Model bioekologiczny

Model bioekologiczny jest teoretycznym modelem interakcji gen-środowisko w rozwoju człowieka. Model ten, po raz pierwszy zaproponowany przez Urie Bronfenbrennera i Stephena J. Ceci, w 1994 roku, jest rozszerzeniem oryginalnego teoretycznego modelu rozwoju człowieka Bronfenbrennera, zwanego teorią systemów ekologicznych. Bronfenbrenner opracował model bioekologiczny po stwierdzeniu, że jednostka została pominięta w innych teoriach rozwoju człowieka, które w dużej mierze koncentrowały się na kontekście rozwoju (np. środowisku).

Bioekologiczny model rozwoju człowieka można zastosować zarówno do dzieci, jak i dojrzewających dorosłych, a zatem jest to podejście do rozwoju obejmujące całe życie. W modelu bioekologicznym, w przeciwieństwie do jego wcześniejszych modeli, Bronfenbrenner uwzględnia również czas (znany w jego modelu jako chronosystem) jako ważny element w sposobie, w jaki zmieniają się ludzie i środowiska. Model bioekologiczny zaproponował nową metodę prowadzenia badań, która miała duży wpływ na psychologię rozwojową i do dziś jest uważana za istotną.

Pierwotny model

Bronfenbrenner nazwał swój pierwotny model „Teorią Systemów Ekologicznych”. Poprzez te ramy, Bronfenbrenner zidentyfikował potrzebę zrozumienia rozwoju jednostek w ich środowiskach. W celu konceptualizacji kontekstów środowiskowych, Bronfenbrenner opisał cztery systemy ekologiczne:

1. Mikrosystem: Mikrosystem jest najbardziej wewnętrzną warstwą modelu Bronfenbrennera. Kontekst ten jest najbliższy jednostce i obejmuje relacje interpersonalne oraz bezpośrednie interakcje z najbliższym otoczeniem. Na przykład, członkowie rodziny i szkoła dziecka są uważane za część mikrosystemu.
2. Mezosystem: Mezosystem obejmuje interakcje między różnymi aspektami mikrosystemu. Relacje między rodziną dziecka a jego szkołą można uznać za część mezosystemu, ponieważ te dwa bezpośrednie wpływy (części mikrosystemu) mogą wchodzić w interakcje.
3. Egzosystem: Egzosystem nie wpływa bezpośrednio na jednostki; obejmuje raczej aspekty struktur w obrębie mikrosystemu. Na przykład, trudności finansowe w rodzinie pochodzenia, utrata pracy przez rodziców itp. mogą mieć wpływ na dziecko, ale nie dotyczą go bezpośrednio.
4. Makrosystem: Makrosystem jest najbardziej zewnętrzną warstwą modelu Bronfenbrennera. System ten obejmuje społeczne lub kulturowe ideologie i przekonania, które wpływają na środowisko jednostki. Na przykład, prawa mogą być włączone do makrosystemu.

   yoloInsert non-formatted text herepoloLink titlecholonomo

   Historia

   Historia teorii systemów bioekologicznych dzieli się na dwa okresy. Pierwszy okres zaowocował opublikowaniem w 1979 roku teorii systemów ekologicznych Bronfenbrennera pod tytułem The Ecology of Human Development. Bronfenbrenner opisał drugi okres jako czas krytyki i oceny jego oryginalnej pracy.

   Rozwój teorii systemów ekologicznych powstał, ponieważ Bronfenbrenner zauważył brak koncentracji na roli kontekstu w rozwoju. Twierdził, że środowisko, w którym funkcjonują dzieci, jest ważne, ponieważ rozwój może być kształtowany przez ich interakcje z określonym środowiskiem. Zachęcał swoich kolegów do badania rozwoju w kontekście ekologicznym, czyli normalnych środowisk dzieci (szkoły, domu, przedszkola). Naukowcy posłuchali jego rady i na początku lat 80. rozkwitło wiele badań, które skupiały się na kontekście.

   Jednakże tam, gdzie wcześniejsze badania ignorowały kontekst, Bronfenbrenner czuł, że obecne badania za bardzo skupiają się na kontekście i ignorują rozwój. W swoim uzasadnieniu dla nowej teorii Bronfenbrenner napisał, że nie był zadowolony z kierunku badań w połowie lat 80. i że czuł, że były inne sfery rozwoju, które zostały przeoczone.

   W porównaniu z pierwotną teorią, teoria systemów bioekologicznych dodaje więcej nacisku na osobę w kontekście rozwoju. Dodatkowo, Bronfenbrenner zdecydował się pominąć kluczowe cechy teorii systemów ekologicznych (np. zasadność ekologiczną i eksperymenty ekologiczne) podczas rozwijania teorii systemów bioekologicznych. Jako całość, nowa teoria Bronfenbrennera nadal przechodziła serię transformacji, ponieważ stale analizował on różne czynniki w rozwoju człowieka. Krytyczne elementy teorii systemów bioekologicznych nie wyłoniły się wszystkie naraz. Zamiast tego jego koncepcje ewoluowały i dostosowywały się do ówczesnych badań i idei. Na przykład rola procesów proksymalnych, która jest obecnie uznawana za kluczową cechę teorii systemów bioekologicznych, pojawiła się dopiero w latach 90. Teoria ta przechodziła szereg transformacji i opracowań aż do 2005 roku, kiedy to Bronfenbrenner zmarł.

