Ten artykuł stanowi wysiłek w celu zbadania pochodzenia i ewolucyjne relacje z rodzimych populacji andyjskich przy użyciu multidyscyplinarnego podejścia. Archeologiczne i lingwistyczne dowody są krótko przejrzane. Analiza odległości genetycznej między głównymi grupami językowymi oraz między andyjskimi i amazońskimi populacjami tubylczymi, wraz z informacjami uzyskanymi ze źródeł archeologicznych i językowych, została wykorzystana do wygenerowania modelu migracji. Sugeruje się, że w późnym plejstocenie grupa koczowniczych myśliwych wkroczyła do Ameryki Południowej przez Przesmyk Panamski, a następnie podzieliła się na dwie grupy, z których jedna przemieszczała się na południe do centralnej i południowej części Andów, a po przekroczeniu wyżyn Kolumbii, Ekwadoru i Peru dotarła do północno-zachodniej Argentyny, otwartych terenów parkowych wschodniej Brazylii i argentyńskich Pampasów. Druga grupa migrowała na wschód do Wenezueli i Gujany, a później na południe, zaludniając brazylijską Amazonię. Podążając dostępnymi szlakami wodnymi Indianie amazońscy rozszerzali się na wschód i zachód, docierając prawdopodobnie na wschodnie stoki Andów około 3.500 lat temu. Istnieje hipoteza, że dzisiejsi rdzenni mieszkańcy Andów są potomkami grup amazońskich, które migrowały na wschód.