Noord-Amerika

Noord-Amerika is een continent op het noordelijk halfrond van de aarde en ligt bijna volledig op het westelijk halfrond. Het wordt in het noorden begrensd door de Noordelijke IJszee, in het oosten door de Noord-Atlantische Oceaan, in het zuidoosten door de Caribische Zee, en in het zuiden en westen door de Noordelijke Stille Oceaan; Zuid-Amerika ligt in het zuidoosten en is met Noord-Amerika verbonden door de landengte van Panama. Het beslaat een oppervlakte van ongeveer 24.490.000 km², of ongeveer 4,8% van de oppervlakte van de planeet. In oktober 2006 werd de bevolking geschat op meer dan 514.600.000. Het is het derde grootste continent in oppervlakte, na Azië en Afrika, en het vierde in bevolking na Azië, Afrika, en Europa.

Etymologie

Noord- en Zuid-Amerika worden algemeen aanvaard als zijnde genoemd naar Amerigo Vespucci door de Duitse cartograaf Martin Waldseemüller. Vespucci was de eerste Europeaan die suggereerde dat de Amerika’s niet Oost-Indië waren, maar een nieuwe wereld, nog niet ontdekt door Europeanen.

De tweede en minder algemeen aanvaarde theorie is dat de continenten zijn genoemd naar een Engelse koopman genaamd Richard Amerike uit Bristol, van wie wordt aangenomen dat hij de ontdekkingsreis van John Cabot van Engeland naar Newfoundland in 1497 heeft gefinancierd. Een minutieus onderzochte overtuiging die naar voren is gebracht, is dat Amerika is genoemd naar een Spaanse zeeman met de oude Visigotische naam “Amairick”. Een andere is dat de naam zijn oorsprong vindt in een Amerikaanse indianentaal.

Geografie en omvang

Noord-Amerika beslaat het noordelijke deel van de landmassa die over het algemeen wordt aangeduid als de Nieuwe Wereld, het westelijk halfrond, de Amerika’s, of gewoon Amerika. De enige landverbinding van Noord-Amerika is met Zuid-Amerika via de smalle Isthmus van Panama. (Geopolitiek gezien wordt heel Panama – inclusief het gedeelte ten oosten van het Panamakanaal in de landengte – vaak beschouwd als een deel van Noord-Amerika alleen). Volgens sommige autoriteiten begint Noord-Amerika niet bij de Isthmus van Panama maar bij de Isthmus van Tehuantepec, Mexico met het tussenliggende gebied dat Midden-Amerika wordt genoemd (of Midden-Amerika als het Caribisch gebied wordt meegerekend) en dat rust op de Caribische Plaat. Voordat de Middenamerikaanse landengte werd opgeheven, had het gebied onder water gelegen. De eilanden van West-Indië begrenzen een ondergelopen vroegere landbrug, die Noord-Amerika en Zuid-Amerika via Florida had verbonden.

De continentale kustlijn is lang en onregelmatig. De Golf van Mexico is het grootste waterlichaam dat het continent insluit, gevolgd door de Hudson Baai. Andere zijn de Golf van Saint Lawrence en de Golf van Californië.

Voor de kusten van het continent liggen talrijke eilanden: voornamelijk de Arctische Archipel, de Grotere en Kleinere Antillen, de Alexander Archipel en de Aleoeten. Groenland, een Deens eiland met zelfbestuur en het grootste ter wereld, ligt op dezelfde tektonische plaat (de Noord-Amerikaanse Plaat), maar wordt niet als een deel van het continent beschouwd. Bermuda maakt geen deel uit van de Amerika’s, maar is een oceanisch eiland dat is gevormd op de spleet van de Mid-Atlantische Rug. De dichtstbijzijnde landmassa is Cape Hatteras, North Carolina, en het wordt vaak beschouwd als een deel van Noord-Amerika, vooral gezien de historische politieke en culturele banden met Virginia en andere delen van het continent.

Fysische geografie

Het overgrote deel van Noord-Amerika ligt op de Noord-Amerikaanse Plaat. Delen van Californië en het westen van Mexico vormen de gedeeltelijke rand van de Pacifische Plaat, waarbij de twee platen elkaar ontmoeten langs de San Andreas-breuk.

Het continent kan worden verdeeld in vier grote regio’s (die elk weer vele subregio’s bevatten): de Great Plains die zich uitstrekken van de Golf van Mexico tot het Canadese noordpoolgebied; het geologisch jonge, bergachtige westen, waaronder de Rocky Mountains, het Great Basin, Californië en Alaska; het hooggelegen, maar relatief vlakke plateau van het Canadese Schild in het noordoosten; en de gevarieerde oostelijke regio, waaronder de Appalachian Mountains, de kustvlakte langs de Atlantische kust, en het schiereiland Florida. Mexico, met zijn lange plateaus en cordilleras, valt grotendeels in de westelijke regio, hoewel de oostelijke kustvlakte zich zuidelijk uitstrekt langs de Golf.

