Świątyni Salomona w Jerozolimie w 586 r. p.n.e. dało początek synagogom po tym, jak prywatne domy zostały tymczasowo wykorzystane do publicznego kultu i nauczania religii.
© Stavchansky Yakov/.com
Inni uczeni wywodzą pochodzenie synagog od żydowskiego zwyczaju wspólnej modlitwy przedstawicieli wspólnot spoza Jerozolimy podczas dwutygodniowego okresu, w którym kapłańscy przedstawiciele ich wspólnot uczestniczyli w rytualnych ofiarach w Świątyni Jerozolimskiej.
Bez względu na ich pochodzenie, synagogi kwitły u boku starożytnego kultu świątynnego i istniały na długo przed tym, jak żydowskie ofiary i ustanowione kapłaństwo zostały zakończone wraz ze zniszczeniem Drugiej Świątyni przez rzymskiego cesarza Tytusa w 70 roku. Od tego czasu synagogi nabrały jeszcze większego znaczenia jako niekwestionowany punkt centralny żydowskiego życia religijnego.
Literatura z I w. n.e. wspomina o licznych synagogach nie tylko w Palestynie, ale także w Rzymie, Grecji, Egipcie, Babilonii i Azji Mniejszej. W połowie tego wieku wszystkie większe gminy żydowskie posiadały synagogę, w której odbywały się regularne poranne, popołudniowe i wieczorne nabożeństwa, ze specjalnymi liturgiami w szabat i święta religijne.
Nowoczesne synagogi pełnią te same podstawowe funkcje związane ze starożytnymi synagogami, ale dodały do nich programy społeczne, rekreacyjne i filantropijne, zgodnie z wymogami czasu. Są to zasadniczo demokratyczne instytucje założone przez społeczność Żydów, którzy szukają Boga poprzez modlitwę i święte studia. Ponieważ liturgia nie zawiera ofiary, do kultu publicznego nie jest wymagane kapłaństwo. Ponieważ każda synagoga jest autonomiczna, jej budowa, utrzymanie, rabin i urzędnicy odzwierciedlają pragnienia lokalnej społeczności.
Nie istnieje standardowa architektura synagogi. Typowa synagoga zawiera arkę (gdzie przechowywane są zwoje Prawa), „wieczne światło” płonące przed arką, dwa kandelabry, ławki i podwyższoną platformę (bimę), z której czytane są fragmenty Pisma Świętego i z której, często, prowadzone są nabożeństwa. W synagogach ortodoksyjnych nadal obowiązuje podział na mężczyzn i kobiety, który został zaniechany przez kongregacje reformowane i konserwatywne. Czasami na terenie synagogi znajduje się rytualna łaźnia (mykwa).