JewishEncyclopedia.com

Nazwa nadana przez greckojęzycznych Żydów świętu, które przypadało pięćdziesiąt dni (ἡ πεντηκόστη, sc. ἡΜέρα = „Ḥag Ḥamishshim Yom”; por. Lev. xxiii. 16) po ofiarowaniu snopa jęczmienia podczas święta Paschy (Tobit ii. 1; II Macc. xii. 32; Josephus, „Ant.” iii. 10, § 6; I Kor. xvi. 8; Philo, „De Septenario,” § 21). Święto Pięćdziesiątnicy miało wiele stron (por. Księga Jubileuszów, vi. 21: „To święto jest podwójne i podwójnej natury”), a w konsekwencji nosiło wiele nazw. W Starym Testamencie nazywane jest „Świętem Żniw” („Ḥag ha-Ḳaẓir”; Wj. xxiii. 16) i „Świętem Tygodni” („Ḥag Szabu’ot”; tamże xxxiv. 22; Deut. xvi. 10; II Kron. viii. 13; aramejski, „Ḥagga di-Shebu’aya”, Men. 65a; grecki, έορτὴ έΒδοΜάδων), także „Dzień Pierwszych Owoców” („Jom ha-Bikkurim”; Num. xxviii. 26; ήΜέρα τῶν νεῶν, LXX.). W późniejszej literaturze nazywano je także „świętem zakończenia” („’aẓeret”; Ḥag. ii. 4; aramejski, „’aẓarta”; Pes. 42b; grecki, ἄσαρθα Josephus, l.c.). Nazywany jest też „kończącym się okresem Paschy” („’aẓeret shel Pesaḥ”; Pesiḳ. xxx. 193) dla odróżnienia od siódmego dnia Paschy i od kończącego się dnia Święta Tabernakulum, tj, końca zbiorów owoców (Lev. xxiii. 36; Num. xxix. 35; Deut. xvi. 8).

Związek ze żniwami.

W Palestynie żniwa zbożowe trwały siedem tygodni i były okresem radości (Jer. v. 24; Deut. xvi. 9; Isa. ix. 2). Rozpoczynało się żniwem jęczmienia (Men. 65-66) podczas Paschy, a kończyło żniwem pszenicy w Zielone Świątki, przy czym pszenica była ostatnim zbożem, które dojrzewało. Pięćdziesiątnica była więc świętem kończącym żniwa zbożowe, tak jak ósmy dzień Tabernakulum był świętem kończącym żniwa owocowe (por. Pesiḳ. xxx. 193). Według Wj. xxxiv. 18-26 (por. ib. xxiii. 10-17), Święto Tygodni jest drugim z trzech świąt, które ma być obchodzone przez taniec ołtarzowy wszystkich mężczyzn w sanktuarium. Mają oni przynieść do świątyni „pierwociny żniwa pszenicznego”, „pierwociny twej pracy, którą zasiałeś na polu”. Nie są to ofiary zdecydowanie przepisane dla społeczności; „ale z daniną z dobrowolnej ofiary twojej ręki … będziesz się radował przed Panem, Bogiem twoim, ty i twój syn i twoja córka, … Lewita, który jest w twoich bramach, i obcy, i bezdomny, i bez ojca, i wdowa” (Deut. xvi. 9-12). W Lev. xxiii. 15-22 znajduje się jednak regularnie wyznaczona ofiara z pierwszego owocu, którą musi przynieść cała społeczność. Składa się ona z dwóch bochenków pierwszego owocu („leḥem ha-bikkurim”) z nowej mąki, o masie dwóch dziesiątych efy, upieczonych na zakwasie. Bochenki te miały być wymachiwane, stąd nazwa „bochenki wymachujące” („leḥem tenufah”). Ponadto nakazane były różne ofiary ze zwierząt i nie wolno było pracować. W Num. xxviii. 26-31 główną ofiarą pentekostalną jest ofiara z nowej mąki („minḥah ḥadashah”). Jest tam również lista ofiar ze zboża i zwierząt, która różni się nieco od tej w Kpł 15-22. Ofiary te mają być składane jako dodatek do stałej ofiary dziennej. W Men. iv. 5, x. 4 lista Lewitów odnosi się do ofiar bezpośrednio związanych z chlebami, a lista Liczb odnosi się do ofiar na Pięćdziesiątnicę uważaną za specjalne święto; jedna z nich była wyznaczona na czas wędrówki przez pustynię; druga została dodana po wejściu Izraelitów do ziemi obiecanej. Święto kończące tygodnie żniw było licznie obchodzone (Josephus, l.c. xvii. 10, § 2; idem, „B. J.” ii., iii. 1; Dzieje ii. 5).

