Yap, the Pacific island Japan has almost forgotten

Een sfeer van opwinding en nervositeit steeg met de vroege ochtendzon op het Micronesische eiland Yap.

Het is 1 maart en de geur van hibiscus drijft door de tibnaw hutten. Hele families zitten op gedroogde palmbladeren, terwijl alle leeftijden zich voorbereiden om namens hun dorp op te treden voor de nog steeds machtige stamhoofden.

Ter midden van het dichte jungledelandschap worden kleurrijke rokken geweven van pandanusbladeren, terwijl kurkuma- en kokosolie wordt aangebracht op de onbedekte huid van de jongeren en de ouderen, waardoor een glans ontstaat die bijna goudkleurig wordt onder het felle zonlicht.

Yap Day is de dag waarop de Yapezen hun verhalen van eeuwen geleden vertellen door middel van dans en chant-achtige zang, een traditie genaamd churu die generaties lang is doorgegeven en, meer dan op enig ander eiland in de Stille Oceaan, authentiek bewaard is gebleven tot op de dag van vandaag.

De mantra die deze vorm van Yapese filosofie begeleidt is “wijsheid in een mand”, een verwijzing naar de gevlochten manden die zowel mannen als vrouwen dragen. De manden zijn niet alleen voor hun bezittingen, maar zijn een herinnering dat hun cultuur is gebouwd op de flora, fauna en het water dat hen omringt en dat hun eigen kracht als een natie wordt bepaald door het onderhoud van die cultuur.

Cruciaal is dat de mensen van Yap niet optreden voor toeristen; de regering hier registreerde tussen 2010 en 2017 slechts 4.000 jaarlijkse bezoekers. In plaats daarvan zetten de Yapezen hun tradities voort om hun wortels en hun natuurlijke omgeving te vereren.

Een eeuw geleden lag Yap op een ander pad. Duitsland had in 1899 Spaans Micronesië – en bij uitbreiding Yap – gekocht van Spanje voor een waarde van 4,5 miljoen dollar, en voegde de eilanden toe aan haar protectoraat van Duits Nieuw-Guinea. In de Eerste Wereldoorlog had Duitsland ook de controle over de huidige Marshalleilanden, Palau, Nauru, de Noordelijke Marianen en een deel van Papoea-Nieuw-Guinea.

In 1902 ondertekenden het Keizerrijk Japan en het Britse Rijk de Anglo-Japanse Alliantie om weerstand te bieden aan de Russische expansie. Daarbij kwamen de twee landen overeen elkaar te steunen in het geval van een oorlog waarbij meerdere mogendheden betrokken zouden zijn.

Zo reageerde Japan in 1914 op de oorlogsverklaring van Groot-Brittannië aan Duitsland en zijn bondgenoten door zijn hulp aan te bieden in ruil voor Duitslands bezittingen in de Stille Oceaan. Binnen enkele maanden nadat Japan Duitsland de oorlog had verklaard, nam het bijna alle eilanden in de Stille Oceaan in beslag.

Na afloop van de oorlog werd het Verdrag van Versailles opgesteld door de Volkenbond – ’s werelds eerste intergouvernementele organisatie die was opgericht om wereldvrede na te streven – en Duitsland werd van een groot deel van zijn land beroofd, waaronder dat van zijn protectoraten en koloniën.

Geconfronteerd met een keuze over de status van de Duitse protectoraten in de Stille Oceaan, besloot de Volkenbond alle eilanden in de Stille Oceaan ten noorden van de evenaar (met uitzondering van Hawaï) aan het Keizerrijk Japan te geven, een besluit dat was gebaseerd op de belofte van Groot-Brittannië aan Japan en dat in 1919 werd ondertekend in het kader van het mandaat van de Volkenbond voor de Stille Zuidzee.

De bevolking van Micronesië nam explosief toe. Het aantal inwoners van Yap steeg binnen enkele jaren van 97 naar bijna 2000, op een eiland van slechts 7000 inwoners. In de vier toekomstige staten van de Federale Staten van Micronesië (inclusief Chuuk, Pohnpei en Kosrae) woonden in 1945 ongeveer 100.000 Japanners.

Heden ten dage wonen er slechts twee Japanners op Yap, het resultaat van massale repatriëring na de Tweede Wereldoorlog. En terwijl Japanners in de jaren ’80 en ’90 nog veel bezoekers waren, komen er nu minder dan 300 per jaar, volgens Su Mitsue Yasui, de Japanse eigenaar van Nature’s Way Dive Shop in de hoofdstad van Yap, Colonia.

“Tot juli 1997, hadden we drie vluchten vanuit Guam en Palau,” zegt ze. “Dat was de tijd dat we goede toegang hadden vanuit Japan. Maar toen besloten enkele slimmeriken ‘money money money,'” betreurt ze, verwijzend naar de Aziatische Financiële Crisis van dat jaar. Gordon Bethune, CEO van Continental Airlines schrapte alle routes die geen winst opleverden, en Yap, gelegen halverwege tussen de natie Palau en het Amerikaanse grondgebied Guam, verloor zijn verbinding met Japan. Hoewel de vluchten tussen Guam en Yap sindsdien zijn hersteld, blijven de toeristenaantallen van Yap verbijsterend laag.

