CHROMOSOMALDISORDERS

Zespół Downa – trisomia 21

Zespół Downa jest spowodowany trisomią 21 – zaburzeniem wynikającym z obecności dodatkowego chromosomu 21.

Tylko dwie trzecie ciąż z zespołem Downa zakończy się normalnym porodem. Około 30% ciąż zakończy się poronieniem.

Zaburzenie to ma poważny wpływ nie tylko na ogólny wzrost i samopoczucie dziecka, ale także na kształt jego ciała. Charakteryzuje się wyrazistymi rysami twarzy oraz różnym stopniem dysfunkcji psychicznej i umysłowej. Do najczęstszych powikłań należą zaburzenia układu odpornościowego, krążenia czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Dzieci cierpiące na trisomię 21 wymagają szczególnej opieki zdrowotnej w zależności od stopnia ich niepełnosprawności. W niektórych przypadkach objawy zespołu Downa mogą być umiarkowane, a pacjent jest w stanie cieszyć się stosunkowo długim życiem.

Zespół Edwardsa – trisomia 18

Zespół Edwardsa powstaje w wyniku obecności dodatkowego chromosomu 18. Konsekwencje tej nieprawidłowości chromosomowej są poważne – dziecko rodzi się z niską masą urodzeniową, nieprawidłowo ukształtowaną głową, małą szczęką, małymi ustami, często z rozszczepem wargi lub podniebienia. Oprócz problemów z oddychaniem i karmieniem, dziecko jest również podatne na rozwój chorób serca. Rokowanie jest bardzo niekorzystne.

Ciążom z zespołem Edwardsa towarzyszy wysokie ryzyko poronienia, a większość żywo urodzonych dzieci nie przeżywa dłużej niż rok.

Zespół Patau – trisomia 13

Trisomia chromosomu 13 nazywana jest zespołem Patau. Trisomia 13 jest poważnym zaburzeniem genetycznym, które może wpływać na wszystkie narządy, w tym mózg, serce i nerki. Dzieci te czasami rodzą się z rozszczepem podniebienia lub zdeformowanymi kończynami. Osoby cierpiące na to wrodzone zaburzenie mają bardzo małe szanse na przeżycie.

Ciąże z zespołem Patau charakteryzują się wysokim ryzykiem poronienia lub urodzenia martwego dziecka.

TRISOMIA test XY

TURNER SYNDROME 45,X

W ujęciu laboratoryjnym zespół Turnera odpowiada kariotypowi 45,X, co oznacza, że w standardowym zestawie brakuje jednego chromosomu płci, a w dopełniaczu pozostaje tylko jeden chromosom X. Linia komórkowa z brakującym chromosomem X może mieć postać mozaikową, a wynikające z tego objawy kliniczne mogą być mniej nasilone. Częstość występowania zespołu Turnera wynosi 1 na 2500 urodzonych dziewczynek. Nieleczone, rozwinięte przypadki kliniczne charakteryzują się niskim wzrostem (w momencie urodzenia lub w bardzo młodym wieku) i słabo rozwiniętymi drugorzędowymi cechami płciowymi, w tym amenorrhoea i niepłodnością. Upośledzenie wzrostu i cech płciowych u pacjentek z zespołem Turnera, częściowo uleczalne za pomocą substytucji hormonalnej, jest w ostatnich latach coraz skuteczniej leczone. Chociaż niepłodność związana z zespołem Turnera może być leczona przy użyciu zaawansowanych metod wspomaganego rozrodu, sukcesy na tym froncie są jak dotąd rzadkie.

Kilka innych objawów albo znika z czasem, albo, jeśli są odpowiednio leczone, ustępują (np. obrzęk limfatyczny) lub stają się mniej nasilone (np. małżowina uszna i klatka piersiowa w kształcie tarczy). Do cech charakterystycznych zespołu Turnera należą również wrodzone wady nerek i wrodzone wady serca (CHD). Ciężkie CHD mogą mieć negatywny wpływ zwłaszcza na leczenie.