K. J. L. M. – W literaturze rabinicznej:

Święto to znane jest w Misznie i Talmudzie jako „’Aẓeret” ( lub ), z wyjątkiem Megillah Ta’anit i., gdzie występuje (= „Święto Tygodni”), co tłumaczy się jako oznaczające „’Aẓeret”. „’Aẓeret” jest zwykle tłumaczone jako „uroczyste zgromadzenie”, co oznacza zgromadzenie podczas festiwali pielgrzymkowych. Nazwa ta stosowana jest również do Paschy (Deut. xvi. 8) i do Sukkot (Lev. xxiii. 36). Ibn Ezra uważa, że „’Aẓeret” oznacza dzień święty, dzień odpoczynku i zaprzestania pracy (por. = „zatrzymany”, I Sam. xxi. 7). W literaturze posttalmudycznej i geonicznej powrócono do biblijnego imienia „Szabu’ot”. Zielone Świątki przypadają na dzień 6 Siwan i nigdy nie występują we wtorek, czwartek lub sobotę. Poza granicami Palestyny ortodoksyjni Żydzi od czasów wygnania świętowali również dzień następny, jako „drugi dzień Szabu’ot”. Pięćdziesiątnica jest pięćdziesiątym dniem 'Omeru, licząc od drugiego dnia Paschy. W czasie istnienia Świątyni składano ofiary z pierwszych owoców, jak również ofiarę z dwóch bochenków chleba z nowego zbioru, itd. (Lew. xxiii. 15-21).

„Pojutrze po szabacie.”

W odniesieniu do biblijnego przykazania, aby ofiarować 'omer „pojutrze po szabacie” = (ib. werset 11), rabini utrzymywali, że „szabat” oznacza tu po prostu dzień odpoczynku i odnosi się do Paschy. Saduceusze (boecjusze) zakwestionowali tę interpretację, twierdząc, że „szabat” oznacza „sobotę”. W związku z tym przenieśliby oni liczenie „siedmiu tygodni” od jutrzenki pierwszej soboty Paschy, tak że Pięćdziesiątnica zawsze wypadałaby w niedzielę. Boecjusze wysuwali ten argument, „ponieważ Mojżesz, jako przyjaciel Izraelitów, chciał dać im przedłużony dzień święty przez dołączenie Pięćdziesiątnicy do sabatu.” Johanan zwrócił się wtedy do swoich uczniów i wskazał, że Prawo celowo ustaliło odstęp pięćdziesięciu dni, aby wyjaśnić, że siedem tygodni, nominalnie, niekoniecznie zaczyna się od niedzieli (Men. 65a, b). Zob. też Faryzeusze.

Niektórzy twierdzą, że ta kontrowersja była powodem zastąpienia przez Talmudystów „’Aẓeret” dla „Szabu’ot” lub „Tygodni”, na czym Saduceusze, a później Karaimi w okresie geońskim, oparli swój niekorzystny spór. Innym powodem może być chęć uniknięcia pomyłki z „shebu’ot” = „przysięgi”. Tłumaczenie Septuaginty τῆ ἑπαύριον τῆς πρώτης („na jutrzenkę pierwszego dnia”) potwierdza interpretację rabiniczną. Onḳelos parafrazuje „mi-batar yoma ṭaba” (=”po dniu świętym”). Karaimi przyjęli pogląd saduceuszy. Twierdzą, że w czasach Anana (840) wysuwali „lwie” (potężne) argumenty. W tej dyskusji, jak twierdzą, Anan poświęcił swoje życie(„Apiryon 'Asah Lo”, ed. Neubauer, § 6, s. 11, Leipsic, 1866). Ibn Ezra (ad loc.) argumentuje przeciwko twierdzeniu Karaimów i twierdzi, że skoro wszystkie inne święte dni mają stałe dni w miesiącu, byłoby nierozsądne przypuszczać, że Pięćdziesiątnica zależała od określonego dnia tygodnia. Oryginalne twierdzenie saduceuszy było jednym z powodów ustalenia chrześcijańskiej Paschy na niedzielę, w roku 325 (Pineles, „Darkeh shel Torah”, str. 212, Wiedeń, 1861).

