Wat is premenstruele dysforie stoornis?

“Ik weet altijd wanneer het begint,” zegt Lily, 17, zuchtend. “Ik voel me moe, verdrietig en dik. Ik word boos en overstuur van de kleinste, domste dingen. Ik weet dat het niet echt is, maar het voelt toch heel slecht.”

Voor de meeste vrouwen en tienermeisjes hoort menstruatie gewoon bij het leven. In het slechtste geval een maandelijks ongemak, in het beste geval een herinnering dat ons lichaam in orde is en functioneert zoals het hoort. Maar voor meisjes als Lily, die een premenstruele dysforie stoornis hebben, kan het begin van de menstruatie een week van totale hel lijken.

Wat is PMDD?

Net als zijn bekendere maar minder extreme neefje, het premenstruele syndroom, of PMS, is PMDD een constellatie van fysieke en emotionele symptomen. Ze treden op tijdens de zogenaamde luteale fase van de menstruatiecyclus, vlak voor de menstruatie, wanneer de baarmoeder zich met een golf van hormonen voorbereidt op een mogelijke zwangerschap.

De symptomen van PMDD en PMS lijken vaak op elkaar en omvatten:

• Stemmingswisselingen: gevoelens van depressie, angst, prikkelbaarheid of zelfs woede die uit het niets lijken te komen
• Excessief huilen of huilen zonder reden
• Het gevoel overweldigd te zijn of alsof je het nauwelijks overleeft
• Intense gevoeligheid voor afwijzing: zich zorgen maken dat iedereen boos of ongelukkig op je is
• Problemen met concentratie of moeite om geconcentreerd te blijven op een taak
• Verhoogde of verminderde eetlust
• Lichamelijk ongemak: uitputting, opgeblazen gevoel, krampen, hoofdpijn, gevoelige borsten en lichaamspijn

De symptomen beginnen meestal 5-8 dagen voor de menstruatie, maar kunnen ook daarvoor al beginnen en verdwijnen als de menstruatie eenmaal is begonnen. Het begin van PMDD kan elk moment na de puberteit zijn.

Dus wat is het verschil?

Geschat wordt dat 75 procent van de vrouwen en meisjes enig emotioneel en lichamelijk ongemak ervaren rond hun menstruatie, maar de impact van PMS op hun leven is meestal relatief mild. PMDD-symptomen zijn veel ernstiger en veroorzaken vaak problemen die aanhouden, zelfs nadat de tampondoos weer in de kast staat.

“We kunnen allemaal stemmingswisselingen hebben voor het begin van onze menstruatie, maar in het geval van PMDD hebben we het over het gevoel dat je een ander persoon bent,” zegt Dr. Stephanie Samar, een klinisch psycholoog die werkt met jonge vrouwen aan het Child Mind Institute. Het is alleen PMDD als het ernstig belemmerend is.

Voorbeeld:

• Een meisje met PMS kan zich moe voelen of een beetje van slag. Een meisje met PMDD kan bijna niet uit bed komen of zelfs moeite hebben om zich op eenvoudige taken te concentreren.
• Een meisje met PMS kan zich humeurig of gefrustreerd voelen. Een meisje met PMDD kan momenten van irrationele woede voelen, uit het niets ruzie krijgen met geliefden, of eindigen met het beschadigen van vriendschappen of romantische relaties.
• Een meisje met PMS kan emotioneler zijn en huilen om dingen zoals trieste reclamespots. Een meisje met PMDD ervaart waarschijnlijk gevoelens die meer lijken op een zware depressieve episode, waaronder gevoelens van hopeloosheid, waardeloosheid, ellende en zelfs zelfmoordgedachten.

PMSD wordt veroorzaakt door een verhoogde gevoeligheid voor de hormonen oestrogeen en progesteron, die toenemen in de week voor de menstruatie. In 2017 vonden onderzoekers van het National Institutes of Health bewijs dat PMDD waarschijnlijk genetisch is. Meisjes van wie de moeder een geschiedenis van ernstige premenstruele symptomen heeft, hebben meer kans op PMDD.

