Luchtvervuiling bestaat uit chemicaliën of deeltjes in de lucht die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van mensen, dieren en planten. Ook gebouwen raken erdoor beschadigd. Verontreinigende stoffen in de lucht kunnen vele vormen aannemen. Het kunnen gassen, vaste deeltjes of vloeistofdruppels zijn.
Bronnen van luchtverontreiniging
Verontreiniging komt op veel verschillende manieren in de atmosfeer van de aarde terecht. De meeste luchtverontreiniging wordt veroorzaakt door mensen, in de vorm van emissies van fabrieken, auto’s, vliegtuigen of spuitbussen. Tweedehands sigarettenrook wordt ook als luchtverontreiniging beschouwd. Deze door de mens veroorzaakte bronnen van verontreiniging worden antropogene bronnen genoemd.
Sommige soorten luchtverontreiniging, zoals rook van bosbranden of as van vulkanen, komen op natuurlijke wijze voor. Deze worden natuurlijke bronnen genoemd.
Luchtverontreiniging komt het meest voor in grote steden, waar de uitstoot van veel verschillende bronnen is geconcentreerd. Soms voorkomen bergen of hoge gebouwen dat luchtverontreiniging zich verspreidt. Deze luchtvervuiling verschijnt vaak als een wolk die de lucht troebel maakt. Dit wordt smog genoemd. Het woord “smog” komt van de combinatie van de woorden “rook” en “mist”.
Grote steden in arme en ontwikkelingslanden hebben de neiging meer luchtvervuiling te hebben dan steden in ontwikkelde landen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) behoren Karachi (Pakistan), New Delhi (India), Peking (China), Lima (Peru) en Cairo (Egypte) tot de meest vervuilde steden ter wereld. Veel ontwikkelde landen hebben echter ook problemen met luchtverontreiniging. Los Angeles, Californië, heeft de bijnaam Smog City.
Binnenluchtverontreiniging
Bij luchtverontreiniging denkt men meestal aan rook van grote fabrieken of uitlaatgassen van voertuigen. Maar er zijn ook veel vormen van luchtverontreiniging binnenshuis.
Het verwarmen van een huis door het verbranden van stoffen als kerosine, hout en steenkool kan de lucht in het huis verontreinigen. As en rook bemoeilijken de ademhaling en kunnen aan muren, voedsel en kleding blijven kleven.
Natuurlijk voorkomend radongas, een kankerverwekkende stof, kan zich ook in huizen ophopen. Radon komt vrij via de oppervlakte van de aarde. Sommige bouwmaterialen, waaronder isolatie, zijn ook gevaarlijk voor de gezondheid. Bovendien kan ventilatie, of luchtbeweging, in huizen en kamers leiden tot de verspreiding van giftige schimmel. Een enkele schimmelkolonie kan op een vochtige, koele plaats in een huis voorkomen, bijvoorbeeld tussen muren. De sporen van de schimmel komen in de lucht terecht en verspreiden zich door het hele huis. Mensen kunnen ziek worden van het inademen van de sporen.
Effecten op mensen
Mensen ondervinden een breed scala aan gezondheidseffecten van blootstelling aan luchtverontreiniging. De effecten kunnen worden opgesplitst in effecten op korte termijn en effecten op lange termijn.
De effecten op korte termijn, die tijdelijk zijn, omvatten ziekten zoals longontsteking of bronchitis. Ze omvatten ook ongemakken zoals irritatie aan neus, keel, ogen of huid. Luchtverontreiniging kan ook hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid veroorzaken. Slechte geuren van fabrieken, vuilnis of rioleringssystemen worden ook als luchtverontreiniging beschouwd. Deze geuren zijn minder ernstig, maar nog steeds onaangenaam.
Lange-termijneffecten van luchtverontreiniging kunnen jaren of een heel leven duren. Ze kunnen zelfs tot de dood van een persoon leiden. Gezondheidsgevolgen op lange termijn van luchtverontreiniging zijn onder meer hartaandoeningen, longkanker en aandoeningen van de luchtwegen zoals emfyseem. Luchtverontreiniging kan ook op lange termijn schade veroorzaken aan zenuwen, hersenen, nieren, lever en andere organen van mensen. Sommige wetenschappers vermoeden dat luchtverontreinigende stoffen geboorteafwijkingen veroorzaken. Elk jaar sterven wereldwijd bijna 2,5 miljoen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging binnens- of buitenshuis.
Mensen reageren verschillend op verschillende soorten luchtverontreiniging. Jonge kinderen en oudere volwassenen, wier immuunsysteem over het algemeen zwakker is, zijn vaak gevoeliger voor vervuiling. Aandoeningen als astma, hart- en longaandoeningen kunnen verergeren door blootstelling aan luchtverontreiniging. De duur van de blootstelling en de hoeveelheid en het type verontreinigende stoffen zijn ook factoren.
