Kievan Rus (862-1242 CE) was een middeleeuwse politieke federatie gelegen in het huidige Wit-Rusland, Oekraïne, en een deel van Rusland (dit laatste genoemd naar de Rus, een Scandinavisch volk). De naam Kievan Rus is een hedendaagse (19e eeuwse CE) benaming maar heeft dezelfde betekenis als `land van de Rus’, zoals de regio in de Middeleeuwen werd genoemd. De Rus regeerde vanuit de stad Kiev en dus betekende `Kievan Rus’ simpelweg `het land van de Rus van Kiev’.
De Rus wordt voor het eerst genoemd in de Annalen van Saint-Bertin, waarin hun aanwezigheid wordt vermeld in een diplomatieke missie van Constantinopel naar het hof van Lodewijk de Vrome (r. 814-840 CE) in 839 CE. De annalen beweren dat zij Zweden waren, en dit is mogelijk, maar hun etniciteit is nooit met zekerheid vastgesteld.
Advertentie
Het verhaal van de komst van de Rus in het oosten wordt voor het eerst verteld in de Oerkroniek (ook bekend als het Verhaal van Vergane Jaren, ca. 12e eeuw CE) van Rusland. Dit werk vertelt hoe de mensen van het land de Rus (geïdentificeerd als Scandinavische Vikingen) uitnodigden om in het midden van de 9e eeuw CE in hun land te heersen en de orde te handhaven. Drie broers, waaronder een met de naam Rurik, namen de uitnodiging aan en stichtten de Rurik Dynastie die meer dan 700 jaar zou standhouden.
Deze versie van de gebeurtenissen wordt tegenwoordig gesteund door historici die worden aangeduid als `Normanisten’ (zij die een Noorse oorsprong voor de Rurikidische Dynastie accepteren) en wordt betwist door zogenaamde `Anti-Normanisten’ die een Slavische oorsprong van Rusland en de andere staten bepleiten. De Normanistische beweringen worden tegenwoordig als meer steekhoudend beschouwd en algemeen wordt aangenomen dat de Noorse leider Rurik (r. 862-879 CE) de dynastie stichtte die in een ononderbroken lijn zou blijven voortbestaan tot aan de regering van Ivan IV, eerste Tsaar van Rusland (r. 1547-1584 CE) ook bekend als Ivan de Verschrikkelijke.
Advertentie
De staat Kievan Rus viel tussen 1237-1242 CE in handen van de Mongolen, waardoor de regio in stukken werd gebroken die zich uiteindelijk ontwikkelden tot de moderne staten Wit-Rusland, Rusland en de Oekraïne.
De Primaire Kroniek & Vroege Koningen
De Russische Primaire Kroniek werd waarschijnlijk voltooid in ca. 1113 CE in Kiev en werd ooit toegeschreven aan de monnik Nestor (ca. 1056-1114 CE), maar men denkt nu dat het een compilatie is van eerdere werken, mogelijk bewerkt door Nestor. Het vroegst bewaard gebleven manuscript dateert van 1377 n.C. met redactionele aantekeningen die de eerdere datum van het werk bevestigen. De Kroniek wordt regelmatig aangeduid als een historisch verhaal, maar dit wordt in twijfel getrokken omdat het een aantal mythische of legendarische aspecten bevat. Toch ondersteunt archeologisch bewijs uit de regio veel, zo niet de meeste, van de gebeurtenissen die erin beschreven worden.
Schrijf je in voor onze wekelijkse email nieuwsbrief!
Het werk begint met te beweren dat, na de bijbelse zondvloed de zonen van Noach (Ham, Sem en Jafeth) de wereld onder elkaar verdeelden en dat Jafeth het gebied van Kievan Rus kreeg als deel van zijn toewijzing. Wat Jafeth deed om orde op zaken te stellen in zijn land wordt niet vermeld, maar de Kroniek verhaalt dat de mensen met elkaar vochten en uiteindelijk werden onderworpen door de Khazaren van Centraal Azië (Turkije) en de Varangiërs (Vikingen) van Scandinavië.