De repercussies

Wanneer PMDD in volle gang is, zijn meisjes gevoeliger en reageren ze roekelozer en intenser op alles wat als afwijzing overkomt. Iets als een terloopse opmerking van hun vriendje of de onwil van een broer of zus om de tv uit te zetten, kan een grote inzinking veroorzaken.

Een van de moeilijkste aspecten van PMDD is dat, hoewel de symptomen die deze uitbarstingen veroorzaken verdwijnen zodra meisjes hun menstruatie krijgen, de daaruit voortvloeiende conflicten, academische moeilijkheden en interpersoonlijke problemen dat niet doen. “Ik word ongesteld en voel me weer goed,” zegt Lily, “maar tegen die tijd had ik al zoveel schade aangericht dat het bijna niet meer uitmaakte. Ik voelde me beter, maar de problemen waren er nog steeds.”

Volgende symptomen

Na een bijzonder vreselijke premenstruele week, waarin ze een belangrijke opdracht had gemist, zwemtraining had overgeslagen en “met eigenlijk iedereen ruzie had gemaakt”, stelde Lily’s moeder voor om met haar gynaecoloog te gaan praten. De dokter zei Lily dat ze haar symptomen in de gaten moest houden.

Volgen is de eerste stap om te bepalen of iemand PMDD heeft. Om een diagnose te stellen, hebben deskundigen een follow-up nodig van ten minste twee cycli die consistente patronen in gedrag en stemming laten zien. Als u denkt dat uw dochter PMDD zou kunnen hebben, werk dan met haar samen om de symptomen te markeren: wat ze zijn, hoe erg ze worden, en hoe lang ze duren. Papieren kalenders werken goed, en veel apps voor het bijhouden van menstruatie hebben een functie waarmee gebruikers symptomen kunnen noteren. Tieners kunnen het zelf bijhouden of ouders kunnen het samen met hen doen.

Praat met je dokter

Als er twee of meer cycli zijn bijgehouden, maak dan een afspraak met een gynaecoloog. Laat de arts weten dat u denkt dat uw dochter PMDD heeft en deel de follow-up informatie die u hebt verzameld. Omdat PMDD nog een relatief nieuwe diagnose is, kunnen sommige artsen tijd nodig hebben om de beste behandelingsopties voor uw dochter te onderzoeken.

Het is belangrijk om iemand te vinden die attent en grondig is, merkt dr. Samar op. “Als u denkt dat deze diagnose past, maar uw arts luistert niet of bagatelliseert uw bezorgdheid, overweeg dan een second opinion,” voegt ze eraan toe. “Je moet iemand vinden die je zorgen begrijpt en ze serieus neemt.”

Medicijnen

In sommige gevallen kunnen artsen medicijnen aanraden om PMDD te behandelen. Geboortebeperkingspillen zijn vaak de eerste keuze, omdat zij kunnen helpen de premenstruele hormonale veranderingen te reguleren en in evenwicht te houden. In sommige gevallen kunnen artsen antidepressiva voorschrijven. Als uw dochter al antidepressiva slikt, kan haar arts aanraden de dosis te verhogen in de week waarin ze de meest intense symptomen heeft.

Planning en toediening

Dezelfde informatie die u tijdens de follow-up hebt verzameld, kan het ook gemakkelijker maken om thuis preventief aan de slag te gaan. “Weten hoe je PMDD je beïnvloedt is krachtige informatie,” zegt Dr. Samar. “Vooruitplannen kan helpen de gevolgen te minimaliseren.”

Plannen hoe je omgaat met stress, interpersoonlijke interacties en lichamelijke symptomen terwijl je je goed voelt, kan je helpen moeilijke situaties door te komen wanneer je je slecht voelt.