   Proces-Person-Context-Time ! 1. Proces – Bronfenbrenner postrzegał procesy proksymalne jako podstawowy mechanizm rozwoju, przedstawiając je w dwóch centralnych propozycjach modelu bioekologicznego. Propozycja 1: Rozwój człowieka odbywa się poprzez procesy stopniowo coraz bardziej złożonych wzajemnych interakcji pomiędzy aktywnym, rozwijającym się biopsychicznie organizmem ludzkim a osobami, przedmiotami i symbolami w jego bezpośrednim środowisku zewnętrznym. Aby interakcja ta była skuteczna, musi zachodzić w miarę regularnie przez dłuższy czas. Takie trwałe formy interakcji w najbliższym otoczeniu określa się mianem procesów proksemicznych. Procesy proksymalne to procesy rozwojowe polegające na systematycznej interakcji między osobą a środowiskiem. Bronfenbrenner identyfikuje grupowe i samotne aktywności, takie jak zabawa z innymi dziećmi czy czytanie, jako mechanizmy, dzięki którym dzieci zaczynają rozumieć swój świat i formułować wyobrażenia o swoim w nim miejscu. Jednak procesy te funkcjonują w różny sposób w zależności od osoby i kontekstu. Propozycja 2: Forma, siła, treść i kierunek proksemicznych procesów wpływających na rozwój zmieniają się systematycznie jako wspólna funkcja cech rozwijającej się osoby; środowiska – zarówno najbliższego, jak i bardziej odległego – w którym procesy te zachodzą; natury rozważanych wyników rozwojowych; oraz społecznych ciągłości i zmian zachodzących w czasie poprzez przebieg życia i okres historyczny, w którym dana osoba żyła. 2. Osoba – Bronfenbrenner uznał rolę, jaką cechy osobiste jednostek odgrywają w interakcjach społecznych. Zidentyfikował on trzy cechy osobowe, które mogą znacząco wpływać na procesy proksemiczne w całym okresie życia. Cechy popytowe, takie jak wiek, płeć czy wygląd fizyczny, uruchamiają procesy, działając jako cechy „bodźców osobistych”. Charakterystyka zasobów nie jest tak łatwo rozpoznawalna i obejmuje zasoby umysłowe i emocjonalne, takie jak przeszłe doświadczenia, inteligencja i umiejętności, a także zasoby materialne, takie jak dostęp do mieszkania, wykształcenie i wrażliwi opiekunowie. Charakterystyka siły wiąże się z różnicami w motywacji, wytrwałości i temperamencie. Bronfenbrenner zauważa, że nawet jeśli dzieci mają taki sam dostęp do zasobów, ich rozwój może przebiegać inaczej w zależności od takich cech, jak dążenie do sukcesu i wytrwałość w obliczu trudności. W ten sposób Bronfenbrenner uzasadnia, w jaki sposób środowiska (tj. systemy wspomniane powyżej w części „Model pierwotny: Teoria Systemów Ekologicznych”) wpływają na cechy osobiste, ale jednocześnie sugeruje, że cechy osobiste mogą zmieniać środowisko. 3. Kontekst – Kontekst obejmuje pięć wzajemnie powiązanych systemów, które są oparte na oryginalnym modelu Bronfenbrennera, teorii systemów ekologicznych. Mikrosystem opisuje środowiska takie jak dom czy szkoła, w których dzieci spędzają dużo czasu na interakcjach. Mezosystemy to wzajemne powiązania między mikrosystemami. Egzosystem opisuje wydarzenia, które mają istotny pośredni wpływ na rozwój (np. rodzic konsekwentnie pracujący do późna). Makrosystem jest cechą każdej grupy (kultury, subkultury), która podziela wartości i systemy przekonań. Chronosystem opisuje okoliczności historyczne, które wpływają na konteksty na wszystkich pozostałych poziomach. 4. Czas – Czas zajmuje ważne miejsce w tym modelu rozwojowym. Jest on ukonstytuowany na trzech poziomach: mikro, mezo i makro. Mikro-czas odnosi się do tego, co dzieje się podczas konkretnych epizodów procesów proksemicznych. Mezoczas odnosi się do zakresu, w jakim procesy te zachodzą w środowisku osoby, np. w ciągu dni, tygodni lub lat. Makroczas (lub chronosystem) skupia się na zmieniających się oczekiwaniach w szerszej kulturze. Funkcjonuje to zarówno wewnątrz jak i między pokoleniami i wpływa na procesy proksymalne w całym okresie życia.

