Movie Confusion: The Exodus of the Elves and Arwen’s Choice

Mijn man vroeg me onlangs: “Waarom moeten de elfen Midden-aarde verlaten?” terwijl we voor de tienduizendste keer Return of the King zaten te kijken. Hoewel het antwoord in de teksten staat, denk ik dat de film enige verwarring schept door de manier waarop ze de Exodus en de keuze van Arwen hebben behandeld.

Verwarring in de film

Er wordt in de films een paar keer gezegd dat het tijdperk van de elfen ten einde loopt, en dat het tijdperk van de mensen eraan komt. Dit is waar, hoewel nooit precies wordt uitgelegd wat dat betekent. Het is ook onduidelijk wat er met hen zou gebeuren als ze zouden blijven, en Arwen’s keuze maakt dat nog verwarrender omdat het eigenlijk niets te maken heeft met het lot van de rest van haar familie. Waar kiest ze precies voor? Hebben andere elfen die keuze? Kunnen de andere elfen blijven?

Doorheen de films blijft Arwen zeggen dat ze kiest voor een sterfelijk leven. Het is onduidelijk of ze bedoelt dat ze kiest voor een sterfelijk leven met behoud van haar lange leven, of dat ze op de een of andere manier haar onsterfelijkheid opgeeft om sterfelijk te worden zoals Aragorn is. Afgaande op het verdriet van haar vader over haar beslissing, lijkt het veilig om te zeggen dat ze haar werkelijke onsterfelijkheid opgeeft, toch? Maar om het nog wat verwarrender te maken: in zijn visioenen van haar rouwende om Aragorn (na zijn lange leven en dood) lijkt ze geen spat ouder te zijn geworden, wat weinig zin heeft als ze niet langer onsterfelijk is en dus ook zou moeten verouderen. Elrond weeft ook het feit in dat Arwen “sterft” naarmate het conflict om de ring langer duurt, maar legt nooit uit wat sterven betekent of waarom ze sterft. Dat haar lot “verbonden is met de ring,” is natuurlijk verwarrend, als je het op de keper beschouwt.

Elf Immortality & The Rings

De elven, of de Eldar, zijn onsterfelijk in de zin dat ze niet kunnen sterven door ziekte of ouderdom, maar ze kunnen wel worden gedood. Als zij toch sterven, worden zij ontboden in de Hallen van Mandos op Valinor, waar zij uiteindelijk kunnen terugkeren in een fysieke vorm, zij het alleen in Valinor. Dit is anders dan het lot van de mensen, van wie wordt gezegd dat zij “deze wereld verlaten,” en ergens anders heengaan, hoewel niemand precies weet waarheen zij gaan.

Als levende elfen echter te lang van Valinor worden gescheiden (zoals degenen die ervoor kozen in plaats daarvan in Midden-aarde te leven), kunnen zij een soort sterven ervaren dat wordt uitgelegd als vervagen. Vervagen is niet precies de dood, maar als een elf vervaagt, verliezen ze het vermogen om met de fysieke wereld te communiceren. Het is te voorkomen, en te corrigeren, door terug te keren naar hun thuisland Valinor, waar de Valar hen kunnen genezen en ondersteunen. Veel van de elfen wensten echter in Midden-aarde te blijven.

Als de elfen al ergens schuldig aan waren, dan was het wel hun verlangen om alles te behouden, wat vermoedelijk een verlengstuk is van hun eigen “vervagen”. De Ringen van Macht werden dus geschapen door de elfen, met hulp van Sauron (die zich overtuigend voordeed als hun bondgenoot en hen bijstond) met de bedoeling de ringen te gebruiken als methode om Midden-aarde te behouden en het te behoeden voor onvermijdelijke veranderingen. Men kan erover twisten of dat goede bedoelingen zijn of niet, maar het lijkt in ieder geval duidelijk dat het geen kwade bedoelingen waren; misschien misplaatst. Natuurlijk weten we dat Sauron toch niet zo’n aardige vent was, en hij schiep de Ene Ring, als een manier om macht uit te oefenen over de dragers van de andere Ringen van Macht. We weten dat dit werkte met de negen koningen der mensen, die zijn Wraiths werden. De dwergen konden de ringen in hun voordeel gebruiken om meer rijkdom te vergaren, maar er is geen bewijs dat Sauron in staat was een van hen te beheersen. De elfen, die slimmer waren dan waar hij op rekende, voelden Saurons aanwezigheid toen hij de Ene Ring voor het eerst droeg en deden ze onmiddellijk af, en konden ze alleen actief dragen tijdens het Derde Tijdperk toen Sauron de Ring niet onder controle had.