De Slaven van de regio werden gedwongen om hulde te brengen aan de Khazaren en de Varangiërs totdat zij de Varangiërs verdreven maar de relatie met de Khazaren handhaafden. Daarna kwamen zij echter tot de ontdekking dat zij zichzelf niet konden besturen en dat het aan de Khazaren betaalde eerbetoon te groot was. Hoewel zij het beu waren de Varangiërs te betalen, erkenden zij dat het leven onder hun bescherming misschien beter was geweest. De Kroniek vermeldt:
Advertisement
Zij zeiden tot zichzelf: “Laten wij een vorst zoeken die over ons kan regeren en ons volgens de wet kan oordelen.” Daarom gingen zij overzee naar de Varangische Russen; deze specifieke Varangiërs stonden bekend als Russen, net zoals sommigen Zweden worden genoemd, en anderen Noormannen, Engelsen, Gotlanders, omdat zij zo werden genoemd. (59)
De Slavische ambassadeurs kwamen aan in het niet nader genoemde land van de Rus en nodigden hen uit om als koningen over hun land te komen heersen. Drie edele broers namen de uitnodiging aan en de Kroniek vervolgt:
De oudste, Rurik, vestigde zich in Novgorod; de tweede, Sineus, in Beloozero; en de derde, Truvor, in Izborsk. Op grond van deze Varangiërs werd het district Novgorod bekend als het land van Roes. De huidige inwoners van Novgorod stammen af van het ras der Varangiërs, maar vroeger waren zij Slaven. (59-60)
Corroboratie voor Scandinavische nederzettingen in deze gebieden komt van fysieke bewijzen die bij archeologische opgravingen zijn opgegraven. In ca. 750 na Chr. werd in Staraja Ladoga bij de rivier de Volchov een nederzetting gesticht; het eerste Scandinavische dorp in de regio. De geleerde Thomas S. Noonan schrijft:
Archeologisch bewijs toont aan dat er vanaf het begin Scandinaviërs in Ladoga woonden: in een stratum uit de jaren 750 werd een set Scandinavisch-Baltische smidsgereedschappen gevonden, waaronder een talisman met het gezicht van Odin…De Scandinaviërs die Ladoga bezochten, kwamen niet om te plunderen en te roven. Er waren geen andere steden in de omgeving, kloosters bestonden niet, en de naburige grafheuvels van de plaatselijke volkeren waren zeer bescheiden in hun inhoud. Er viel hier weinig van waarde te stelen. Ladoga was opgericht om de toegang tot het binnenland van Europees Rusland, met al zijn natuurlijke rijkdommen, te vergemakkelijken. (Sawyer, 141-142)
Het bewijsmateriaal suggereert verder dat Ladoga later een seizoensnederzetting werd, of in ieder geval dat de bevolking fluctueerde, wat in overeenstemming is met het verhaal in de Kroniek dat de Slaven de Varangiërs verdreven en hen vervolgens weer uitnodigden. Er zijn ook Noorse artefacten gevonden in Novgorod en de andere plaatsen die in de Kroniek worden genoemd.
Steun onze non-profit organisatie
Met uw hulp creëren wij gratis inhoud die miljoenen mensen helpt geschiedenis te leren over de hele wereld.
Word lid
Advertentie
Twee jaar na hun aankomst stierven de twee jongere broers en nam Rurik hun gebieden in als de zijne met zijn hoofdstad Novgorod. Twee mannen uit de groep van Rurik, Askold en Dir, vroegen hem toestemming om het land te verlaten en hun fortuin te zoeken in Tsargrad (Constantinopel) en kregen verlof. Op hun weg naar Tsargrad stopten zij bij een stad op een heuvel genaamd Kiy (Kiev), veroverden deze, en begonnen vervolgens het omringende gebied op ware Vikingmanier te plunderen. De Kroniek schrijft hen de beroemde aanval op Constantinopel toe, waarbij 200 Vikingschepen betrokken waren (ca. 860 n.C.), die na veel bloedvergieten werd verjaagd door een storm die door God gezonden zou zijn; de historische datum van deze aanval past echter niet in de rest van het verhaal.
Advertentie
In Novgorod stierf Rurik een natuurlijke dood en vertrouwde zijn jonge zoon Igor toe aan de zorg van zijn verwant Oleg (ook bekend als Oleg van Novgorod, en Oleg de Profeet, r. 879-912 CE) die hem opvolgde. Oleg begon een reeks militaire campagnes vanuit Novgorod, waarbij hij de omliggende landen veroverde en consolideerde. Hij kwam uiteindelijk in Kiev en zag hoe Askold en Dir enorme rijkdom vergaarden door rooftochten.