   Implikacje badawcze

   Oprócz dodania do teoretycznego rozumienia rozwoju człowieka, model bioekologiczny nadaje się do zmian w konceptualizacji przedsięwzięcia badawczego. W niektórych ze swoich najwcześniejszych komentarzy na temat stanu badań rozwojowych Bronfenbrenner ubolewał, że badania rozwojowe zajmują się studiowaniem „dziwnych zachowań dzieci w dziwnych sytuacjach przez jak najkrótszy okres czasu”. Proponował raczej, by nauka o rozwoju przyjęła za swój cel badanie dzieci w kontekście, by jak najlepiej określić, które procesy są naturalnie „rozwojowo generatywne” (promują rozwój), a które są naturalnie „rozwojowo zakłócające” (zapobiegają rozwojowi).

   Bronfenbrenner stworzył kontrast do tradycyjnego „potwierdzającego” podejścia do testowania hipotez (w którym badania przeprowadza się, by „potwierdzić”, że hipoteza jest poprawna lub niepoprawna), gdy określał rodzaje badań potrzebnych do wsparcia bioekologicznego modelu rozwoju. W ujęciu Bronfenbrennera dynamiczna natura modelu wymaga „przede wszystkim generatywnych” projektów badawczych, które eksplorują interakcje między procesami proksymalnymi (zob. Propozycja 1) a rozwijającą się osobą, środowiskiem, czasem i wynikiem rozwoju (Propozycja 2). Bronfenbrenner nazwał ten rodzaj badań „trybem odkrywczym” nauk rozwojowych.

   Aby najlepiej uchwycić takie dynamiczne procesy, projekty badań rozwojowych byłyby najlepiej podłużne (w czasie), a nie przekrojowe (pojedynczy punkt w czasie) i prowadzone w naturalnym środowisku dzieci, a nie w laboratorium. Takie projekty miałyby zatem miejsce w szkołach, domach, ośrodkach opieki dziennej i innych środowiskach, w których najprawdopodobniej zachodzą procesy proksemiczne. Model bioekologiczny proponuje także, by najbardziej bogate naukowo badania obejmowały więcej niż jeden odrębny, ale teoretycznie powiązany proces proksymalny w tym samym projekcie. Rzeczywiście, badania, które twierdzą, że opierają się na teorii bioekologicznej, powinny zawierać elementy procesu, osoby, kontekstu i czasu, a także zawierać wyraźne wyjaśnienie i potwierdzenie, jeśli któregoś z tych elementów brakuje. W oparciu o interakcje proponowanych elementów modelu PPCT, odpowiednie analizy statystyczne danych PPCT prawdopodobnie obejmowałyby badanie efektów mediacji i moderacji, jak również wielopoziomowe modelowanie danych w celu uwzględnienia zagnieżdżenia różnych elementów modelu. Ponadto badania, które obejmują zarówno komponenty genetyczne, jak i środowiskowe, pozwoliłyby uchwycić jeszcze więcej elementów modelu bioekologicznego.

   Zobacz także

   • Ekologia behawioralna
   • Diateza-.stress model
   • Ekolingwistyka
   • Ekologiczna teoria systemów
   • Ekosemiotyka
   • Psychologia środowiskowa
   • Ekologia zmysłów

   .

   • Poznanie sytuacyjne
   • Ekologia społeczna
   • Teoria systemów
   • Psychologia systemów

   1. Bronfenbrenner U, Ceci SJ (październik 1994). Nature-nurture reconceptualized in developmental perspective: a bioecological model. Przegląd Psychologiczny 101 (4): 568-586.
   2. 2.0 2.1 Berk, L.E. (2000). Rozwój dziecka (5 wyd.). Boston, MA: Allyn and Bacon, 23-28. ISBN 0205286348 http://openlibrary.org/books/OL35893M/Child_development
   3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Bergen, D. (2008). Human development: traditional and contemporary theories, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
   4. 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 Tudge, J.R.H., Mokrova, I., Hatfield, B.E., & Karnik, R.B. (2009). Uses and misuses of Bronfenbrenner’s bioecological theory of human development. Journal of Family Theory and Review 1: 198-210.
   5. Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology of Human Development: Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1-348. ISBN 0674224574
   6. 6.0 6.1 6.2 6.3 Cite error: Invalid <ref> tag;no text was provided for refs named bron
   7. 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 Cite error: Invalid <ref> tag;no text was provided for refs named bronf
   8. Bronfenbrenner, U. (1974). Developmental research, public policy, and the ecology of childhood. Child Development 45 (1): 1-5.
   9. Bronfenbrenner, U. (2005). Making human beings human: Bioecological perspectives on human development, 3-15, Thousand Oaks, CA: Sage Publications Ltd. (2005).

   Please expand this article. Ten szablon można znaleźć na stronie talk artykułu, gdzie mogą znajdować się dalsze informacje. Alternatywnie, więcej informacji można znaleźć na stronie Wnioski o rozszerzenie. Proszę usunąć tę wiadomość, gdy artykuł zostanie rozszerzony.