Pyotr Ilyich Tchaikovsky był bez wątpienia jednym z największych kompozytorów, doskonaląc się w gatunkach od symfonii i opery do muzyki kameralnej i baletu. Wielu ludzi zapoznało się z muzyką klasyczną dzięki utworom takim jak Dziadek do orzechów czy armatni ogień Uwertury 1812. Udręczona osobowość Czajkowskiego i konieczność ukrywania przed światem swojego homoseksualizmu sprawiają, że w jego muzyce często doszukuje się więcej, niż jest to prawdopodobnie zdrowe, ale potrafił on snuć melodie jak mało kto. Inspiracja nigdy nie wydawała się problemem. Jak pisał kompozytor, „siadam do fortepianu regularnie o dziewiątej rano, a Mesdames les Muses nauczyły się być punktualnie na to rendez-vous.”
https://bachtrack.com/files/172374-cajkovskij-ritratto-seduto—odessa–1893–kopie.gif510340Pyotr Iljicz CzajkowskiWikiCommons | Public Domain
Czajkowski mógł być mniej niż uprzejmy w stosunku do muzyki Brahmsa (mieli te same urodziny), ale kiedy się spotkali, wydaje się, że obaj kompozytorzy dobrze się dogadywali. Czajkowski pisał, że „Brahms został jeszcze jeden dzień, żeby usłyszeć moją Symfonię i był bardzo miły… Podoba mi się jego szczerość i otwartość.” Dlatego słusznie V Symfonia powinna stać na czele naszej playlisty największych dzieł Czajkowskiego.
1Symfonia no. 5 e-moll, op. 64
„Całkowita rezygnacja przed losem” – napisał Czajkowski w swoim notatniku, szkicując scenariusz V Symfonii. Kompozytor wykorzystał motyw losu w IV Symfonii, ale tutaj nie uderza on w słuchacza, lecz raczej go gryzie, budząc w nim zwątpienie i niepokój. Solo waltorni w drugiej części jest punktem kulminacyjnym, a finał, po leniwym walcu, jest tytaniczną walką o triumf nad przeciwnościami losu… nawet jeśli to zwycięstwo może być postrzegane jako coś w rodzaju pustego dźwięku.
2Eugeniusz Oniegin
Powieść Puszkina w wierszu Eugeniusz Oniegin zajmuje szczególne miejsce w sercach Rosjan – pokolenia wciąż uczą się jej w szkole. Aranżacja Czajkowskiego, którą określił jako „sceny liryczne”, jest wspaniała, zwłaszcza scena listu, w której młoda Tatiana wylewa swoje serce Onieginowi, a on ją łagodnie odrzuca. Po latach powściągliwy Oniegin spotyka ją na balu w Petersburgu i zakochuje się w niej po uszy. Ale ona jest teraz żoną księcia i role się odwracają, bo ona go odrzuca. To opera, która może być boleśnie poruszająca.
3Symfonia nr. 6 h-moll, „Pathétique”, op.74
Nieszczelna, opustoszała, przepełniona desperacją i rozpaczą – to tylko kilka sposobów na opisanie szóstej i ostatniej ukończonej symfonii Czajkowskiego. Miała ona swoją premierę w październiku 1893 roku, zaledwie dziewięć dni przed śmiercią Czajkowskiego i dlatego często wiąże się ją z jego biografią, także ze względu na niezwykłą formę, kończącą się długą, powolną częścią, która zanika w nicość. Wpatruje się głęboko w otchłań, a przy odpowiednim wykonaniu – w pustkę.
4 Koncert skrzypcowy D-dur, op. 35
Po nieudanej próbie samobójczej, która nastąpiła po klęsce fatalnego małżeństwa, Czajkowski wracał do zdrowia w Szwajcarii. Odwiedził go młody uczeń, skrzypek Iosif Kotek, który zainspirował Czajkowskiego do skomponowania koncertu tak piekielnie trudnego, że jego dedykujący go Leopold Auer uznał go za niemożliwy do zagrania. Dopiero dwa lata później Adolf Brodsky namówił Hansa Richtera, by zagrał go z Filharmonikami Wiedeńskimi, ale niedopracowane prawykonanie wypadło fatalnie. Eduard Hanslick określił ten koncert jako muzykę, „której smród można usłyszeć”. Na szczęście później uznano go za arcydzieło, którym jest.