KLINEFELTER SYNDROME XXY

W ujęciu laboratoryjnym zespół Klinefeltera odpowiada kariotypowi 47,XXY, co oznacza, że standardowy zestaw chromosomów z dopełniaczem męskim XY zawiera co najmniej jeden dodatkowy chromosom X. Linia komórkowa z dodatkowym chromosomem X może mieć postać mozaikową, a wynikające z tego objawy kliniczne mogą być mniej nasilone; jeśli jednak obecnych jest kilka dodatkowych chromosomów X, objawy kliniczne mogą być bardziej rozwinięte. Częstość występowania zespołu Klinefeltera wynosi 1 na 500 urodzonych chłopców. Nieleczone, rozwinięte przypadki kliniczne charakteryzują się większym wzrostem, któremu towarzyszy niedostateczna ekspresja żeńskich drugorzędowych cech płciowych (ginekomastia, otyłość gynoidalna), niepełne dojrzewanie płciowe i niepłodność. Ogólnie bardziej stonowani i wrażliwi pacjenci często mają wady wymowy i uczenia się. Ich narządy płciowe są małe lub charakteryzują się niezstąpionymi jądrami i mniejszym penisem; pacjenci częściej cierpią na hipoprzeszczep. W przeciwieństwie do innych mężczyzn, pacjenci z zespołem Klinefeltera mają wysokie ryzyko rozwoju chorób uwarunkowanych uzupełnieniem chromosomów płciowych XX, takich jak rak piersi. Ich niski poziom testosteronu, niepełne dojrzewanie płciowe i słabo rozwinięte cechy płciowe są częściowo uleczalne za pomocą substytucji hormonalnej. Chociaż niepłodność związana z tym zespołem może być leczona przy użyciu zaawansowanych metod wspomaganego rozrodu, sukcesy w tym zakresie są jak dotąd rzadkie.

Obecne wytyczne w większości zalecają, aby nie informować przyszłej matki o ryzyku wystąpienia zespołu Turnera lub Klinefeltera; zalecają również, aby nie kierować pacjentki na inwazyjną metodę weryfikacji (np. amniopunkcję). Respektując te zalecenia, wyniki naszego testu TRISOMY zawierają informacje o najbardziej prawdopodobnej płci nienarodzonego dziecka, ale nie zawierają szczegółów dotyczących jakichkolwiek nieprawidłowości w liczbie chromosomów płciowych, nawet jeśli zostaną one wykryte w trakcie naszej analizy. Przed poddaniem się testowi TRISOMY + screening, przyszła matka musi zdecydować, w świetle wszystkich ogólnych kryteriów wskazań, czy chce znać płeć chromosomową swojego nienarodzonego dziecka. Jeśli tak, musi również zdecydować, czy chce wiedzieć o potencjalnych wynikach związanych z zespołami 45,X i 47,XXY, które są odpowiedzialne odpowiednio za zespoły Turnera i Klinefeltera. W porównaniu do aberracji autosomowych (w szczególności trisomii chromosomów 21, 18 i 13), odnotowano spadek liczby wniosków o aborcję w przypadku wykrycia aberracji chromosomów płciowych (45,X i 47,XXY) w ramach prenatalnej diagnostyki genetycznej. Z tego powodu respektujemy aktualne wytyczne, które zalecają informowanie pacjentki o potencjalnym ryzyku lub wynikach diagnostyki różnicowej w okresie postnatalnym. Informacje te są przekazywane pod warunkiem, że przyszła matka wyrazi takie życzenie, a lekarz prowadzący przychyli się do jej prośby.

Zespół XYY i zespół XXX

Zespół XYY dotyczy mężczyzn z kariotypem 47,XYY. Linia komórkowa z dodatkowym chromosomem Y może mieć postać mozaikową. Zespół ten występuje z częstością 1 na 1 000 urodzonych chłopców. Objawy kliniczne są niepozorne: mężczyźni z zespołem XYY charakteryzują się zwykle ponadprzeciętnym wzrostem i fizjologicznym rozwojem płciowym. We wczesnym dzieciństwie zespół XYY wiąże się z lekkimi zaburzeniami (rozwoju mowy, uczenia się, aktywności ruchowej i trudności emocjonalnych, a także niektórych objawów ze spektrum tzw. autyzmu).