Kabaliści i Pięćdziesiątnica.

Tradycyjne święto Pięćdziesiątnicy jako narodziny Tory ( = „czas, kiedy nasze Prawo zostało dane”), kiedy Izrael stał się ciałem konstytucyjnym i „wybitnym ludem”, pozostało jedynym świętem po Wygnaniu. Modlitwy Szabu’ot i Maḥzor mają do tego odniesienia, a w szczególności do nakazów wywiedzionych z Pięcioksięgu. Kabaliści ułożyli na wigilię Pięćdziesiątnicy specjalny „tiḳḳun”, składający się z fragmentów z początku i końca każdej księgi Biblii i Miszny, który to skrót uważali za równoznaczny z czytaniem pełnych dzieł i akceptowali jako zatwierdzenie Prawa. Najwyraźniej zwyczaj studiowania Prawa przez całą noc Pięćdziesiątnicy jest stary (Zohar, Emor, 98a), ale nie ma żadnych wzmianek o tej praktyce przed kabalistami z Safedu, kierowanymi przez Izaaka Lurię w XVI wieku. Od tego czasu zwyczaj ten jest przestrzegany we wschodnich krajach Europy, a zwłaszcza w krajach Orientu.

Tiḳḳun Lel Shabu’ot.

Lektura zajmuje pobożnych do rana; inni kończą ją o północy. Zbiór nosi nazwę „Tiḳḳun Lel Shabu’ot” (=”Przygotowanie do Wigilii Pięćdziesiątnicy”; porównaj „Tiḳḳun Lel Hosha’na Rabbah” na Tabernacles). Czytanie Pięcioksięgu zawiera od trzech do siedmiu wersetów z początku i końca każdej „parszy” („sidry”). Niektóre ważne fragmenty czytane są w całości, jak: dni stworzenia (Rdz. i. 1-ii. 3); Wyjście i pieśń nad Morzem Czerwonym (Wj. xiv. 1-xv. 27); przekazanie Dekalogu na górze Synaj (ib. xviii. 1-xx. 26, xxiv. 1-18, xxxiv. 27-35; Deut. v. 1-vi. 9); przegląd historyczny i część „Szema'” (ib. x. 12-xi. 25). Ta sama metoda stosowana jest w przypadku fragmentów prorockich: ważny rozdział i. Ezechiela („Merkabah”) czytany jest w całości. Prorocy Mniejsi są traktowani jako jedna księga: fragmenty z Hos. i.1-3, Hab. ii. 20-iii. 19 oraz Mal. iii. 22-24 (A. V. iv. 4-6). Rut czytana jest w całości, a z Psalmów Ps. i., xix., lxviii., cxix., cl. Porządek dwudziestu czterech ksiąg Pisma Świętego różni się od przyjętego: prawdopodobnie jest to porządek starożytny, jak następuje: (Tora) Pięcioksiąg Mojżesza; (Prorocy) Jozue, Sędziowie, Samuel, Królowie, Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel; (Prorocy Mniejsi) Rut, Psalmy, Hiob, Przysłowia, Eklezjastes, Pieśń Salomona, Lamentacje, Daniel, Estera, Kroniki, Ezdrasz = 24 księgi. Następnie czytane są fragmenty misznajotów, początek i koniec każdego traktatu, w sumie sześćdziesiąt trzy, a niektóre ważne rozdziały in extenso; dalej „Sefer Yeẓirah”, czyli 613 przykazań wyliczonych przez Majmonidesa (zob. Przykazania, 613). Później dodano fragmenty Zoharu dotyczące tego tematu, a także modlitwy otwierające i kończące. Całe czytanie podzielone jest na trzynaście części, po każdej z nich odmawia się „Ḳaddish di-Rabbanan”.

Czas między Paschą a Pięćdziesiątnicą Zohar nazywa „dniami zalotów oblubieńca Izraela z oblubienicą Torą”. Ci, którzy uczestniczą w obchodach tiḳḳun, są ludźmi Świątyni = „ Króla .” Zohar ma dwa epigramy na temat Pięćdziesiątnicy: (1) „W bliźniaczym miesiącu bliźniacze Prawo zostało nadane synom bliźniaczego Izraela .” (2) „W trzecim miesiącu potrójne Prawo zostało dane trzeciemu ludowi” (Zohar, Yitro, 78b).