Ten tijde van de Oorlog van de Ring waren de drie elfenringen bij de volgende personen: Gandalf (Narya), Elrond (Vilya), en Galadriel (Nenya). Elrond en Galadriel hadden hun ringen gebruikt om respectievelijk Rivendell en Lothlorien te versterken en in stand te houden. Gandalfs resultaten waren minder tastbaar, maar er wordt gezegd dat hij zijn ring gebruikte om “harten te doen ontvlammen” en anderen te inspireren.

Het andere voordeel dat deze ringen door conservering boden was een vertraging, om zo te zeggen, van het vervagingsproces. Hierdoor konden de Eldar langer in Midden-aarde blijven dan ze zonder deze hulp waarschijnlijk hadden gekund. Aangezien de vermogens van deze ringen nu gebonden waren aan het lot van de Ene Ring, verdwijnen de krachten van de andere ringen ook als die eenmaal vernietigd is. Elrond en Galadriel begrijpen dat of de ring nu wordt vernietigd, of terugvalt in Sauron’s handen, hun ringen – en in het verlengde daarvan, de voordelen die zij uit die ringen hebben gehaald – niet langer in staat zullen zijn te doen wat zij voorheen voor hen deden.

Tegen de tijd van de Oorlog van de Ring hadden veel van de Eldar Midden-aarde al verlaten en waren teruggekeerd naar Valinor. Er waren er duidelijk nog over, maar de bevolking was snel afgenomen sinds de Valar de Eldar naar huis begonnen te roepen, en de weinigen die overbleven leken ofwel hun tijd af te wachten om verschillende redenen, ofwel bereid te zijn hun lot te accepteren door te blijven (veel van de houtelven, bijvoorbeeld, hebben nooit de schepen naar het Gezegende Rijk genomen). We weten ook dat sommigen achterbleven zelfs nadat Elrond en Galadriel vertrokken op het “laatste schip”. Celeborn, bijvoorbeeld, bleef nog een tijdje, eerst in Lorien en toen een tijdje in Rivendell voordat hij uiteindelijk ook met een schip (waarschijnlijk konden ze er nog meer bouwen) naar het Gezegende Rijk ging.

Je zou ook kunnen zeggen dat de elfen zich behoorlijk rot voelden over de huidige situatie in Midden-aarde, omdat zij er in veel opzichten verantwoordelijk voor waren, omdat zij om te beginnen de scheppers van de ringen waren. Dit lijkt een reden te zijn om samen te werken in de Laatste Alliantie van Elfen en Mensen (toen de Ring uiteindelijk door Isildur werd ingenomen), in plaats van gewoon hun handwerk in de steek te laten en naar huis te gaan. Daarna leken sommigen, zoals Elrond, te blijven vanwege dat schuldgevoel en de wens om te helpen en de situatie tot een goed einde te brengen. Anderen vertrokken waarschijnlijk met verdriet over hun daden.

Dus wanneer gezegd wordt dat het Elfen Tijdperk voorbij is, is dit grotendeels wat bedoeld wordt; dat de Elfen hun tijd in Midden-aarde hebben gehad gedurende drie eeuwen, langer waarschijnlijk dan ze hadden moeten hebben, en dat het nu tijd is om terug te keren naar Valinor om te leven zoals de Valar bedoeld hadden. Midden-aarde was altijd bedoeld als de woonplaats van de Mensen, en nu was het tijd om hen het te laten besturen.

En hoe zit het met Arwen?

Arwen zou in dezelfde situatie terecht zijn gekomen als haar verwanten, maar haar specifieke situatie is ook uniek. Ze kan dit aan haar grootouders danken.

Elwing, een half-elf (een afstammeling van Luthien), trouwde met Earendil, van het mensenras. Elwing kwam in het bezit van een Silmaril die door haar ouders was doorgegeven. Het terugwinnen van de Silmaril was slechts een kleine overwinning, want Morgoth bleef zijn veldtocht tegen de volkeren van Midden-aarde opvoeren. Elwing en Earendil riskeerden hun leven om Valinor binnen te gaan en de Valar te smeken om in te grijpen namens de mensen van Midden-aarde. De straf voor iedereen met menselijk bloed die de kusten van Valinor betrad, was de dood, maar de Valar waren geroerd door hun inspanningen en besloten hen te helpen, en zij stelden een leger samen om Midden-aarde binnen te trekken en Morgoth te verslaan. Vanwege hun moed gaven de Valar Elwing en Earendil de keuze uit verschillende soorten: ze konden allebei sterfelijk blijven, of zich bij de onsterfelijke elfen voegen. Zij kozen voor de onsterfelijkheid.