De westelijke gebergten zijn in het midden verdeeld, in de hoofdreeks van de Rockies en de kustketens in Californië, Oregon, Washington en British Columbia met het Great Basin – een lager gelegen gebied met kleinere bergketens en laaggelegen woestijnen – ertussenin. De hoogste top is Denali in Alaska.

De United States Geographical Survey stelt dat het geografische centrum van Noord-Amerika “6 mijl ten westen van Balta, Pierce County, North Dakota” ligt op ongeveer 48° 10′Noord, 100° 10′West, ongeveer 15 mijl (25 km) van Rugby, North Dakota. De USGS stelt verder dat “geen enkele overheidsinstantie een gemarkeerd of gemonumenteerd punt heeft vastgesteld als het geografische middelpunt van de 50 staten, de Verenigde Staten of het Noord-Amerikaanse continent”. Niettemin staat er een obelisk van 4,5 m in Rugby die beweert het centrum te markeren.

Noord-Amerika bedrock and terrain.

Noordamerikaans kratons en basementgesteenten.

Tectonische elementen van Noord-Amerika

Noordamerikaans kraton.

Menselijke geografie

De meest gesproken talen in Noord-Amerika zijn Engels, Spaans en Frans. De term Anglo-Amerika wordt af en toe gebruikt om te verwijzen naar Belize, de Verenigde Staten, de Engelstalige delen van het Caribisch gebied en Canada, en Guyana (de enige Engelssprekende natie van Zuid-Amerika), en worden gerekend tot de Anglosfeer. De overige Middenamerikaanse naties, Mexico, en de Spaanssprekende Caraïben en de andere Zuidamerikaanse landen waar Romaanse talen overheersen (namelijk Spaans, Portugees en Frans), worden Latijns-Amerika genoemd. Deze laatste term is in het gewone spraakgebruik doorgedrongen, hoewel de term “Anglo-Amerika” bij de meeste mensen grotendeels onbekend blijft.

Het Frans heeft van oudsher een belangrijke rol gespeeld in Noord-Amerika en is in sommige streken nog steeds duidelijk aanwezig. Canada heeft twee officiële talen; Frans is de officiële taal van de provincie Quebec, en, samen met Engels, een van de twee officiële talen van de provincie New Brunswick. Andere Franssprekende plaatsen zijn: Dominica, Saint Lucia, Frans West-Indië en Saint-Pierre en Miquelon. Haïti is in deze groep opgenomen op basis van historische associatie, maar de Haïtianen spreken Creools en geen Frans. Hoewel deze taal is afgeleid van het Frans, is het geen Frans.

Sociaal en cultureel gezien vormt Noord-Amerika een duidelijk afgebakende eenheid. Canada en de Verenigde Staten hebben een gedeelde cultuur en vergelijkbare tradities als gevolg van het feit dat beide landen voormalige Britse koloniën waren. Een gemeenschappelijke culturele en economische markt heeft zich tussen de twee naties ontwikkeld als gevolg van de sterke economische en historische banden. Spaanstalig Noord-Amerika deelt een gemeenschappelijk verleden als voormalige Spaanse koloniën. In Centraal-Amerikaanse landen en Mexico, waar beschavingen zoals de Maya’s zich ontwikkelden, houdt de inheemse bevolking tradities in stand over de moderne grenzen heen. De Middenamerikaanse landen en de Spaanstalige Caraïbische landen hebben historisch meer gemeen vanwege hun geografische nabijheid en het feit dat Mexico, na onafhankelijk te zijn geworden van Spanje, nooit heeft deelgenomen aan een poging om een Middenamerikaanse Unie op te bouwen.

Economisch gezien zijn Canada en de Verenigde Staten de rijkste en meest ontwikkelde landen van het continent; de landen van Midden-Amerika en het Caraïbisch gebied zijn veel minder ontwikkeld, terwijl Mexico – een pas geïndustrialiseerd land – tussen deze twee uitersten in ligt. De belangrijkste handelsblokken zijn de Caraïbische Gemeenschap en Gemeenschappelijke Markt (CARICOM), de Noordamerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (NAFTA), en de onlangs ondertekende Middenamerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (CAFTA) – de laatste is een voorbeeld van de economische integratie die de naties van deze subregio nastreven als een manier om hun financiële status te verbeteren.