Ponieważ Prawo zostało nadane w dniu Pięćdziesiątnicy, rabini pragnęli uczynić ten dzień najprzyjemniejszym dniem świętym. R. Józef zamówił na to święto trzeciego (najlepszego) cielca, mówiąc: „Gdyby nie ten dzień, ilu Józefów byłoby na ulicy!” („bez Prawa nie byłoby rozróżnienia uczoności”, Pes. 68b). Popularnym zwyczajem w Zielone Świątki jest spożywanie pokarmów mlecznych i ciastek serowych na cześć Prawa, które przyrównane jest do „miodu i mleka” (Kant. iv. 11). Po posiłku mlecznym następuje posiłek mięsny. Te dwa posiłki reprezentują dwa bochenki chleba, dawniej składane w ofierze „bikkurim” podczas nabożeństwa w Świątyni.

W synagodze czyta się zwój Rut, ponieważ historia Rut przyjmującej judaizm i opis sceny żniw są odpowiednie do święta Prawa i żniw. Innym podawanym powodem jest to, że król Dawid, potomek Rut, zmarł w Zielone Świątki („Sha’are Teshubah” do Oraḥ Ḥayyim, 494).

Dekoracje kwiatowe i bierzmowanie.

Powszechnie panuje zwyczaj wystawiania zieleni na podłogach i innego ozdabiania domu i synagogi roślinami, kwiatami, a nawet drzewami. Zielenie przypominają o zielonej górze Synaj, drzewa o dniu sądu nad drzewami owocowymi w Zielone Świątki (R. H. i. 2); upamiętniają one również święto zbiorów z dawnych czasów.

Obrzęd bierzmowania żydowskich dziewcząt w synagodze w Zielone Świątki został wprowadzony przez partię reformowaną. Wybrano to święto, ponieważ były to urodziny judaizmu. Historia uznania religii żydowskiej przez Rut nadaje kolorytu temu obrzędowi (zob. Bierzmowanie).

Dokładny dzień nadania Prawa jest jednak przedmiotem sporu. Rabini twierdzą, że był to 6-ty Siwan; według R. Jose był to 7-ty tego miesiąca. Wszyscy zgadzają się, że Izraelici przybyli na pustynię Synaj w nów księżyca (Wj. xix. 1), a Dekalog został przekazany w następną sobotę. Jednak kwestia, czy dzień nowiu księżyca wypadł w niedzielę czy w poniedziałek, jest nierozstrzygnięta (Szab. 86b).

Trzy dni poprzedzające Pięćdziesiątnicę nazywane są „trzema dniami granic” () na pamiątkę wydarzenia trzydniowego przygotowania przed górą Synaj (Wj xix. 11, 12). Dni te wyróżniają się tym, że zezwala się w nich na zawieranie małżeństw, co jest zabronione w pozostałe dni Sefirah z wyjątkiem Lag be-’Omer i Rosz-Ḥodesh. Zob. Aḳdamut; Pierwsze owoce; Kwiaty w domu i synagodze; Prawo, czytanie z Księgi; Pielgrzymki do Ziemi Świętej; Modlitwa.