• Als je vaak ruzie krijgt, kun je het maken van grote sociale plannen, zoals feestjes of afspraakjes, vermijden. Als er problemen ontstaan, kunt u afspreken om opnieuw over ongemakken of conflicten te praten wanneer u zich beter voelt.
• Stop het huis vol met gezond voedsel en plan voldoende water te drinken.
• Alcohol kan de symptomen vaak verergeren. Als u ouder bent, kunt u zich ertoe verbinden niet te drinken tot na uw menstruatie.
• Moedig lichaamsbeweging aan. “We weten dat lichaamsbeweging een grote hulp is als het gaat om PMDD,” zegt Dr. Samar. Help haar in beweging. Aanmelden voor een yogales of plannen om te gaan hardlopen kan helpen de symptomen te verlichten en haar helpen zich meer ontspannen te voelen.
• Meisjes kunnen ook cognitieve gedragstechnieken gebruiken om sommige van de meer opstandige gevoelens te helpen beheersen, zegt Dr. Samar. “Probeer gedachten en emoties waarvan je weet dat ze buiten proporties zijn, uit te dagen wanneer je kunt,” stelt ze voor. “Vertraag en neem even de tijd om te zeggen: ‘Reageer ik op deze manier omdat ik echt zo van streek ben? Of reageer ik op deze manier omdat ik nu gevoeliger ben?”

Naarmate meer meisjes copingvaardigheden ontwikkelen en oefenen, zullen ze beter zijn in het verzachten van de impact van PMDD, iets dat nog belangrijker zal worden als ze ouder worden, zegt Dr. Samar. “PMDD gaat niet weg. Dus dit zijn vaardigheden die ze hun hele leven nodig zullen hebben.”

Neem het serieus

“Dit is een ernstige aandoening, maar historisch gezien hebben we het niet als zodanig behandeld,” zegt Dr. Samar. “Veel vrouwen en meisjes met PMDD zijn zich er niet eens van bewust dat het buiten het normale functioneren valt.” Lily is bij hen. Sinds ze op 13-jarige leeftijd in de puberteit kwam, had ze aangenomen dat haar symptomen een normaal, zij het afschuwelijk, onderdeel waren van haar menstruatie. “Ik dacht dat dit was wat iedereen doormaakte,” zegt ze, “en dit was hoe het moest zijn.”

Een van de eerste dingen die meisjes met PMDD, hun families en artsen, moeten begrijpen, is dat ze er niet gewoon “overheen kunnen komen”, legt Dr. Samar uit. “Dit is organisch. Het is niet iets dat je kunt kiezen om niet te voelen.”

Voeders moeten voorzichtig zijn om de ervaring van hun dochters te valideren, zelfs als ze proberen hen te helpen om hun emoties op een gezondere manier te leren beheersen. “Zeg niet: ‘Je zegt dat alleen maar omdat je ongesteld bent, het zal wel snel overgaan,'” legt ze uit. In plaats daarvan stelt ze voor dat ouders iets meer in de trant van “Ik zie hoe boos je je voelt. Laten we nu even pauzeren en erover praten als je je wat rustiger voelt.”

De weg vooruit vinden

Voor Lily was de ontdekking dat ze PMDD had een reddingsboei. “Voordat ik begreep wat er aan de hand was, voelde ik me drie weken lang steeds banger worden, alsof het me naar beneden zou halen, en tegen de vierde week werd ik gek.” Maar na de diagnose, zegt ze, is alles beter geworden. En ze zijn makkelijker. Lily’s gynaecoloog schreef haar anticonceptiepillen voor en ze leerde een aantal technieken die haar helpen haar emoties onder controle te houden. “Voorheen was het als een tsunami,” zegt ze, “oncontroleerbaar en totaal verwoestend. Nu lijkt het meer op kleine golfjes. Het is niet perfect, maar het is een stuk makkelijker en ik kan ermee omgaan.”