terugkerende urineweginfecties en verwante aandoeningen

• grotere tekstgrootteGrote tekstgrootteReguliere tekstgrootte

Wat zijn UTI’s?

Infecties van de urinewegen (UTI’s) treden op als bacteriën (ziektekiemen) in de nieren, urineleiders, blaas of urinebuis terechtkomen. UTI’s komen vaak voor bij kinderen, vooral bij meisjes en onbesneden jongens.

Wat zijn terugkerende UTI’s?

Sommige kinderen krijgen steeds opnieuw UTI’s – dit worden terugkerende UTI’s genoemd. Als ze niet worden behandeld, kunnen terugkerende UTI’s schade aan de nieren veroorzaken, vooral bij kinderen jonger dan 6. Het is dus belangrijk dat u weet hoe u de symptomen van deze infecties kunt herkennen en hulp voor uw kind kunt krijgen.

Wat zijn de &symptomen van UTI’s?

Symptomen van een UTI kunnen zijn:

• pijn bij het plassen
• veranderingen in de frequentie van het plassen
• veranderingen in het uiterlijk of de geur van de plas
• koorts
• koude rillingen
• verlies van eetlust
• misselijkheid
• overgeven
• lage buikpijn
• lage rugpijn of ongemak

UTI’s kunnen er ook voor zorgen dat kinderen in hun broek plassen of in bed plassen, zelfs als ze deze problemen niet eerder hebben gehad. Zuigelingen en zeer jonge kinderen kunnen alleen aspecifieke symptomen vertonen, zoals koorts, braken, of verminderde eetlust of activiteit.

Typen UTI’s

Gemeenschappelijke typen UTI’s omvatten:

• cystitis: deze blaasontsteking is het meest voorkomende type UTI. Cystitis treedt op wanneer bacteriën via de urinebuis (de buisachtige structuur waardoor urine het lichaam verlaat vanuit de blaas) in de blaas terechtkomen
• urethritis: wanneer bacteriën de urinebuis infecteren
• pyelonefritis: een nierinfectie veroorzaakt door geïnfecteerde urine die terugstroomt vanuit de blaas naar de nieren of een infectie in de bloedbaan die de nieren bereikt

Welke aandoeningen zijn gerelateerd aan terugkerende UTI’s?

Recidiverende UTI’s komen soms samen voor met andere aandoeningen, zoals:

• vesicoureterale reflux (VUR), die wordt aangetroffen bij 30%-50% van de kinderen bij wie een UTI wordt vastgesteld. Bij deze aangeboren aandoening stroomt de urine van de blaas terug naar de urineleiders. De urineleiders zijn dunne, buisvormige structuren die de urine van de nier naar de blaas brengen. Soms stroomt de plas terug naar de nieren. Als dat geïnfecteerd is met bacteriën, kan dat leiden tot pyelonefritis.
• hydronefrose, dat is een vergroting van een of beide nieren door een verstopping of blokkade van de urinestroom. Het wordt meestal veroorzaakt door ernstige VUR of een geblokkeerde urineleider. Sommige kinderen met hydronefrose moeten dagelijks een lage dosis antibiotica nemen om UTI’s te voorkomen totdat de aandoening die hydronefrose veroorzaakt beter wordt of door middel van een operatie is verholpen.

Maar niet alle gevallen van terugkerende UTI’s kunnen worden herleid tot deze problemen die verband houden met de lichaamsstructuur. Zo is bijvoorbeeld disfunctioneel plassen – wanneer een kind de spieren niet goed ontspant tijdens het plassen – een veel voorkomende oorzaak van UTI’s. Niet vaak genoeg plassen (onregelmatig plassen) kan ook het risico op terugkerende infecties bij een kind verhogen. Zowel disfunctioneel plassen als onregelmatig plassen kunnen samengaan met constipatie.

Zelden kunnen niet-gerelateerde aandoeningen die de natuurlijke afweer van het lichaam schaden, zoals ziekten van het immuunsysteem, ook leiden tot terugkerende UTI’s. Het gebruik van een niet-steriele urinekatheter kan bacteriën in de urinewegen brengen en ook een infectie veroorzaken.

Hoe worden afwijkingen aan de urinewegen gediagnosticeerd?

Hoewel UTI’s kunnen worden behandeld met antibiotica, is het belangrijk dat een arts bij herhaaldelijke UTI’s onderliggende afwijkingen aan het urinewegstelsel uitsluit. Kinderen met terugkerende infecties moeten een pediatrische uroloog bezoeken om te zien wat de oorzaak van de infecties is.