E. C. J. D. E.Według sekt.-Pogląd krytyczny:

W Starym Testamencie nie jest podany dokładny dzień obchodzenia Pięćdziesiątnicy. Widać to z Ex. xxiii. 10-17, xxxiv. 18, że było to obchodzone jakiś czas późną wiosną lub wczesnym latem. W Księdze Powtórzonego Prawa 9 (R. V.) data jest podana: „siedem tygodni od czasu, gdy zaczniesz przykładać sierp do stojącego zboża”. W Lev. xxiii. 15, 16 data jest podana bardziej zdecydowanie: „I liczyć wam będziecie od dnia następnego po sabacie, od dnia, któregoście przynieśli snop ofiary falistej; siedem sabatów będzie zupełnych. Aż do dnia następnego po siódmym sabacie liczyć będziecie pięćdziesiąt dni.” Znaczenie słowa „szabat” w zwrocie „po szabacie” („mimoḥorat ha-Szabbat”), a co za tym idzie, kwestia dnia, na który miała przypadać Pięćdziesiątnica, stanowiły główny punkt różnicy między sektami żydowskimi (por. Charles, „The Book of Jubilees”, vi. 22, 32; xvi. 3). Sabat może oznaczać albo „święto” (Lev. xxv. 2, 46) albo cotygodniowy sabat. W ogólnym znaczeniu „święto” dzień przynoszenia snopów ofiar („yom ḥanef”), tzn. „dzień po szabacie”, oznaczałby dzień po pierwszym lub ostatnim dniu Paschy. (a) Że „szabat” w tym przypadku oznacza pierwszy dzień Paschy jest poglądem Septuaginty, Targ. pseudo-Jonatana, Targ. Onḳelos, Józefusa („Ant.” iii. 10, § 5), Filona („De Septenario”, § 20; por. Ḥag. ii. 4, Men. vi. 1-3), a także późniejszej literatury rabinicznej. Ponieważ, zgodnie z tym poglądem, ofiara snopkowa została złożona 16-go Nisan, Pięćdziesiąt dni później, Pięćdziesiątnica była obchodzona 6-go Siwan, bez względu na dzień tygodnia, w którym to wypadało. (b) Że „Sabat”, zgodnie z ogólnym znaczeniem „święto”, oznacza siódmy dzień Paschy, tj. 21 Nisan, bez względu na dzień tygodnia, tak uważają Falaszowie z Abisynii, syryjska wersja Kpł. 11, 15 oraz Księgi Jubileuszy (ok. 135 r. p.n.e.). Dzień po sabacie” to odpowiednio 22 dzień miesiąca Nisan. Falaszowie licz± pięćdziesi±t dni według systemu miesięcy na przemian trzydzie¶ci i dwadzie¶cia dziewięć dni, przez co ¦więto Tygodni przypada na 12 siwan. W Księdze Jubileuszy Święto Tygodni i Święto Pierwszych Owoców Żniwa obchodzone są w dniu 15 Siwan (Jubileusze, xvi. 1, xliv. 4). Licząc pięćdziesiąt dni wstecz, z miesiącem kościelnym liczącym dwadzieścia osiem dni, dochodzimy do Nisan 22 jako daty, kiedy ofiarowany był snop falisty. (c) Termin „sabat”, jak wykazano powyżej, oznaczał również cotygodniowy sabat.

Związek z nadaniem Prawa.

Trudno jest określić, czy kontrowersje co do daty obchodzenia Pięćdziesiątnicy były jedynie kwestią kalendarza, czy też miały swoje źródło w próbie przypisania temu świętu motywu historycznego, jakiego brakowało w Starym Testamencie. Tak jak Pascha i Tabernakulum związane były z wydarzeniami historycznymi, tak Pięćdziesiątnicę łączono z dniem nadania Tory na Synaju (Ex. R. xxxi.; Shab. 88a; Pes. 68b; Maimonides, „Moreh”, iii. 41; por. Ex. xix. 1). To, że skojarzenie to miało coś wspólnego z kontrowersją kalendarzową, wydaje się wynikać z faktu, że zarówno Filon, jak i Józef nie wspominają ani o nadaniu Prawa w tym dniu, ani o sporze kalendarzowym. Pewien wgląd w pochodzenie tego powiązania Pięćdziesiątnicy z nadaniem Prawa daje nam Jubileusz, gdzie przymierze z Noem w odniesieniu do spożywania krwi zawarte jest w Święto Tygodni. Przymierze to zostało odnowione z Abrahamem i Mojżeszem w tym samym dniu. Późniejsze czasy potrzebowały tylko kroku, aby przymierze na Synaju również zawrzeć tego samego dnia.

Według Jubileuszy Izaak urodził się (xvi. 13), Abraham umarł (xxii. 1), Juda urodził się (xxviii. 15), a Jakub i Laban związali się wzajemnymi ślubami (xxix. 7) w Święto Tygodni. Zobacz Jew. Encyc. v. 374b, s.v. Festiwale (Shabu’ot). Związek żydowskiej i chrześcijańskiej Pięćdziesiątnicy z jej wylaniem ducha, jako analogia do nadania Prawa w siedemdziesięciu językach, jest oczywisty.

K. J. L. M.