Zespół XYY dotyczy kobiet o kariotypie 47,XXX. Linia komórkowa z dodatkowym chromosomem X może mieć postać mozaikową, często z udziałem monosomii X. Zespół ten występuje z częstością 1 na 1 000 urodzonych dziewczynek. Objawy kliniczne są niepozorne: kobiety z zespołem XXX charakteryzują się zwykle ponadprzeciętnym wzrostem i fizjologicznym rozwojem płciowym. We wczesnym dzieciństwie zespół XXX wiąże się z zaburzeniami oświetlenia (rozwój mowy, uczenie się, aktywność ruchowa, trudności emocjonalne), częściej też występują wrodzone zaburzenia nerek.

Obecne wytyczne w większości zalecają, aby nie informować przyszłej matki o ryzyku wystąpienia zespołu XYY lub XXX; zalecają również, aby nie kierować pacjentki na inwazyjną metodę weryfikacji (np. amniopunkcję). Respektując te zalecenia, nasze wyniki testu TRISOMY zawierają informacje o najbardziej prawdopodobnej płci nienarodzonego dziecka, ale nie zawierają szczegółów dotyczących jakichkolwiek nieprawidłowości w liczbie chromosomów płciowych, nawet jeśli zostaną one wykryte w trakcie naszej analizy. Przed poddaniem się testowi TRISOMY + screening, przyszła matka musi zdecydować, w świetle wszystkich ogólnych kryteriów wskazań, czy chce znać płeć chromosomową swojego nienarodzonego dziecka. Jeśli tak, musi również zdecydować, czy chce znać potencjalne wyniki związane z zespołami XYY i XXX, czy tylko z zespołami 45,X i 47,XXY, które są odpowiedzialne odpowiednio za zespoły Turnera i Klinefeltera (wraz z ograniczeniami określonymi powyżej).

TEST TRISOMII +

SYNDROMY MIKRODELECJI

Z powodu ograniczeń biologicznych i technologicznych, dokładność naszego badania zespołów mikrodelecji jest stosunkowo niższa w porównaniu z trisomią 21, 18 i 13. Biorąc pod uwagę ogólnie niskie występowanie mikrodelecji w populacji, nie przeprowadzono badań, które w wiarygodny sposób potwierdzałyby dokładność naszego testu ukierunkowanego na te zespoły.

Nazwa zespołu	Lokalizacja	Występowanie	Zakres delecji
Zespół DiGeorge	22q11	1 : 4000	3 – 5 Mb
Zespół mikrodelecji	1p36	1 : 5000 – 10 000	1 – 10 Mb
Zespół Bradera-Williego i zespół Angelmana	15q11	1 : 10 000 – 30 000	2 – 9 Mb
Zespół Cri-du-chat	5p15	1 : 20 000 – 50 000	5 – 35 Mb
Zespół Wolfowa-Hirschhornowa	4p16	1 : 50 000	2,5 – 30 Mb

22q11 ZESPÓŁ DIGEORGE’A

Najczęstszy zespół mikrodelecji, zespół DiGeorge’a, powoduje ciężkie zaburzenie, które może objawiać się w każdym układzie lub każdej części ciała człowieka. Objawy mogą być leczone tylko w niektórych przypadkach. Zaburzenie charakteryzuje się wrodzonymi wadami serca (CHDs), zaburzeniami układu odpornościowego, wadami nerek i rozszczepem podniebienia, często w połączeniu z ciężkim upośledzeniem umysłowym. Objawy są bardzo zróżnicowane. W niektórych przypadkach (szczególnie tych dotyczących mniej wyrazistych objawów) można założyć rodzinne występowanie i zmienność wewnątrzrodzinną.