Hoewel er andere voorbeelden waren van gemengd bloed en half-elven, waren het alleen deze twee die de keuze kregen een kant te kiezen. Die keuze gold ook voor hun directe nakomelingen. Zij hadden twee zonen, Elrond en Elros. Elrond maakte de keuze om onsterfelijk te blijven onder de Elfen. Elros, echter, koos ervoor om sterfelijk te worden. Hij en zijn volk kregen een langere levensduur, en hij werd de eerste koning van de Numenoreeërs (dus Aragorn stamt af van Elros, en als we nog verder teruggaan, ook van Beren en Luthien, en zelfs van Thingol. Als kinderen van Elrond, krijgen Arwen en haar broers Elladan en Elrohir ook deze keuze. De keuzes van haar broers blijven onduidelijk (we weten dat ze een tijdje in Rivendell zijn gebleven nadat Elrond was vertrokken, maar er wordt niet gezegd of ze uiteindelijk de schepen hebben genomen of zijn gebleven en sterfelijk zijn gebleven). Arwen maakt echter haar keuze om sterfelijk te worden, om bij Aragorn te kunnen blijven en zijn.

Dus, gebaseerd op dit edict van de Valar betreffende de nakomelingen van Elwing en Earendil, weten we dat Arwen’s keuze om sterfelijk te worden een letterlijke is.

Het is onduidelijk hoeveel ze is verouderd op het moment van haar dood. Technisch gezien was ze bijna drieduizend jaar oud, maar haar sterfelijke leven duurde iets meer dan een eeuw (ze regeerde Gondor 122 jaar). Haar dood lijkt eerder voort te komen uit verdriet om Aragorns heengaan dan uit ouderdom zelf. Dit is de passage in de Bijlagen van Lord of the Rings die vertelt over het heengaan van Arwen:

Maar Arwen ging weg van het Huis, en het licht van haar ogen was gedoofd, en het scheen haar volk toe dat zij koud en grijs was geworden als het vallen van de nacht in de winter die komt zonder een ster. Toen nam zij afscheid van Eldarion en van haar dochters en van allen die zij liefhad, en zij verliet de stad Minas Tirith en begaf zich naar het land van Lórien en bleef daar alleen onder de bomen tot het winter werd. Galadriel was heengegaan en Celeborn was ook heengegaan, en het land zweeg.

Daar eindelijk, toen de mallorbladeren vielen, maar de lente nog niet gekomen was, legde zij zich te rusten op Cerin Amroth; en daar is haar groene graf, totdat de wereld veranderd is, en alle dagen van haar leven volkomen vergeten zijn door de mensen die na haar komen, en Elanor en Niphredil niet meer bloeien ten oosten van de Zee.

Andere onduidelijke opmerkingen uit de film, zoals haar lot dat “aan de ring vastzat”, of haar “sterven”, kunnen waarschijnlijk vrij eenvoudig worden verklaard. Haar lot was aan de ring verbonden nu ze voor de sterfelijkheid had gekozen, net zoals het lot van alle mensen op Midden-aarde aan de ring verbonden was. Als de ring in handen van Sauron kwam, zouden zij allen omkomen of onderworpen worden aan een leven van tirannie en terreur. Als de ring zou worden vernietigd, zou haar lot een betere wending nemen en zou zij zich bij Aragorn kunnen voegen en koningin van Gondor worden.

Haar sterven lijkt een verwijzing naar het feit dat zij met de keuze die zij heeft gemaakt, in feite sterft op dezelfde manier als alle mensen groeien, ouder worden en sterven. Als Aragorn en de Fellowship niet slagen in hun missie, is het zeer waarschijnlijk dat zij zal sterven.

Hoewel ik niet kan spreken over de beweegredenen van Peter Jackson hier, kan ik alleen maar raden dat hij dacht dat voor de gewone kijker de vaagheid rond zowel het vertrek van de elfen uit Midden-aarde, als Arwen’s lot voldoende verteld zou worden zonder volledige uitleg, aangezien de introductie van Arwen als een spilfiguur in de films (die Glorfindel vervangt bij het redden van Frodo, bijvoorbeeld) lijkt te zijn gedaan om een emotionele binding voor het publiek toe te voegen en een extra motivatie voor Aragorn om te slagen in zijn missie. Het is moeilijk om kritisch te zijn over de bewerking, simpelweg omdat de beslissing wat wel en wat niet op te nemen een zeer moeilijke moet zijn geweest, vooral omdat Peter Jackson zelf een grote fan is. Het goede nieuws is dat de antwoorden op deze vragen duidelijker zijn in de boeken.

Note: De schilderijen hier zijn van John Howe en Alan Lee. De andere foto’s zijn screenshots uit de films.