Effecten op het milieu
Zoals mensen, dieren en planten kunnen ook hele ecosystemen gevolgen ondervinden van luchtverontreiniging. Nevel is, net als smog, een zichtbare vorm van luchtverontreiniging die vormen en kleuren aan het zicht onttrekt. Wazige luchtverontreiniging kan zelfs geluiden dempen.
Deeltjes van luchtvervuiling vallen uiteindelijk terug op aarde. Luchtverontreiniging kan het oppervlak van watermassa’s en de bodem rechtstreeks verontreinigen. Dit kan gewassen doden of hun opbrengst verminderen. Het kan jonge bomen en andere planten doden.
Zwaveldioxide- en stikstofoxidedeeltjes in de lucht, kunnen zure regen veroorzaken wanneer ze zich vermengen met water en zuurstof in de atmosfeer. Deze luchtverontreinigende stoffen zijn vooral afkomstig van kolengestookte elektriciteitscentrales en motorvoertuigen. Wanneer zure regen op aarde valt, brengt dit schade toe aan planten door de samenstelling van de bodem te veranderen; het tast de waterkwaliteit in rivieren, meren en beken aan; het schaadt gewassen; en het kan gebouwen en monumenten in verval brengen.
Zoals mensen kunnen ook dieren gezondheidseffecten ondervinden van blootstelling aan luchtverontreiniging. Geboorteafwijkingen, ziekten en verminderde voortplantingskansen zijn allemaal toegeschreven aan luchtverontreiniging.
Globale opwarming
Globale opwarming is een milieuverschijnsel dat wordt veroorzaakt door natuurlijke en antropogene luchtverontreiniging. Het verwijst naar stijgende lucht- en oceaantemperaturen over de hele wereld. Deze temperatuurstijging wordt althans gedeeltelijk veroorzaakt door een toename van de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer. Broeikasgassen houden warmte-energie vast in de atmosfeer van de aarde. (Gewoonlijk ontsnapt meer warmte van de aarde de ruimte in.)
Kooldioxide is een broeikasgas dat het grootste effect heeft gehad op de opwarming van de aarde. Kooldioxide wordt in de atmosfeer uitgestoten door verbranding van fossiele brandstoffen (steenkool, benzine en aardgas). De mens is afhankelijk geworden van fossiele brandstoffen om auto’s en vliegtuigen aan te drijven, huizen te verwarmen en fabrieken te laten draaien. Andere broeikasgassen die door natuurlijke en kunstmatige bronnen worden uitgestoten, zijn methaan, distikstofoxide en gefluoreerde gassen. Methaan is een belangrijke uitstoot van kolencentrales en landbouwprocessen. Lachgas is een veelvoorkomende emissie van industriële fabrieken, landbouw en de verbranding van fossiele brandstoffen in auto’s. Gefluoreerde gassen, zoals fluorkoolwaterstoffen, worden uitgestoten door de industrie. Gefluoreerde gassen worden vaak gebruikt in plaats van gassen zoals chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s). CFK’s zijn op veel plaatsen verboden omdat zij de ozonlaag afbreken.
Wereldwijd hebben veel landen stappen ondernomen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen of te beperken teneinde de opwarming van de aarde tegen te gaan. Het Kyoto-protocol, voor het eerst aangenomen in Kyoto, Japan, in 1997, is een overeenkomst tussen 183 landen dat ze zullen werken aan het verminderen van hun kooldioxide-uitstoot. De Verenigde Staten hebben dat verdrag niet ondertekend.
Regulering
Naast het internationale Kyoto-protocol hebben de meeste ontwikkelde landen wetten aangenomen om emissies te reguleren en luchtverontreiniging te verminderen. In de Verenigde Staten wordt momenteel gediscussieerd over een systeem dat cap and trade wordt genoemd om de emissies te beperken. Dit systeem zou een limiet stellen aan de hoeveelheid vervuiling die een bedrijf mag uitstoten. Bedrijven die hun plafond overschrijden, zouden moeten betalen. Bedrijven die minder vervuilen dan hun maximum, kunnen hun resterende vervuilingsrechten verhandelen of verkopen aan andere bedrijven. Cap and trade zou bedrijven in wezen betalen om de vervuiling te beperken.
In 2006 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie nieuwe richtsnoeren voor de luchtkwaliteit uitgevaardigd. De WHO-richtsnoeren zijn strenger dan de bestaande richtsnoeren van de meeste individuele landen. De WHO-richtlijnen zijn erop gericht het aantal doden als gevolg van luchtverontreiniging jaarlijks met 15% te verminderen.
Vermindering
Iedereen kan stappen ondernemen om luchtverontreiniging te verminderen. Miljoenen mensen elke dag maken eenvoudige veranderingen in hun leven om dit te doen. Het nemen van het openbaar vervoer in plaats van de auto, of fietsen in plaats van het reizen in kooldioxide uitstotende voertuigen zijn een paar manieren om de luchtvervuiling te verminderen. Het vermijden van spuitbussen, het recycleren van snoeiafval in plaats van het te verbranden, en het niet roken van sigaretten zijn andere.