In het algemeen is een schaakmeester een speler die zo vaardig is dat hij de meeste amateurs gewoonlijk kan verslaan. Onder schakers wordt de term vaak afgekort tot meester, waarbij de betekenis duidelijk is uit de context.
Bij de oprichting van het wereldschaakorgaan, de Fédération Internationale des Échecs (FIDE), werden titels in het leven geroepen die hoger waren dan de “nationale meestertitels”. In 1950 creëerde de FIDE de titels “Grootmeester” en “Internationaal Meester”, waarvan de eisen in de loop der jaren steeds meer geformaliseerd werden. In 1978 creëerde de FIDE de mindere titel “FIDE Meester”.
Vroeg gebruik van de MeestertitelEdit
Van het begin van het vastgelegde schaak, tot de oprichting van de eerste schaakorganisaties, werd de term meester informeel gebruikt, gewoon een kwestie van populaire bijval. Sterke spelers toonden hun kracht in het spel, en verwierven de informele reputatie van schaakmeesters.
Toen het schaken in de tweede helft van de 19e eeuw meer wijdverbreid werd, begon de term door organisaties te worden uitgereikt. Een van de meest prestigieuze evenementen van die tijd was het DSB Congres, voor het eerst georganiseerd door de Deutscher Schachbund (Duitse Schaakbond) in 1876. De DSB-norm voor de titel van Meester was het Meisterdrittel, d.w.z. ten minste een derde van de partijen in het premièretoernooi op een DSB-congres winnen. De winnaar van het Hauptturnier of “reserve” evenement had het recht om deel te nemen aan het première evenement op het volgende congres, met een kans om de Meisterdrittel te bereiken.
FIDE titelsEdit
- Grootmeester (afgekort GM, soms wordt Internationaal Grootmeester of IGM gebruikt) wordt toegekend aan schaakgrootmeesters van wereldklasse. Naast Wereldkampioen is Grootmeester de hoogste titel die een schaker kan bereiken. Voordat de FIDE de titel aan een speler toekent, moet deze een Elo-rating (zie hieronder) van ten minste 2500 hebben en drie gunstige resultaten (normen genoemd) hebben behaald in toernooien waaraan andere grootmeesters hebben deelgenomen, waaronder enkele uit andere landen dan het land van de kandidaat. Er zijn ook andere mijlpalen die een speler kan bereiken om de titel te verkrijgen, zoals het winnen van het Wereldkampioenschap Junioren.
- Internationaal Meester (afgekort als IM). De voorwaarden zijn vergelijkbaar met GM, maar minder veeleisend. De minimum rating voor de IM titel is 2400.
- FIDE Meester (afgekort als FM). De gebruikelijke manier voor een speler om in aanmerking te komen voor de FIDE Master titel is door het bereiken van een FIDE Rating van 2300 of meer.
- Candidate Master (afgekort als CM). Vergelijkbaar met FM, maar met een FIDE-rating van minstens 2200.
Alle hierboven vermelde titels zijn toegankelijk voor mannen en vrouwen. Er zijn ook aparte titels alleen voor vrouwen, zoals Woman Grandmaster (WGM). Beginnend met Nona Gaprindashvili in 1978, hebben veel vrouwen ook de niet-gescheiden GM titel behaald.
FIDE kent ook titels toe voor arbiters en trainers.
Nationale titelsEdit
Sommige nationale schaakbonden kennen titels toe als “Nationaal Meester” (NM). Nationale schaakbonden zijn vrij om de normen vast te stellen die zij willen voor dergelijke titels, die niet worden erkend door de FIDE. De normen voor “Meester”-titels in verschillende landen variëren, maar zijn gewoonlijk gebaseerd op criteria zoals het bereiken van een bepaalde rating (meestal ongeveer 2200 Elo), het bereiken van het vereiste aantal toernooiprestaties (“norms”) op een bepaald niveau, of een prominente plaats innemen in het nationale kampioenschap van het land. In sommige gevallen kan het ook gaan om eretitels die worden toegekend aan (bijvoorbeeld) prominente schaakbestuurders, zakelijke begunstigers of politici. Sinds de invoering van de FIDE Master (FM) titel in 1978, zijn sommige bonden, zoals die van Ierland en Duitsland, gestopt met het toekennen van Nationale Master titels, blijkbaar beschouwend als verouderd.
