23.05.2019
Na een langdurig geschil met Griekenland heeft Macedonië een akkoord getekend om zijn naam te veranderen in Noord-Macedonië. Er waren politieke winnaars en verliezers aan beide kanten, zegt Boris Georgievski van DW.
“Een compromis is de kunst om een taart zo te verdelen dat iedereen gelooft dat hij het grootste stuk heeft,” zei de voormalige Duitse bondskanselier Ludwig Erhard ooit. Is dit geschikt voor Noord-Macedonië en Griekenland?
Als het perfecte compromis wordt gedefinieerd als een situatie waarin niemand wint en niemand verliest, dan zou de afronding van het tien jaar durende naamconflict tussen Noord-Macedonië en Griekenland niet in deze categorie vallen. Niet omdat er geen winnaars en verliezers zijn. Integendeel. Het zogenaamde Prespa-akkoord, genoemd naar de meren die door Albanië, Griekenland en Noord-Macedonië worden gedeeld, maakte een einde aan een van de meest slepende en bizarre geschillen ter wereld: een conflict tussen twee buurlanden over geschiedenis, identiteit en grondgebied. In veel andere delen van de wereld zouden deze kwesties zijn besproken en eventueel beslecht door historici, sociologen of antropologen. Maar op de Balkan beginnen en eindigen alle problemen met politiek. De oplossing van het geschil leek dan ook lange tijd onwaarschijnlijk, en zelfs nu, na de succesvolle afronding, lijkt het nog steeds een uitzondering op de beroemde uitspraak van Winston Churchill die velen interpreteren als een regel over de Balkan als een regio die meer geschiedenis produceert dan ze kan consumeren.
Natuurlijk zullen de Balkanieten hun zoektocht naar een beter en glorieuzer verleden voortzetten – nationalisten in zowel Noord-Macedonië als Griekenland die zich nog steeds tegen de naamswijziging verzetten, zijn daar het perfecte voorbeeld van – maar de Prespa-overeenkomst biedt beide landen en de regio iets unieks: een kans om aan een betere en glorieuzere toekomst te bouwen.
Lees meer: Naamswijziging Noord-Macedonië treedt in werking
Om het eenvoudig te zeggen: dit compromis heeft wel degelijk zowel winnaars als verliezers opgeleverd. De regeringen in Skopje en Athene onder leiding van de premiers Zoran Zaev en Alexis Tsipras vallen duidelijk in de eerste categorie. Zij riskeerden hun politieke toekomst en kregen te maken met sterke oppositie en protesten, vaak gewelddadig, onder leiding van nationalisten in hun samenlevingen. De Ewald von Kleist Award, die Tsipras en Zaev dit jaar tijdens de veiligheidsconferentie in München ontvingen, was een terechte beloning voor hun toenaderingsbeleid.
Het uitzicht vanuit Skopje en daarbuiten
Voor Noord-Macedonië opent het akkoord de deur naar volledig lidmaatschap van de NAVO en een kans om eindelijk toetredingsonderhandelingen met de Europese Unie te openen. Zowel de NAVO als de EU werden lange tijd door de Macedoniërs zelf gezien als garanties voor een stabiele en welvarende toekomst van het kleine, door land ingesloten Balkanland. Nu krijgt de nieuwe generatie eindelijk de kans om te stoppen met graven in de historische loopgraven en te beginnen met het maken van plannen voor de toekomst.
De historische verzoening geeft Griekenland ook de kans om eindelijk een hoofdstuk af te sluiten dat in de afgelopen 28 jaar, sinds de (voormalige) Republiek Macedonië zich onafhankelijk verklaarde van het voormalige Joegoslavië, vele politieke crises heeft veroorzaakt. In plaats van een problematische buur heeft Griekenland nu een bondgenoot aan zijn noordgrens, geen geringe prestatie gezien de moeizame betrekkingen met andere buurlanden, met name Turkije. De overeenkomst past in de strategie van de Griekse regering om “een leidende kracht op de Balkan en in het oostelijke Middellandse Zeegebied” te worden, zoals premier Tsipras in december vorig jaar verklaarde.
Lees meer: Griekenland’s anti-Macedonië protesten wakkeren nationalistische sentimenten aan
In de bredere Balkan en Zuidoost-Europese context verbeteren het Prespa-akkoord en de toetreding van Noord-Macedonië tot de NAVO de regionale stabiliteit in tijden waarin de spoken van het verleden dreigen te worden ontketend – en vooral in het licht van de verwachte oplossing voor de kwestie Kosovo – met of zonder de voorgestelde uitwisseling van gebieden met Servië.
Een overwinning voor de EU
Last but not least geeft het akkoord de EU iets om mee aan de slag te gaan in de westelijke Balkan-regio. Het is een voorbeeld dat Brussel kan gebruiken om het geschil tussen Kosovo en Servië te beslechten en het Bosnische dilemma op te lossen.
Nationalisten aan beide zijden van de grens zijn de duidelijke verliezers van dit compromis. Zowel in Noord-Macedonië als in Griekenland hebben zij zich met hand en tand verzet om het geschil te laten voortbestaan. Decennialang was het geschil zowel hun modus vivendi als hun modus operandi. Zonder het geschil staan ze met lege handen in de achtervolging van binnenlandse en buitenlandse vijanden en populistische onderwerpen.
Boris Georgievski