Sanktuarium w Fátimie zostało zbudowane z czasem w lub w pobliżu obszaru Cova da Iria, gdzie troje dzieci było świadkami objawień maryjnych Matki Bożej Różańcowej (później znanej jako Matka Boża Fátimska przez parafian i pielgrzymów). Sanktuarium obejmuje różne budynki, sanktuaria i pomniki religijnych, politycznych i społecznych konsekwencji tego wydarzenia, rozproszone w kompleksie otwartych panoram i widoków zdominowanych przez Bazylikę Matki Bożej Różańcowej i Bazylikę Trójcy Przenajświętszej. W centrum kompleksu znajduje się mała Kaplica Objawień i jej schronienie, gdzie według legendy miało miejsce wiele wydarzeń związanych z objawieniami i gdzie pierwsi pielgrzymi czcili objawienia maryjne.
Bazylika Matki Bożej RóżańcowejEdit
Bazylika składa się z wysokiej centralnie położonej dzwonnicy i nawy głównej, o wysokości około 65 metrów (213 stóp), ozdobiona koroną z brązu o wadze 7 000 kilogramów (15 000 funtów), podobną w stylu do tej z kościoła w Clérigos, zwieńczoną podświetlanym krzyżem. Projektantem kościoła był Gerardus Samuel van Krieken, pochodzący z Holandii, urodzony w Rotterdamie i wykształcony w Genewie. Przybył do Portugalii w 1889 roku, aby uczyć w Escolas Técnicas Industriais (Przemysłowe Szkoły Techniczne), gdzie został mianowany profesorem sztuk zdobniczych w Escola Industrial Infante D. Henrique (Szkoła Przemysłowa im. Infantego D. Henryka), ale później ożenił się i osiadł w Porto. Chociaż był pomysłodawcą projektu bazyliki i śledził jej pierwotną budowę, nigdy nie doczekał jej konsekracji, z powodu swojej śmierci.
Carillon składa się z 62 dzwonów, stworzonych i temperowanych w Fátimie przez José Gonçalves Coutinho, z Bragi. Największy dzwon waży około 3.000 kilogramów (6.600 lb), a klapa około 90 kilogramów (200 lb). Zegar jest dziełem Bento Rodriguesa, również pochodzącego z Bragi. Anioły na głównej fasadzie są dziełem Albano França. Posąg Niepokalanego Serca Maryi, w niszy iglicy, ma 4,73 metra (15,5 ft) wysokości i waży 14 ton.
Przy wejściu do bazyliki, nad głównym portykiem, znajduje się mozaika przedstawiająca Trójcę Świętą koronującą Maryję. Została ona wykonana przez urzędników Watykanu i pobłogosławiona przez kardynała Eugeniusza Paccellego, przyszłego papieża Piusa XII, tzw. papieża z Fátimy. Duża figura Matki Bożej Fatimskiej, która stoi w niszy nad głównym wejściem do bazyliki, została wyrzeźbiona przez amerykańskiego księdza Thomasa McGlynna. Ojciec McGlynn spędził dużo czasu z siostrą Lucją, która szczegółowo opisała mu, jak wyglądała Maryja podczas swoich objawień dzieciom. Statua nie jest tym, co ojciec McGlynn miał na myśli, kiedy zwrócił się do siostry Lúcii, ale jest bardziej precyzyjnie opisana jako współpraca pomiędzy wizjonerem i rzeźbiarzem, tworząc być może najdokładniejsze przedstawienie Matki Bożej z Fátimy. Posąg został ofiarowany jako dar katolickiego narodu Stanów Zjednoczonych dla Sanktuarium w Fátimie w 1958 r.
Wiele wydarzeń z objawień maryjnych w Fátimie jest przedstawionych w witrażach w bazylice, podczas gdy piętnaście ołtarzy w kościele poświęconych jest piętnastu tajemnicom różańca. W czterech rogach bazyliki znajdują się posągi czterech wielkich apostołów różańca i ich nabożeństwa do Niepokalanego Serca Maryi: Święty Antoni Maria Klaret, Święty Dominik, Święty Jan Eudes i Święty Szczepan, Król Węgier.
Na chórze zainstalowane są pięciosekcyjne organy (organy grande, pozytyw, recytatyw, solo i echo) sterowane przez konsolę z pięcioma klawiaturami i pedałami. Posiadają 152 rejestry i około 12.000 rur ołowianych, cynowych i drewnianych, z których największa ma 11 metrów (36 stóp) wysokości, a najmniejsza 9 milimetrów (0,35 cala). Początkowo organy zostały podzielone na pięć części i rozproszone w bazylice, ale zostały ponownie uformowane w 1962 roku i zainstalowane w obecnym miejscu.
Kaplica Świętego LauspereneEdit
Kaplica Świętego Lausperene (portugalski: Capela do Sagrado Lausperene) znajduje się na końcu lewej kolumnady bazyliki. Witraże przy jej wejściu przedstawiają mannę na pustyni i Ostatnią Wieczerzę.
Kaplica ObjawieńEdit
Kaplica Objawień (portugal: Capelinha das Aparições) znajduje się w samym centrum sanktuarium: usytuowana jest dokładnie w miejscu objawień maryjnych, oznaczona marmurowym filarem i obudowaną skrzynią, z wizerunkiem Matki Bożej.
Inne miejsca i zabytkiEdit
Papież Jan Paweł II zainaugurował działalność Centrum Pastoralnego Pawła VI 13 maja 1982 r., jako ośrodka studiów i refleksji nad orędziem z Fátimy. Może ono pomieścić ponad dwa tysiące osób i ma miejsca noclegowe dla czterystu pielgrzymów.
W skarbcu sanktuarium znajduje się Monstrancja Irlandzka, uważana za jedno z najbardziej znaczących dzieł sztuki religijnej z Irlandii. Monstrancja została podarowana bazylice w 1949 r.
W pobliżu wejścia do sanktuarium w Fátimie, na południe od plebanii, znajduje się fragment muru berlińskiego, który ma podkreślać przekonanie, że modlitwa różańcowa wpłynęła na upadek muru berlińskiego związany z konsekracją Rosji w oparciu o orędzia Matki Bożej z Fátimy.
Inne budynki obejmują Schronisko/Dom Rekolekcyjny Matki Bożej Bolesnej (portugalski: Albergue e Casa de Retiros de Nossa Senhora das Dores), plebanię, Schronisko/Dom Rekolekcyjny Matki Bożej z Góry Karmel (portugalski: Casa de Retiros de Nossa Senhora do Carmo), pomniki ojców Formigão i Fischera, Wysoki Krzyż (autorstwa artysty Roberta Schada), indywidualne pomniki papieża Pawła VI, papieża Piusa XII, papieża Jana Pawła II i Dom José Alves Correia da Silva (którzy odegrali ważną rolę w historii tego miejsca) oraz Centrum Pastoralne Pawła VI (portugalski: Centro Pastoral de Paulo VI).