Zmiany w kolejności wyrzynania
Pierwsze stałe trzonowce żuchwy są często pierwszymi stałymi zębami, które wyrzynają się jako pierwsze. Po nich szybko wyrzynają się siekacze centralne żuchwy. Poprzednie badania wykazały niewielkie lub żadne znaczenie kliniczne wyrzynania się siekaczy przed trzonowcami.
Po przeanalizowaniu seryjnych zapisów 16 000 dzieci z Newburgh i Kingston w stanie Nowy Jork Carlos i Gittelsohn stwierdzili, że średni czas wyrzynania się centralnych siekaczy żuchwy był wcześniejszy niż pierwszych zębów trzonowych o około 1½ miesiąca zarówno u chłopców, jak i u dziewczynek.13 Duże zainteresowanie wzbudziła różnica płci w kolejności wyrzynania się zębów stałych. U dziewczynek kły żuchwy wyrzynały się przed pierwszymi przedtrzonowcami szczęki i żuchwy. U chłopców kolejność erupcji była odwrotna – pierwsze przedtrzonowce szczęki i żuchwy wyrzynały się przed kłem żuchwy.
Moyers stwierdził, że najczęstsza kolejność erupcji zębów stałych w żuchwie to: pierwszy trzonowiec, siekacz centralny, siekacz boczny, kły, pierwszy przedtrzonowiec, drugi przedtrzonowiec i drugi trzonowiec.14 Najczęstsza kolejność wyrzynania się zębów stałych w szczęce to: pierwszy ząb trzonowy, siekacz centralny, siekacz boczny, pierwszy przedtrzonowiec, drugi przedtrzonowiec, kły i drugi trzonowiec (ryc. 19-2). Określił on te wspólne sekwencje w każdym łuku jako korzystne dla zachowania długości łuków w okresie uzębienia przejściowego.
Pożądane jest, aby kły żuchwy wyrzynały się przed pierwszymi i drugimi przedtrzonowcami. Taka kolejność pomaga w utrzymaniu odpowiedniej długości łuku zębowego oraz w zapobieganiu językowemu przechylaniu się siekaczy, które nie tylko powoduje utratę długości łuku zębowego, ale również pozwala na rozwój przodozgryzu. Nieprawidłowa muskulatura warg lub nawyk w jamie ustnej, który powoduje, że na siekacze żuchwy działa większa siła niż może to być skompensowane przez język, prowadzi do zapadania się przedniego odcinka. Z tego powodu stosowanie aparatu do pasywnego łuku językowego jest często wskazane w przypadku przedwczesnej utraty pierwotnych kłów lub gdy kolejność wyrzynania się zębów jest niepożądana.
Niedobór długości łuku zębowego może wystąpić, gdy drugi stały trzonowiec żuchwy rozwinie się i wyrzyna przed drugim przedtrzonowcem. Wyrwanie się drugiego stałego trzonowca w pierwszej kolejności sprzyja mezjalnej migracji lub przechylaniu się pierwszego stałego trzonowca i naruszaniu przestrzeni potrzebnej dla drugiego przedtrzonowca. Znaczenie utrzymania drugiego trzonowca stałego do czasu zastąpienia go przez drugi przedtrzonowiec omówiono w rozdziale 22. W łuku szczękowym pierwszy przedtrzonowiec powinien wyrzynać się przed drugim przedtrzonowcem, a po nim powinien wyrzynać się kłąb. Przedwczesna utrata pierwotnych zębów trzonowych w łuku szczękowym, która pozwala pierwszemu stałemu trzonowcowi dryfować i przechylać się mezjalnie, prowadzi do zablokowania stałego kła w łuku, zwykle po stronie wargowej.
Należy zwrócić szczególną uwagę na pozycję rozwijającego się drugiego stałego zęba trzonowego w łuku szczękowym i jego stosunek do pierwszego stałego zęba trzonowego. Jego erupcja przed przedtrzonowcami i kłem może spowodować utratę długości łuku, podobnie jak w łuku żuchwy. Erupcja kła szczęki jest często opóźniona z powodu nieprawidłowej pozycji lub odchyleń na drodze erupcji. To opóźnienie erupcji powinno być brane pod uwagę wraz z jego możliwym wpływem na ustawienie zębów szczęki. Znaczenie kolejności wyrzynania się zębów stałych jest szerzej omówione w rozdziale 22.
Wreszcie, w praktyce klinicznej często obserwuje się odchylenia od przyjętych norm czasu erupcji. Odnotowano erupcję przedwczesną, ale opóźnione wyrzynanie się zębów jest najczęściej spotykanym odchyleniem od normalnego czasu erupcji.15