Hij lokte hen beiden de stad uit, doodde hen, en nam de controle over de regio over, waarbij hij de hoofdstad verplaatste van Novgorod naar Kiev in deze tijd (ca. 882 CE). Door onderhandelingen en militaire macht overtuigde hij een aantal stammen en nederzettingen om geen schatting meer te betalen aan de Khazaren, maar aan hem. Tegen de tijd dat zijn heerschappij eindigde, had Oleg de controle van Roes over de regio enorm uitgebreid en de schatkist van Kiev gevuld.
Hij stond bekend als Oleg de Profeet (wat eigenlijk vertaald kan worden als Oleg de Priester) vanwege een voorspelling over zijn dood. Er was voorspeld dat Oleg zou worden gedood door een prachtig paard dat hij bezat, maar dat hij nooit durfde te berijden vanwege de voorspelling. Hij liet het paard wegzenden, maar bepaalde wel dat het altijd goed gevoed en verzorgd zou worden. Toen hij eenmaal de omliggende gebieden had veroverd en lucratieve verdragen had gesloten (vooral met Constantinopel), voelde hij zich zeker van zijn bewind, spotte met de profetie en vroeg zijn adviseurs wat er ooit was gebeurd met het paard dat hem zou moeten doden. Men vertelde hem dat het gestorven was en Oleg vroeg om naar de beenderen van het paard gebracht te worden. Daar aangekomen spotte hij met de profetie en stampte op de schedel van het paard, waardoor een slang schrok die hem in zijn voet beet en hem doodde.
Hij werd opgevolgd door Igor van Kiev (912-945 CE), de zoon van Rurik, die hij had opgevoed. Igor was getrouwd met een Varangische vrouw genaamd Olga (later St. Olga van Kiev, geb. ca. 969 CE) ergens voordat hij aan de macht kwam. Net als zijn geadopteerde vader voerde Igor succesvolle militaire campagnes en eiste hij tol van de overwonnenen. Na verloop van tijd ontdekte hij echter dat hij niet genoeg had aan de rijkdom die hij had vergaard en legde hij het volk een zwaardere tol op. Uiteindelijk werd hij vermoord door de stam die bekend staat als de Drevlians vanwege zijn hebzucht. Zijn zoon, Sviatoslav I (r. 945-972 CE) was te jong om de troon te bestijgen en Olga diende als zijn regentes tussen 945-963 CE.
Olga’s eerste taak was het straffen van de Drevlians voor het doden van haar man. De Drevlians stuurden een bericht dat zij wilden dat zij met hun prins Mai zou trouwen en Olga leek het daarmee eens te zijn en vroeg om afgezanten; deze doodde zij door hen in een boot te laten vervoeren die zij vervolgens in een kuil liet storten en waarin zij levend werden begraven. Vervolgens verzocht zij de wijste mannen van de Drevlians om bij haar te komen, nodigde hen uit om bij hun aankomst een bad te nemen en stak de badhuizen in brand, waardoor zij levend verbrandden. Vervolgens vroeg zij de Drevlianen een begrafenisfeest ter ere van Igor voor te bereiden, liet hen allen dronken worden, en liet haar soldaten iedereen daar afslachten.
De overlevende Drevlians zochten hun toevlucht in de stad Iskorosten, waar Igor was vermoord, en Olga belegerde deze stad. Toen ze die niet kon innemen, zei ze dat ze de stad de lichtste voorwaarden van overgave zou opleggen en vroeg alleen om drie duiven en drie mussen van elk huis. Deze werden snel gegeven en zij liet haar soldaten een stuk hete zwavel aan een draad aan de vogels vastmaken en hen daarna vrijlaten om naar hun nesten in de stad terug te keren. Deze nesten in de dakranden van huizen, en hokken, en elders vlogen allemaal tegelijk in brand en Iskorosten werd verteerd. Olga doodde of verkocht als slaaf de meeste overlevenden, maar spaarde anderen, zodat zij eer konden blijven betonen.