Sommige problemen kunnen al voor de geboorte worden gevonden. Hydronefrose die zich voor de geboorte ontwikkelt, kan bij een foetus al vanaf 16 weken met een echografie worden vastgesteld. In zeldzame gevallen kunnen artsen neonatale chirurgie (het opereren van een ongeboren baby) overwegen als hydronefrose beide nieren aantast en een risico vormt voor de foetus. Meestal wachten artsen echter tot na de geboorte om de aandoening te behandelen, omdat bijna de helft van alle gevallen die prenataal worden gediagnosticeerd, verdwenen is tegen de tijd dat een baby wordt geboren.

Als een baby waarvan vermoed wordt dat hij hydronefrose of een andere afwijking aan het urinestelsel heeft, eenmaal is geboren, wordt de bloeddruk van de baby zorgvuldig gecontroleerd, omdat sommige nierproblemen een hoge bloeddruk kunnen veroorzaken. Er kan opnieuw een echografie worden gemaakt om de blaas en de nieren van dichtbij te bekijken. Als de aandoening beide nieren lijkt aan te tasten, zullen artsen meestal bloedonderzoek laten doen om de nierfunctie te meten.

Onderzoek

Als een afwijking aan de urinewegen wordt vermoed, kunnen artsen onderzoek laten doen om een nauwkeurige diagnose te stellen, waaronder:

Echografie
Door gebruik te maken van geluidsgolven met een hoge frequentie om een echo of weerkaatsing te maken van het lichaam, kunnen met een echografie bepaalde afwijkingen in de nieren, urineleiders en blaas worden opgespoord. Het kan ook de grootte en vorm van de nieren meten.

Wanneer een echografie wijst op VUR of hydronefrose, kan een nierscan of voiding cystourethrogram (VCUG) artsen een beter idee geven van wat er aan de hand is.

Renaalscan (nucleaire scan)
Radioactief materiaal wordt in een ader geïnjecteerd en door de urinewegen gevolgd. Het materiaal kan de vorm van de nieren laten zien, hoe goed ze functioneren, of er beschadigd nierweefsel is, en het verloop van de urine. Tijdens het onderzoek wordt een kleine hoeveelheid straling opgevangen, die het lichaam via de urine verlaat.

Voiding cystourethrogram (VCUG of cystogram)
Een katheter (een holle, zachte buis) wordt gebruikt om een ondoorzichtige kleurstof in de blaas te spuiten. Met deze röntgentest kan VUR worden gediagnosticeerd en kunnen problemen met de blaas of de urinebuis worden opgespoord.

Cystoscopie
Een cystoscoop maakt gebruik van lenzen en een lichtbron in een buis die via de urinebuis wordt ingebracht om de binnenkant van de blaas rechtstreeks te bekijken. Het wordt gebruikt wanneer andere onderzoeken of symptomen wijzen op een mogelijke blaasafwijking.

Intraveneus pyelogram
Een ondoorzichtige kleurstof wordt in een ader geïnjecteerd, waarna röntgenfoto’s worden gemaakt om het verloop van de kleurstof door het urinewegstelsel te volgen. Hoewel deze test soms nog wordt gebruikt, hebben de nier-MRI en nierscan het intraveneuze pyelogram in de meeste gevallen vervangen.

Magnetische resonantie urografie (MR-U)
Deze procedure, waarbij een magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) van de urinewegen wordt gemaakt zonder het gebruik van kleurstoffen of radioactieve materialen, is even nauwkeurig gebleken als andere scans en wordt nu meestal gedaan in plaats van een intraveneus pyelogram.

Hoe worden terugkerende UTI’s behandeld?

De behandeling van terugkerende UTI’s hangt af van wat de oorzaak is. Soms is het antwoord zo simpel als het leren van het kind om de blaas te legen zodra het aandrang heeft om te gaan.

Als een aandoening als VUR de infecties veroorzaakt, is de oplossing iets gecompliceerder. Kinderen met VUR moeten goed in de gaten worden gehouden, omdat de aandoening kan leiden tot nierinfectie (pyelonefritis) en nierbeschadiging. Meestal is een operatie niet nodig omdat veel kinderen de aandoening ontgroeien.

Sommige kinderen met VUR hebben baat bij een dagelijkse behandeling met een kleine hoeveelheid antibiotica, wat een operatie ook overbodig kan maken. Kinderen met VUR moeten een pediatrische uroloog bezoeken, die kan beslissen of antibiotische behandeling de beste optie is.

In sommige gevallen is een operatie nodig om VUR te corrigeren. De meest voorkomende ingreep is een ureterale reïmplantatie, waarbij een of beide urineleiders worden verplaatst om het terugstromen van urine uit de blaas te corrigeren. Dit kan worden gedaan via een kleine incisie. Het succespercentage van deze operatie is hoog, hoewel niet iedereen er een goede kandidaat voor is.