Individuele federatiesEdit
Sovjet-UnieEdit
In de Sovjet-Unie werd de Master titel toegekend door de federale regering en was verbonden met de titel van Meester van de Sport. De eerste schaker die deze titel kreeg was Peter Romanovsky in 1934. Alleen spelers die een prominente rol speelden in het Sovjet Schaakkampioenschap kwamen in aanmerking voor de titel, en in totaal werden minder dan 100 prijzen uitgereikt. De meeste van deze spelers kwamen ook in aanmerking voor de FIDE Internationale Meester of Grootmeester titel.
Verenigde StatenEdit
De USCF geeft momenteel een nationale titel voor het bereiken van een rating van 2200 (meester):
| Titel | Rating |
|---|---|
| Senior Master | 2400 |
| Life Master | 2300 |
| Master | 2200 |
| Kandidaat Master | 2000 |
| 1e Categorie | 1800 |
| 2e Categorie | 1600 |
| 3e categorie | 1400 |
| 4e categorie | 1200 |
ExpertEdit
| Categorie | Rating range |
|---|---|
| Senior Master | Over 2400 |
| National Master | Over 2200 |
| Expert | 2000-2199 |
| Class A | 1800-1999 |
| Class B | 1600-1799 |
| Klasse C | 1400-1599 |
| Klasse D | 1200-1399 |
| Klasse E | 1000-1199 |
| Klasse F | 800-999 |
| Klasse G | 600-799 |
| Klasse H | 450-599 |
| Klasse I | 200-449 |
| Klasse J | onder 200 |
Chess expert is een titel die wordt toegekend door de United States Chess Federation (USCF). Het wordt toegekend aan schakers met een rating van 2000 tot 2199. Spelers met een rating daarboven zijn meesters, terwijl spelers met een rating daaronder klasse spelers zijn. Ongeveer 50.000 schakers hebben een USCF-rating, waarvan ongeveer 2.500 met een rating van 2000 of hoger. Schaakexperts bevinden zich dus in de top 5% van alle USCF toernooischakers. Sinds 2008 kent de USCF ook de titel Kandidaat Meester toe aan spelers die vijf prestatiegerichte ‘normen’ behalen in toernooien en tevens een rating boven de 2000 hebben. Net als de titel van Meester, worden de titels van Kandidaat Meester voor het leven toegekend.
De titel van schaakexpert wordt niet voor het leven toegekend. Elke keer dat een toernooischaker een partij speelt, gaat zijn rating omhoog of omlaag, afhankelijk van de uitkomst van de partij en van hoe sterk de tegenstander is. Als de rating van een schaakexpert onder de 2000 komt, is hij geen schaakexpert meer (hoewel hij de titel van kandidaat-meester behoudt, als die volgens de bovenstaande criteria is verdiend). Dit in tegenstelling tot de door de FIDE toegekende internationale titels, die voor het leven worden toegekend. In Europese landen wordt de term “expert” niet gebruikt. In plaats daarvan worden spelers van dat niveau “Candidate Masters” genoemd, hoewel de FIDE Candidate Master titel over het algemeen een hogere rating vereist (2200 FIDE).
Het is echter mogelijk (en gebruikelijk) voor spelers in de Verenigde Staten om een rating te hebben die hen in de “expert” categorie plaatst en toch de titel van “Life Master” of “National Master” te behouden. De titel van “master” wordt toegekend aan iedereen die voldoet aan de criteria van de USCF, waaronder het hebben van een rating van meer dan 2200. Net als de FIDE-titels FIDE Master, International Master en Grandmaster, wordt de titel “Master” voor het leven verleend. Spelers met een rating lager dan 2200, maar die de titel van ‘National Master’ of ‘Life Master’ hebben verdiend, worden volgens de USCF nog steeds aangeduid als ‘masters’.
De eerste USCF ratinglijst werd gepubliceerd in december 1950. Op die lijst waren experts spelers met een rating van 2100 tot 2300 en masters spelers met een rating van 2300 tot 2500. Binnen een paar jaar werd echter ontdekt dat de ratings snel aan het leeglopen waren. Als gevolg daarvan werden de classificaties met 100 punten verlaagd, zodat sindsdien experts een rating hadden tussen 2000 en 2200. In 1960 nam de USCF het nieuwe Elo-ratingsysteem aan ter vervanging van het oorspronkelijke Harkness-systeem. Sindsdien zijn er voortdurend aanpassingen aan dat systeem geweest, met als hoofddoel het rating-systeem te stabiliseren tegen de krachten van inflatie en deflatie, zodat een schaakexpert vandaag ongeveer even sterk is als een schaakexpert twintig of veertig jaar geleden.