De verhalen over Olga’s wraak behoren tot de meer mythische gedeelten van de Oerkroniek, maar men denkt dat zij wijzen op werkelijke historische gebeurtenissen in de uitroeiing van de Drevlianen. Deze verhalen werden later verdisconteerd door de kerk die Olga heilig verklaarde voor haar toegewijde christelijke zendingswerk in de regio; ook al bleef Kievan Rus overwegend heidens gedurende de regeerperiodes van haar zoon en zijn opvolger. Het was niet Olga maar Vladimir de Grote (r. 980-1015 CE) die de regio tot het Christendom zou bekeren.
Vladimir de Grote & Yaroslav de Wijze
Olga deed in ca. 963 CE afstand van de troon ten gunste van Sviatoslav I en trok zich terug in Kiev om de rest van haar leven huishoudelijke taken te vervullen. Sviatoslav I begon al snel aan een reeks militaire campagnes, nog groter dan die van Oleg en Igor, om zijn grondgebied uit te breiden en de handelsroutes te controleren. Hij veroverde eerst Khazaria, dat lange tijd een rivaliserende mogendheid was geweest, en vervolgens de Wolga Bulgaren, de Alanen, en de Donau Bulgaren, totdat hij zijn koninkrijk in omvang meer dan verdrievoudigd had.
Hij werd vermoord toen hij van zo’n veldtocht terugkeerde naar Kiev en zijn zonen Yaropolk I (r. 972-980 CE), Oleg, en Vladimir vochten om de kroon. Oleg werd gedood en toen Yaropolk I de macht overnam, vluchtte Vladimir naar Noorwegen naar het hof van zijn verwant Haakon Sigurdsson (r. ca. 972-995 CE). Hier verzamelde hij een leger van Varangiërs en wachtte zijn tijd af tot hij zich klaar voelde om terug te keren en het koninkrijk te heroveren. Hij versloeg de legers van Yaropolk I en doodde zijn broer in een hinderlaag.
Vladimir volgde het voorbeeld van zijn vader en begon aan een aantal militaire campagnes om het koninkrijk uit te breiden of bepaalde gebieden veilig te stellen. Tijdens deze marsen en veldslagen liet hij heidense heiligdommen oprichten ter ere van plaatselijke of nationale goden. Rond deze tijd (ca. 987 CE) vroeg Basilius II van het Byzantijnse Rijk (r. 976-1025 CE) Vladimir om militaire hulp om zijn troon te verdedigen tegen twee uitdagers (waarvan er één, Bardas Phokas, zichzelf al tot keizer had uitgeroepen). Vladimir stemde toe en vroeg of kreeg vervolgens de zuster Anne van Basil II ten huwelijk. Het huwelijk werd goedgekeurd op voorwaarde dat Vladimir zich tot het christendom zou bekeren.
Dit pact resulteerde in de kerstening van Kievan Rus en de oprichting van de Varangische Garde in het Byzantijnse Rijk. Vladimir stuurde 6000 Varangiërs naar Basil II in Constantinopel in ca. 988 en deze zouden de elite lijfwacht van de Byzantijnse keizers worden en een formidabele groep stoottroepen vanaf die tijd tot het begin van de 14e eeuw CE.
Een andere versie van Vladimirs bekering beweert dat hij het geloof in zijn heidense goden had verloren en afgezanten naar verschillende naties stuurde om met de geestelijken te praten over hun religieuze overtuigingen en praktijken. Na onderzoek van het christendom, de islam en het jodendom koos hij voor het oosters-orthodoxe christendom vanwege de schoonheid van de kerken van Constantinopel en het ontbreken van een verbod op alcohol en het eten van varkensvlees. Dit verhaal werd gecreëerd (ergens in de 11e eeuw) waarschijnlijk om Vladimirs bekering te distantiëren van een eenvoudig huwelijkscontract en om zijn onafhankelijkheid van buitenlandse invloeden te benadrukken. Wat de omstandigheden van zijn bekering ook waren, het had verstrekkende gevolgen, zoals de geleerde Robert Ferguson opmerkt:
De keuze van het Slavisch en niet het Oudnoors als taal van de Russisch-orthodoxe kerk maakte het proces van assimilatie onomkeerbaar. Het stelde de Rus-samenleving ook open voor de diepgaande en blijvende invloed van de Byzantijnse cultuur. (131)
Hoewel hij aanvankelijk misschien alleen met zijn bekering instemde om een bondgenootschap te vormen, omarmde Vladimir al snel de beste waarden van het christendom. Hij zorgde voor de armen in zijn koninkrijk en stelde zich persoonlijk beschikbaar om iedereen te helpen, ongeacht hun sociale status. Hij stichtte scholen om alfabetisering te bevorderen en verbeterde het leven van zijn volk in alle opzichten. De handel bloeide en de economie bloeide onder Vladimir, die ook steden stichtte en talrijke kerken bouwde.