Kinderen kunnen kandidaten zijn voor ureterale reïmplantatie als ze:

• antibiotica niet verdragen
• steeds terugkerende infecties krijgen terwijl ze met antibiotica worden behandeld
• ernstige, of “hooggradige” reflux hebben
• oudere kinderen en tieners zijn met reflux

Een alternatief voor ureterreïmplantatie is endoscopische injectie van een materiaal om de ingang van de urineleider in de blaas te blokkeren en VUR te voorkomen. Bij deze procedure wordt een smalle buis, een endoscoop genaamd, via de urinebuis in de blaas ingebracht. De endoscoop heeft een kleine camera aan het uiteinde, zodat de chirurg het naar de juiste plaats kan leiden en het materiaal kan injecteren, dat helpt voorkomen dat de urine terugstroomt in de nieren. Endoscopische injectie is minder ingrijpend dan een operatie, maar de resultaten zijn minder goed. Een kinderuroloog kan gezinnen helpen bij het bepalen van de beste behandeling voor een kind met VUR.

Kinderen die terugkerende infecties hebben die niet worden veroorzaakt door anatomische afwijkingen of andere behandelbare problemen, kunnen maanden of zelfs jaren antibiotica voorgeschreven krijgen om terugkerende infecties te voorkomen. Deze behandeling staat bekend als continue antibiotische profylaxe.

De toekomst voor het beheersen van terugkerende UTI’s

Uit recente studies is gebleken dat vrouwen en kinderen die terugkerende UTI’s krijgen, bepaalde immunoglobines (een groep eiwitten die infecties bestrijden) kunnen missen. Sommige onderzoekers zijn optimistisch dat er een vaccin kan worden ontwikkeld om de productie van antilichamen tegen UTI’s te stimuleren. Een veelbelovend vaccin dat zou beschermen tegen E. coli (de meest voorkomende bacterie die UTI’s veroorzaakt) wordt momenteel getest.

Hoe kan ik mijn kind helpen?

De volgende dingen kunnen thuis helpen terugkerende UTI’s bij kinderen te voorkomen:

Vocht drinken
Stimuleer kinderen om elke dag 8 tot 10 glazen water en andere vloeistoffen te drinken. Cranberrysap en cranberryextract worden vaak aangeraden omdat ze kunnen voorkomen dat E. coli zich aan de wanden van de blaas hecht. Vraag uw arts echter altijd of uw kind veenbessensap of veenbessenextract mag drinken, omdat dit sommige medicijnen kan verstoren.

Goede badkamergewoonten
Vaak plassen en constipatie voorkomen kan terugkerende infecties helpen voorkomen.

Multivitaminen
Vitamine C verzuurt de plas, waardoor de omgeving minder vriendelijk wordt voor bacteriën. Vitaminen voor kinderen zijn over het algemeen veilig, maar vraag altijd aan uw arts voordat u de dosis verhoogt tot boven de momenteel aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

Geen bubbelbaden
Kinderen moeten bubbelbaden en geparfumeerde zeep vermijden omdat deze de urinebuis kunnen irriteren.

Veelvuldig luiers verschonen
Kinderen in luiers moeten vaak worden verschoond. Dit voorkomt dat ontlasting langdurig contact heeft met de genitaliën, waardoor bacteriën via de plasbuis in de blaas terecht kunnen komen.

Precies afvegen
Meisjes moeten na gebruik van het toilet van voor naar achter afvegen om de plasbuis minder bloot te stellen aan UTI-veroorzakende bacteriën in de ontlasting.

Katoenen ondergoed
Ademend katoenen ondergoed bevordert de groei van bacteriën in de buurt van de plasbuis minder dan nylon of andere stoffen.

Regulier toiletbezoek
Sommige kinderen maken bezwaar tegen het gebruik van het schooltoilet of raken zo in beslag genomen door een project dat ze het plassen uitstellen. Kinderen met UTI’s moeten ten minste elke 3 tot 4 uur plassen om de bacteriën uit de urinewegen te helpen spoelen.

Wanneer moet ik de dokter bellen?

Zodra u vermoedt dat uw kind een UTI heeft, moet u de dokter bellen. De arts kan na behandeling een urinekweek aanbevelen om er zeker van te zijn dat de infectie is verdwenen.

Als uw kind last heeft van steeds terugkerende UTI’s, moet u een pediatrische uroloog raadplegen, die een grondige evaluatie kan uitvoeren en tests kan bestellen voor afwijkingen aan het urinesysteem. Volg in de tussentijd de instructies van uw arts voor de behandeling van een UTI.