Ponieważ CHD może być właściwie jedynym objawem delecji 22q11, zespół ten jest często wskazywany w prenatalnych badaniach genetycznych, gdy wykryte jest wrodzone zaburzenie słuchu lub gdy takie zaburzenie jest wskazane w przesiewowych badaniach ultrasonograficznych.

1p36 DELETION SYNDROME

Podobnie jak zespół DiGoerge, zespół delecji 1p36 jest jednym z najczęstszych zespołów mikrodelecyjnych. Prowadzi do niezwykle ciężkich i nieuleczalnych zaburzeń charakteryzujących się bardzo heterogennymi objawami. Jego główne cechy to upośledzenie umysłowe połączone z zaburzeniami zachowania, opóźnienie wzrostu i hipotonia.

15q11 SYNDROM PRADERA-WILLIEGO & SYNDROM ANGELMANA

Chociaż różnią się od siebie pod względem objawów klinicznych, oba zespoły są spowodowane brakiem lub zaburzeniem funkcji genów w jednym i tym samym krytycznym regionie chromosomu 15. Chociaż większość przypadków jest spowodowana przez delecję wpływającą na krytyczny region chromosomu 15, inne przypadki mogą być spowodowane przez sporadyczne mutacje, zaburzenia metylacji lub disomię uniparentalną, a nie delecję. W tych okolicznościach nie można oczekiwać, że badania przesiewowe w kierunku mikrodelecji wykryją wszystkie rzeczywiste przypadki zespołu Pradera-Williego i Angelmana.

Zespół Pradera-Williego charakteryzuje się hipotonią, słabym odruchem ssania, trudnościami w karmieniu we wczesnym niemowlęctwie, a następnie hiperfagią i otyłością od 2 roku życia. Opóźnienie umysłowe jest stosunkowo łagodne, ale różne inne zaburzenia zachowania są obecne oprócz nadmiernego jedzenia.

Cechy zespołu Angelmana są mniej wyrażone. Zwykle nie są widoczne po urodzeniu, objawy kliniczne zaczynają się rozwijać około 12 miesiąca życia. Obejmują one opóźnienie aktywności psychoruchowej i rozwoju mowy. Średniemu upośledzeniu umysłowemu pacjenta towarzyszą stopniowo nasilające się zaburzenia zachowania.

5p15 CRI-DU-CHAT SYNDROME

Zespół Cri-du-chat jest starszym, cytogenetycznie zdefiniowanym zespołem (znanym również jako zespół Lejeune’a lub zespół 5p-), ponieważ bardziej rozległe delecje można było wykryć za pomocą mikroskopów optycznych już w erze tradycyjnej cytogenetyki.

Nazwa „cri-du-chat” (koci krzyk) pochodzi od wiodącego objawu klinicznego, jakim charakteryzuje się ten zespół w okresie wczesnego niemowlęctwa. Objaw ten, w połączeniu z charakterystyczną dysmorfią twarzy, jest cechą wyróżniającą ten zespół na tle innych zaburzeń obejmujących opóźnienie wzrostu, opóźnienie psychoruchowe, mikrocefalię i hipotonię. Zakres rzeczywistej delecji koreluje z ciężkością upośledzenia pacjenta.

4p16 WOLF-HIRSCHHORN SYNDROME

Zespół Wolfa-Hirschhorna (zwany też zespołem 4p-) należy do tej samej grupy zespołów identyfikowanych na podstawie tradycyjnej cytogenetyki. Nasilenie jego objawów klinicznych koreluje z rzeczywistym zakresem delecji. Podobnie jak w przypadku zespołu cri-du-chat, zespół ten charakteryzuje się charakterystyczną dysmorfią twarzy połączoną z mikrocefalią, hiperteloryzmem, wystającymi oczami i krótką fałdą skórną. Ciężkiemu opóźnieniu wzrostu i rozwoju psychoruchowego towarzyszą inne poważne objawy, takie jak hipotonia, napady padaczkowe oraz wrodzone wady rozwojowe dotyczące narządów wewnętrznych (zwłaszcza wady serca i nerek).

.