Demografisch gezien is Noord-Amerika een raciaal en etnisch gevarieerd continent. De drie voornaamste etnische groepen zijn Blanken, Mestiezen en Afro-Amerikanen. Er is een aanzienlijke minderheid van Amerindianen en Chinezen naast andere minder talrijke groepen.

Landen en gebieden

Noord-Amerika wordt vaak verdeeld in subregio’s, maar er bestaan geen universeel aanvaarde indelingen. “Midden-Amerika” omvat het zuidelijke deel van het continent, maar het noordelijke eindpunt varieert tussen de bronnen. De Verenigde Naties rekenen Mexico tot Midden-Amerika, terwijl de meeste andere definities van de regio dat niet doen (de Europese Unie sluit bijvoorbeeld Belize en Mexico uit van het gebied). De term Midden-Amerika wordt soms gebruikt om te verwijzen naar Mexico, Centraal-Amerika, en het Caribisch gebied gezamenlijk.

Noord-Amerika wordt gebruikt om te verwijzen naar de noordelijke landen en gebieden van Noord-Amerika: Canada, de Verenigde Staten, Groenland, Bermuda en St. Pierre en Miquelon.

Het Caribisch gebied wordt gebruikt om te verwijzen naar de eilanden in de Golf van Mexico en de Caribische Zee.

Naam van regio en grondgebied, met vlag	Gebied (km²)	Bevolking (1 juli 2005 schatting.)	Bevolkingsdichtheid (per km²)	Hoofdstad
Anguilla (UK)	102	13.254	129.9	The Valley
Antigua en Barbuda	443	68.722	155.1	St. John’s
Aruba (Nederland)	193	71,566	370.8	Oranjestad
Bahamas	13.940	301.790	21.6	Nassau
Barbados	431	279.254	647.9	Bridgetown
Belize	22.966	279.457	12.2	Belmopan
Bermuda (UK)	53	65.365	1.233.3	Hamilton
Britse Maagdeneilanden (UK)	153	22,643	148.0	Road Town
Canada	9.984.670	32.805.041	3.3	Ottawa
Kaaimaneilanden (UK)	262	44.270	169.0	George Town
Costa Rica	51,100	4,016,173	78.6	San José
Cuba	110.860	11.346.670	102.4	Havana
Dominica	754	69,029	91.6	Roseau
Dominicaanse Republiek	48.730	8.950.034	183.7	Santo Domingo
El Salvador	21.040	6.704.932	318.7	San Salvador
Groenland (Denemarken)	2.166.086	56.375	0.026	Nuuk
Grenada	344	89.502	260.2	St. George’s
Guadeloupe (Frankrijk)	1,780	448,713	252.1	Basse-Terre
Guatemala	108.890	14.655.189	134.6	Guatemala City
Haïti	27.750	8.121.622	292.7	Port-au-Prince
Honduras	112.090	6.975.204	62.2	Tegucigalpa
Jamaica	10.991	2.731.832	248.6	Kingston
Martinique (Frankrijk)	1,100	432,900	393.5	Fort-de-France
Mexico	1.972.550	106.202.903	53.8	Mexico Stad
Montserrat (UK)	102	9,341	91.6	Plymouth; Brades
Navassa Island (USA)	5	–	–	–
Nederlandse Antillen (Nederland)	960	219,958	229.1	Willemstad
Nicaragua	129.494	5.465.100	42.2	Managua
Panama	52.853	2.498.717	47.3	Panama City
Puerto Rico (USA)	9.104	3.916.632	430.2	San Juan
Saint Kitts en Nevis	261	38.958	149.3	Basseterre
Saint Lucia	616	166.312	270.0	Castries
Saint-Pierre en Miquelon (Frankrijk)	242	7.012	29.0	Saint-Pierre
Saint Vincent en de Grenadines	389	117.534	302.1	Kingstown
Trinidad en Tobago	5.128	1.088.644	212.3	Port of Spain
Turks- en Caicoseilanden (UK)	430	20.556	47.8	Cockburn Town
Verenigde Staten	9.629.091	300.165.500	30.7	Washington, D.C.
U.S. Maagdeneilanden (VS)	352	108.708	308,8	Charlotte Amalie
Totaal	24.486.305	518.575.412	21.0

Noten:

Gebruik van de term

“Noord-Amerika” kan voor verschillende mensen in de wereld verschillende dingen betekenen, afhankelijk van de context:

• In Latijns-Amerika, Iberia en sommige andere delen van Europa worden de Amerika’s vaak als één continent beschouwd. In dergelijke omstandigheden wordt Noord-Amerika beschouwd als een subcontinent dat alleen Canada, de V.S. en Mexico omvat.