De informatie die hier wordt gegeven geldt ook in Canada, onder auspiciën van de Canadese Schaakbond (CFC), met één verschil: klasse E omvat alle spelers met een rating onder 1200. Een soortgelijk klassenonderscheid kan ook in andere nationale schaakbonden gelden.
MasterEdit
De United States Chess Federation (USCF) kent de titel van National Master toe aan iedereen die een USCF rating van 2200 behaalt, en de titel van Senior Master aan iedereen die een USCF rating van 2400 behaalt, samen met bepaalde prestatiegerichte ‘normen’ tijdens het toernooispel. De USCF kent ook de titel van Life Master toe aan iedereen die een rating van 2200 heeft voor een totaal van 300 of meer partijen in zijn of haar leven.
In de Verenigde Staten wordt de titel van “National Master” voor het leven toegekend, ongeacht of de rating van een National Master vervolgens onder de 2200 komt. In augustus 2002 werd dit standpunt gecodificeerd (na te zijn erkend als de bestaande status quo) door de USCF Policy Board met de aanname van een motie die stelt: “Elk USCF-lid dat een reguliere rating van 2200 of hoger (gepubliceerd of niet) heeft gehad na een toernooi, heeft een aanzienlijk niveau van schaakbekwaamheid laten zien en wordt erkend door automatisch de levenslange titel van Nationaal Meester te krijgen.”
Levende MeesterEdit
Levende Meester is een schaaktitel die wordt toegekend door de United States Chess Federation (USCF). Om deze titel te krijgen moet men een meesters rating van meer dan 2200 hebben voor tenminste 300 USCF-rated toernooischaakpartijen.
In de jaren negentig kende de USCF ook een “Life Master” titel toe op basis van een ander en complexer systeem dat vergelijkbaar was met het FIDE “norm systeem” voor het toekennen van titels. Deze methode om Life Master te bereiken werd op 1 januari 1996 officieel door de USCF erkend. Het “klasse norm” systeem werd later opgeheven, en spelers die de titel hadden of later kregen op basis van 300 spellen werden omgedoopt tot “Original Life Masters”. In de praktijk wordt het onderscheid zelden gemaakt. Original Life Masters moesten 300 spellen als Master spelen zonder onder de 2200 in hun rating te komen, anders begon de telling opnieuw.
Zoals de naam van deze titel impliceert, wordt deze titel levenslang gehouden, ongeacht een latere daling in rating. Het is dus mogelijk dat een speler met een USCF rating van 2100 (of lager) een Life Master is. Hoewel dit ongebruikelijk is voor “Original Life Masters” (omdat een dergelijke ratingdrempel alleen door de USCF zelf kan worden verlaagd), hebben Original Life Masters een ratingdrempel van 2200.
CanadaEdit
De Chess Federation of Canada kent de titel National Master toe aan spelers met een nationale rating van 2200, en drie toernooiprestaties (“norms”) van 2300 of meer. De bond kent ook de titels National Woman Master en National Candidate Master toe bij een rating van 2000, en drie toernooiprestaties (“norms”) van 2100 of meer.
EngelandEdit
De Engelse Schaakbond kent de titel National Master toe aan spelers met een ECF-rating van 200 of meer (gelijk aan een FIDE-rating van ongeveer 2250). Zij kent ook een aantal minder belangrijke titels toe.
IerlandEdit
Tot 1991 kende de Ierse Schaakfederatie de titel van Iers Nationaal Meester toe aan 15 spelers. De titel is sindsdien in onbruik geraakt.
AustraliëEdit
De titel Australisch Meester werd in 1959 ingevoerd, en werd door de Australische Schaakbond toegekend volgens een op punten gebaseerd systeem, waarbij spelers 100 punten moesten halen uit prestaties in grote toernooien zoals het Australisch Schaakkampioenschap en staatskampioenschappen. Volgens de Australische schaker en arbiter Shaun Press werden de eisen ergens in de jaren 1980 veranderd in een op rating gebaseerd systeem, maar de titel stond niet in hoog aanzien en wordt niet langer toegekend.
Nieuw-ZeelandEdit
De Nieuw-Zeelandse Schaakbond kent de titel van Nationaal Meester toe volgens een op punten gebaseerd systeem, gebaseerd op prestaties in het Nieuw-Zeelandse Schaakkampioenschap en enkele andere toernooien. Voor de titel van Nationaal Meester zijn 100 punten vereist, voor de titel van Kandidaat Meester 40 punten. Op 31 januari 2013 hadden 22 spelers de titel van Nationaal Meester, van wie de meesten ook FIDE titels hebben.