Yasui verhuisde in 1990 van Hiroshima naar Yap. “Dat is waarom ik een beetje vreemd ben,” zegt ze. “Ik ben niet zoals andere Japanners, want ik ben een hibakusha (overlevende van het atoombombardement van 1945). Mijn vader was in de stad vlak na de bom, hij had recht op steun van de regering, maar hij weigerde.”

Yasui heeft een carrière opgebouwd als duikinstructeur. “In de winter waren er niet veel banen, dus nam ik meestal lange vakanties buiten Japan. Ik studeerde in Palau en vond een boek geschreven door Seiko Ouchi over een oude man die een kano bouwde om zes bemanningsleden van Yap naar de Bonin-eilanden (Ogasawara-eilanden) te brengen.”

Ouchi was een van de weinige Japanners die na de Tweede Wereldoorlog tijd in Yap doorbracht. De Japanse betrekkingen met de plaatselijke bevolking waren tijdens het Japanse bewind gespannen geweest, omdat de Japanners vonden dat hun heersers vaak cultureel ongevoelig waren voor hun tradities. Na de Tweede Wereldoorlog werden de diplomatieke banden tussen Japan en Yap pas in 1988 hervat.

Ouchi schreef twee boeken over het eiland, “The Story of Yap” (1985) en “The Old Man’s First Voyage” (1989), waarbij de laatste de epische kanoreis van Yap naar Ogasawara in 1986 documenteert die Yasui inspireerde om het eiland voor het eerst te bezoeken.

“Er is hier slechts één andere oude Japanner (permanent),” zegt Yasui. “Zijn naam is Watanabe en hij kwam hier in 1978. Hij is hier al 40 jaar en is getrouwd. Hij heeft zes jongens grootgebracht, die allemaal volwassen zijn, en is nu met 75 jaar met pensioen. De rest zijn drie Japan Overseas Cooperation Volunteers, en één die zich persoonlijk voor een half jaar heeft verlengd om in het ziekenhuis te werken als computerspecialist.”

Kleine aantallen dus, maar op Yap Day, het grootste festival van het jaar, is Japan goed vertegenwoordigd. Een van de eregasten is Ryoichi Horie, de Japanse ambassadeur in de Federale Staten van Micronesië. In het Yap Memorial Hospital organiseerde Horie samen met gouverneur Tony Ganngiyan een ceremonie waarbij drie grassroots-subsidies van in totaal 255.802 dollar werden gegeven aan het ministerie van Onderwijs, het ministerie van Gezondheidszorg en het Environmental Protection Agency.

Dit jaar bestond Yap Day 50 jaar en vond plaats gedurende drie dagen. Het evenement is in het leven geroepen door stamhoofden om de tradities van Yap te beschermen en door te geven, van het wereldberoemde Rai stenen geld tot de liederen, dansen, vaardigheden in het bouwen van kano’s en sporten.

De Japanse invloed is dan ook niet direct zichtbaar, maar ook niet onbelangrijk. De Japanners verboden in de jaren twintig tatoeages, die zo overvloedig aanwezig zijn in andere culturen in de Stille Oceaan, en ze zijn merkbaar afwezig bij de topless mannen en vrouwen in Yap.

Japan bevorderde ook het intermigratie. Ben Tomihara, de zoon van een Japanse moeder en een Yapese vader herinnert zich dat hij in de jaren vijftig opgroeide als een buitenstaander in Yap.

“Toen ik op school zat, maakten ze me belachelijk,” zegt hij als ik hem ontmoet in zijn huis in Colonia. “In die tijd waren er niet veel gemengde mensen, alleen mijn familie en de familie Alexander, die Russisch en Yapees waren. Slechts twee.”

Tomihara’s broers en zussen gingen in Japan naar school en kwamen uiteindelijk in contact met hun familie in Okinawa, waar zijn moeder, Yoshiko Tomihara, was geboren. Yoshiko was echter goed ingeburgerd op Yap, nadat ze na de oorlog het eerste tempura-restaurant van het eiland had geopend.

“(De Japanners) brachten groenten zoals kankon (waterspinazie), omdat we geen groenten hadden,” zegt Tomihara. “Ze brachten ook sakura (kersen) bomen hier voor medicijnen,” voegt zijn dochter Emiko toe. “De bladeren helpen als je jezelf snijdt. De volgende dag is het genezen.”

Ook Yasui heeft een paar lokale karaktertrekken gespot die nog overgebleven zijn van de Japanse overheersing van het eiland. “Yapezen zijn respectvolle, beleefde mensen. Heel beleefd, ze maken nooit afval, ze respecteren de eigenaars van het huis. Het is fundamenteel voor hun cultuur,” zegt ze.

En het is hun oude cultuur, die wordt geïllustreerd door alles wat Yap Day uitbeeldt, die haar ervan overtuigt om te blijven, de laatste Japanse vrouw op Yap. “De Yapese geest heeft me doen blijven,” zegt ze. “De beschermgeesten van Yap en de beschermgeesten van Japan, allemaal huilen ze over hoe deze wereld is veranderd. Maar hier in Yap zeggen ze misschien, OK, je hebt het uitgesteld!”

Vanuit Japan is Yap te bereiken via Guam. United Airlines vliegt momenteel een keer per week tussen Guam en Yap.