Poaceae (Gramineae)
Planten van de Grassenfamilie
We denken normaal gesproken niet aan grassen als bloemen, maar toch zijn ze dat. Ze missen alleen de sierlijke kroon- en kelkblaadjes omdat ze door de wind worden bestoven en geen insecten hoeven aan te trekken. De bloemen hebben meestal 3 (zelden 2 of 6) meeldraden. Het vruchtbeginsel bestaat uit 3 verenigde carpels (syncarpus/tricarpellate), die een enkele kamer vormen. Het rijpt als een enkel zaad, caryopsis (zaadkorrel) genaamd, of zelden een achene (een droog zaad) of een bes. De bloem wordt omsloten door gewijzigde bladeren, schutbladeren genaamd. Deze zijn het kaf dat later uit het geoogste graan wordt gezeefd. Wereldwijd zijn er ongeveer 600 geslachten en 10.000 soorten grassen. In Noord-Amerika komen ongeveer 230 geslachten en 1.000+ soorten voor.
Al onze graankorrels behoren tot deze familie, waaronder tarwe (Triticum), rijst (Oryza), wilde rijst (Zizania), maïs (Zea), haver (Avena), gerst (Hordeum), gierst (Echinochloa) en rogge (Secale). De zaden van vrijwel alle andere grassen worden eveneens als eetbaar beschouwd, mits zij niet door de moederkorenschimmel zijn aangetast. Een opmerkelijke uitzondering is roggegras (Lolium), dat wordt gebruikt als kalmerend en vaatverwijdend middel. In overmaat wordt het als giftig beschouwd (Lust). Hoewel de meeste graszaden eetbaar zijn, zijn ze niet allemaal even zuinig. Sommige zaden zijn te klein, of anderszins moeilijk te verwerken tot een bruikbaar product. Zo kunnen de zeer kleine zaden moeilijk te verteren zijn. Ze kunnen te klein zijn om te malen op een metate of te klein om op te zwellen en tot moes te worden gekookt als een warme graansoort. De beste grassen om mee te werken zijn die met grote zaden, veel zwaarder dan het omringende kaf. Dit maakt het gemakkelijker om het kaf weg te blazen, terwijl de zaden behouden blijven.
Er zijn drie hoofdtechnieken om graankorrels te oogsten met ruwe werktuigen. Een methode is het eenvoudig met de hand strippen van de hele zaadkoppen, waarbij het materiaal in een bak wordt verzameld. Een andere oogstmethode is het met een stok op de zaadkoppen slaan, waarbij de zaden in een pan of zeildoek worden opgevangen. De derde methode is om de hele stengels af te snijden, ze op een zeil te leggen en vervolgens de zaden eruit te slaan. De planten kunnen op het zeil worden gedroogd om de zaden gemakkelijker te laten vallen.
De volgende stap in het proces is het losmaken van de zaden van het kaf. Het wrijven van het ruwe materiaal tussen de handpalmen is voor de meeste korrels voldoende. Sommige zaden zijn echter omhuld door een bolster dat onmogelijk van de korrel los te wrijven is. Deze zaden worden met kaf en al vermalen voor een vezelrijk graan. Ook enkele graszaden kunnen worden ingedroogd en vervolgens gewreven om het kaf te verwijderen. Grassen die harig of scherp zijn, moeten worden vermeden, omdat ze irritatie of verwonding van de keel kunnen veroorzaken.
Wieden is de volgende stap. Hierbij wordt het kaf verwijderd zodra het van de zaden is losgebroken. Het zeven lijkt een beetje op goudzoeken, waarbij je het zware metaal opvangt en het lichtere afval wegspoelt; in feite raad ik aan een goudpan te gebruiken voor dit proces. Door met de pan te zwaaien en het graan af en toe lichtjes in de lucht te gooien, komt het lichte kaf aan de oppervlakte, zodat het kan worden weggeblazen.
Een andere veelgebruikte methode is om het gewreven materiaal in de lucht te gooien, zodat de zaden recht naar beneden vallen op een zeil, maar een licht briesje het kaf wegdrijft. Ik heb met deze methode geen goede resultaten gehad, dus geef ik de voorkeur aan de goudpan/blaastechniek, waarbij ik de windstroom nauwkeurig kan regelen. In beide gevallen zult u niet in staat zijn het kaf volledig op te ruimen. Er blijft altijd wat over. Dat is niet erg. Het is goed ruwvoer voor het spijsverteringsstelsel.
Key Words: Grasachtige planten met knie-achtige knopen op de bloemstengels.
Gelieve Thomas J. Elpel te e-mailen om fouten te melden of om te informeren naar de aankoop van hoge resolutie foto’s van deze planten.
Bromus inermis. Gladde bermgras. |
Bromus inermis. Gras met gladde broom. De “W” (of “M”) in het blad helpt om het gladde broomgras te herkennen. |
Phleum pratense. Timotheegras. |
Phleum pratense. Timotheegras. Absaroka gebergte. Bij Livingston, Montana. |
Agropyron cristatum. Kuifgras. Miljoenen hectaren westerse weilanden zijn ondergeploegd en herbeplant met dit Europese gras. Het groeit goed op weinig water, maar de gedroogde plant heeft weinig voedingswaarde, dus wilde dieren zullen het niet eten. |
Dactylis glomerata. Boomgaardgras. |
Er zijn meer
Grass Family foto’s
op PlantSystematics.org.
 Identificeer planten met Botany in a Day |
 Start smullen met Foraging the Mountain West |
Keer terug naar de Plantenfamilies Index
Keer terug naar de Wilde bloemen &Onkruid Home Page