Lazy Susan

De verklaring van de term lazy Susan is waarschijnlijk verloren gegaan voor de geschiedenis. Volgens volksetymologieën gaat het om een Amerikaanse uitvinding. Volgens de overlevering zou Thomas Jefferson het apparaat, dat bekend stond als een “dumbwaiter”, hebben uitgevonden voor zijn dochter Susan. Ongeacht de oorsprong van de naam werd in 1917 in Vanity Fair geadverteerd als “Ovington’s $8.50 mahonie ‘Revolving Server or Lazy Susan'”, maar de term werd al gebruikt voor de advertentie en waarschijnlijk ook voor het land.

Een mahoniehouten George III dumbwaiter (ca. 1780), geveild voor $3,900 door Christie’s in Londen op 20 jan. 2010

Een deel van het mysterie komt voort uit de verscheidenheid aan apparaten die werden gegroepeerd onder de term “dumb waiter” (tegenwoordig geschreven als dumbwaiter). In een Brits artikel in The Gentleman’s Magazine uit het begin van de 18e eeuw wordt beschreven hoe stille machines de gorgelende bedienden aan sommige tafels hadden vervangen en in de jaren 1750 prees Christopher Smart de “vreemde” maar discrete apparaten in verzen. Het is echter vrijwel zeker dat de apparaten waar het hier om gaat dienbladen op wieltjes waren, vergelijkbaar met die welke Thomas Jefferson in de Verenigde Staten had geïntroduceerd vanuit Frankrijk, waar ze bekend stonden als étagères. Ergens tijdens of vóór het derde kwart van de 18e eeuw begon de naam “domme ober” ook te worden toegepast op draaiende dienbladen. (Jefferson had nooit een lazy Susan in Monticello, maar hij bouwde wel een doosvormige draaibare boekenstandaard en, als onderdeel van het serveren “in de Franse stijl”, gebruikte hij een draaibare eetkamerdeur waarvan de achterkant een aantal planken ondersteunde). In de jaren 1840 gebruikten de Amerikanen de term ook voor kleine liften die voedsel van de ene verdieping naar de andere brachten. Het succes van de mechanische etenslift van George W. Cannon in 1887 populariseerde dit gebruik en verving de eerdere betekenissen van “etenslift”.

De luie Susan was aanvankelijk zo ongewoon in de Verenigde Staten dat de utopistische Oneida-gemeenschap werd gecrediteerd voor de uitvinding ervan. Zij gebruikten de apparaten als onderdeel van hun praktijk van communalisme, waardoor voedsel gemakkelijk en gelijkelijk beschikbaar was voor bewoners en bezoekers bij de maaltijden. In 1891 werd een Amerikaans octrooi verleend aan Elizabeth Howell voor “certain new and useful Improvements in Self-Waiting Tables”. Het apparaat van Howell liep soepeler en zorgde ervoor dat er geen broodkruimels in de ruimte tussen de luie Susan en de tafel vielen.

Het draaiende servet in “Penates”, het landgoed van de Russische schilder Ilya Repin in Kuokkala. Gemaakt in 1909 door de Finse timmerman Ikahainen.

Ondanks verschillende volkse etymologieën die de naam in verband brengen met de dochters van Jefferson en Edison, dateert het vroegste gebruik van deze “serviettes” of “butler’s assistants” die een luie Susan worden genoemd uit de Boston Journal van 1903:

John B. Laurie, als de reanimator van “Lazy Susan”, lijkt voorbestemd om een sprong naar fortuin te maken als een individuele arbeider. “Lazy Susan” is een stap in de richting van de oplossing van het altijd lastige bediendenprobleem. Ze kan gezien worden, maar niet gehoord, en ze kan ook niet horen, ze bemoeit zich gewoon met haar eigen zaken en voert uw orders in een handomdraai uit.

Laurie was een Schotse timmerman die zijn “luie Susan” maakte volgens de persoonlijke specificaties van een vrouw uit Hingham. Helaas presenteerde hij dit geschenk te laat aan haar, waardoor zij een scheldkanonnade op Laurie losliet. Toen zij hem uiteindelijk om de prijs vroeg, “zei hij haar dat het niet te koop was, hoewel dat natuurlijk wel zo is”. De naam werd herhaald in een artikel in de Idaho Statesman in 1911 – waarin hij wordt beschreven als “een neef van de ‘assistent van de kapelaan’, zoals de Engelse muffinstandaard wordt genoemd” – en opnieuw in de Christian Science Monitor van 1912, waarin de “zilveren” luie Susan “het kenmerkende kenmerk van de zelfbedieningsdinertafel” wordt genoemd. Het jaar daarop beschreef de Lima Daily News een Ohioan als “inaugurat … the ‘Lazy Susan’ method of serving”. Henry Ford gebruikte er een enorme op zijn kampeertochten in de jaren 1920 om te voorkomen dat hij een volledige staf van bedienden mee moest nemen met zijn gasten. In 1933 werd de term toegevoegd aan de Webster’s Dictionary.

Ongewoon genoeg beschrijft de American Cookery van 1916 het apparaat als een Duitse uitvinding:

Er is een tafelschikking die veel in Duitsland wordt gebruikt, en die nu zijn weg naar Amerika heeft gevonden, hoewel het nog lang niet gebruikelijk is. De Duitse frau noemt het “Lazy Susan”, maar het is iets heel anders dan ons product dat voor peper- en zoutstel wordt gebruikt. Het enige punt van overeenkomst is de draaischijf waarop hij draait. Het model dat mijn hart verrukt is van mahoniehout, en het draait automatisch bij de geringste aanraking. Hij bevat zeven porseleinen schotels, waarvan er zes trapeziumvormig zijn, terwijl de middelste achthoekig is. De trapezoïden passen om de centrale achthoek, en vormen zo een perfect geheel.

In 1918 beschreef Century Magazine de luie Susan al als uit de mode, maar vanaf de jaren 1950 nam de populariteit weer toe na het herontwerpen en herintroduceren van de luie Susan door George Hall, een ingenieur, fabrikant van sojasaus en partner in populaire Chinese restaurants in San Francisco (Johnny Kan’s en Ming’s in Palo Alto), en het draaibare dienblad werd alomtegenwoordig in Chinese restaurants en werd gebruikt in huishoudens over de hele wereld. De achteruitgang van de Amerikaanse huishoudelijke dienst na de Eerste Wereldoorlog en de ineenstorting ervan na de Tweede Wereldoorlog, gecombineerd met de naoorlogse babyboom, leidden in de jaren 1950 en 1960 tot een grote vraag naar deze toestellen in Amerikaanse huishoudens in het hele land. Deze populariteit heeft echter tot gevolg gehad dat ze in de daaropvolgende decennia kitsch zijn gaan lijken.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.