Vladimir werd opgevolgd door Sviatopolk I (r. 1015-1019 CE), die bekend staat als “de Vervloekte” omdat hij drie zonen van Vladimir vermoordde (waaronder Boris en Gleb, die later heilig werden verklaard) nadat hij aan de macht was gekomen. Sviatopolk I kan de oudste zoon van Vladimir zijn geweest, maar dat is onduidelijk. Hij had een onbesproken bewind en werd afgezet door een andere zoon van Vladimir, Jaroslav I (ca. 1019-1054 n.C.), bekend als Jaroslav de Wijze.
Jaroslav I was de laatste grote vorst van Kievan Rus. Hij trouwde met Ingegerd Olofsdotter (ca. 1001-1050 CE), dochter van Olof Skotkonung (r. ca. 995-1022 CE), koning van Zweden, en smeedde later belangrijke allianties door de huwelijken van zijn kinderen met die van andere naties. Hij hervormde ook de wetten, sloot belangrijke verdragen met Constantinopel, en behoedde zijn grenzen voor invallen van de nomadische Pechenegs van Turkije. In overeenstemming met de traditie van een koning van Roes als strijder, leidde hij een aantal succesvolle militaire campagnes en verhief hij Kievan Roes tot zijn culturele en economische hoogtepunt. Rond 1037 begon hij met de bouw van de Sint-Sofiakathedraal in Novgorod, die nog steeds tot de indrukwekkendste middeleeuwse kerken ter wereld behoort; de weelde ervan getuigt van de grootsheid van Jaroslav I’s bewind.
Na zijn dood versplinterde Kievan Rus doordat zijn zonen elkaar bevochten om de macht, terwijl andere steden en vorstendommen in opstand kwamen. De opvolgende vorsten in Kiev waren niet sterk genoeg om het koninkrijk bijeen te houden en er ontstonden afzonderlijke, kleinere vorstendommen. De Noordelijke Kruistochten, vooral in de 12e eeuw n.C., deden de Baltische regio van het koninkrijk ten val komen en de Vierde Kruistocht (1202-1204 n.C.) ruïneerde de handel door de plundering van Constantinopel, waardoor de toegang tot de traditionele routes naar Griekenland werd afgesneden. Tegen de tijd van de Mongoolse Invasie van 1237-1242 CE was Kievan Rus zelfs geen verenigde federatie meer en de afzonderlijke staten werden gemakkelijk ingenomen.
Kievan Rus in Vikings & Legacy
Kievan Rus zal te zien zijn in seizoen 6 van de populaire TV-serie Vikings met het terugkerende karakter van Oleg de Profeet (gespeeld door de Russische acteur Danila Kozlovsky). Hoe het koninkrijk van de Rus precies zal verschijnen of welke rol het zal spelen in het lopende drama is onbekend, maar speculaties van fans suggereren dat het personage van Bjorn Ironside (gespeeld door de Canadese acteur Alexander Ludwig) er op een van zijn rooftochten heen zal reizen. Vikings comprimeert of combineert regelmatig historische gebeurtenissen, dus het is waarschijnlijk dat Oleg de Profeet zal worden afgebeeld als stichter van Kievan Rus.
De opname van Kievan Rus is een belangrijke ontwikkeling in een show die consequent de impact benadrukt die Viking invallen en migratie hadden op andere culturen. Hoewel de zogenaamde Anti-Normanistische historici blijven volhouden dat de invloed van de Noormannen in de Slavische gebieden te verwaarlozen was, blijkt uit fysiek en literair bewijs het tegendeel. De Varangische Rus die zich in Staraja Ladoga, Novgorod en Kiev vestigde, vestigde een van de rijkste en meest stabiele culturen van die tijd. De ontwikkeling van een nationale identiteit met een gemeenschappelijk religieus geloof onder Rurikidische vorsten als Vladimir de Grote en Jaroslav I legde de basis voor de landen die later in de regio zouden ontstaan.