Jeukende kat – wanneer het geen vlooien zijn

Vlooien blijven de meest voorkomende oorzaak van huidaandoeningen bij katten, hoewel dit niet in alle landen het geval is (in sommige regio’s zijn vlooien zeldzaam), en vlooien zijn niet de enige oorzaak van pruritus (jeukende huid) bij katten. Wanneer vlooien niet het antwoord zijn, is vaak een veel gedetailleerdere en zorgvuldiger aanpak nodig om de diagnose te stellen.

In sommige gevallen kan het bij katten erg moeilijk zijn om onderscheid te maken tussen huidziekte door pruritus en huidziekte door andere oorzaken. Bijvoorbeeld, bij mensen en honden, is haaruitval bijna altijd hormonaal van oorsprong. Bij katten is hormonale huidziekte echter zo zeldzaam dat ze vrijwel niet voorkomt. Haaruitval bij katten wordt eigenlijk bijna altijd veroorzaakt door overmatige zelfverzorging als gevolg van pruritus – maar katten kunnen ‘geheime verzorgers’ zijn en vaak zijn we ons er niet van bewust dat de kat vaker of agressiever vachtverzorging toepast.

Erge pruritus en eosinofiele
plaques geassocieerd met vlooienallergie – let op het mat worden van de vacht met speeksel

Verschijningen van katachtige pruritus

Gemeenschappelijke verschijnselen van pruritische huidziekte bij katten zijn onder meer:

• Overt jeuk, krabben en zelf veroorzaakte huidbeschadiging
• Symmetrische haaruitval
• ‘Miliary’ dermatitis – deze vorm van huidziekte wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van kleine korstjes met een diameter van 2-3 mm over het gehele lichaamsoppervlak. De huid en vacht kunnen ook vettig zijn en overmatige roos vertonen
• Eosinofiel granuloomcomplex – zie eosinofiel granuloomcomplex bij katten – dit is een verscheidenheid van huidletsels (indolente zweer die de bovenlip aantast, en eosinofiele plagen of eosinofiele granulomen die verschillende gebieden van het lichaam en ook de mondholte kunnen aantasten. Zij worden gewoonlijk in verband gebracht met allergieën. Al deze verschijnselen van pruritus zien er totaal verschillend uit, maar kunnen allemaal door dezelfde dingen worden veroorzaakt – in de meeste gevallen zijn vlooien de oorzaak, maar ook andere parasieten en allergieën kunnen een rol spelen. Bij sommige katten kunnen meerdere ziekteverschijnselen tegelijk aanwezig zijn, b.v. een indolente zweer en symmetrische haaruitval.

Wat kan de oorzaak zijn van andere jeuk bij katten dan vlooien?

Belangrijke andere oorzaken van pruritus dan vlooien zijn onder andere:

• Voedselintolerantie/allergie
• Atopy (huisstof- en pollenallergie)
• Insectenbeten
• Oormijt en andere mijten
• Bacteriële infecties

Voedselintolerantie of allergie

No-men kent de precieze mechanismen waardoor bepaalde voedingsmiddelen dieren en mensen jeuk bezorgen. Allergie kan een rol spelen, maar in sommige gevallen is het mogelijk dat de pruritus het gevolg is van chemische reacties op het voedsel of op additieven en conserveringsmiddelen.

Het is echter algemeen bekend dat het veranderen van het dieet naar een voedsel waaraan katten niet eerder zijn blootgesteld, sommige gevallen van pruritische huidziekte kan genezen. De meeste van deze gevallen zijn waarschijnlijk voedselallergieën, maar de termen ‘voedselintolerantie’ of ‘voedselresponsieve’ huidziekte worden soms gebruikt omdat een specifieke diagnose vaak niet wordt gesteld.

Katten moeten soms gedurende een periode van 6-8 weken een ander dieet krijgen om voedselresponsdermatitis uit te sluiten, en de keuze van het voer is belangrijk. Dit is niet simpelweg het ene merk kattenvoer vervangen door een ander, aangezien de ingrediënten vaak sterk op elkaar lijken. Uw dierenarts zal u adviseren over het meest geschikte dieet – dit kan een zelfbereid dieet zijn, of uw dierenarts kan een speciaal “hypoallergeen” dieet voorstellen voor de proefperiode. Veel katten jagen ook of worden gevoerd door de buren, wat de proef kan bemoeilijken, omdat het belangrijk is dat er tijdens de proefperiode geen ander voedsel wordt gegeten.

Atopy (atopische dermatitis; stof- en pollenallergie)

Atopy is bij katten niet goed gekarakteriseerd. Bij mensen en honden wordt de term strikt gebruikt om een erfelijke aanleg aan te duiden voor het ontwikkelen van allergische reacties op omgevingsallergenen (zoals stuifmeel en huisstof). Allergieën voor pollen en huisstof komen bij katten voor, en kunnen een mogelijke oorzaak van pruritus zijn, maar ze zijn moeilijk vast te stellen en het is onbekend of er een erfelijke component aan de ziekte is.

Bij de meeste katten wordt de diagnose atopie gesteld door andere mogelijke oorzaken van pruritus uit te sluiten, waaronder vlooien en andere parasieten, en voedsel. Allergietesten kunnen worden uitgevoerd op katten (bijvoorbeeld intra-derma huidtesten), maar de resultaten zijn nogal onbetrouwbaar. Sommige laboratoria bieden ook bloedtesten aan om atopie en de onderliggende oorzaak van de allergie te “diagnosticeren”, maar deze zijn minder betrouwbaar dan huidtesten, en zowel vals-positieve als vals-negatieve testen zijn goed bekend.

Atopie is ongeneeslijk en levenslange medicatie is nodig om onaanvaardbaar ongemak te voorkomen. Behandeling met essentiële vetzuren en anti-histamines is slechts in een minderheid van de gevallen succesvol. Veel katten hebben langdurig corticosteroïden of andere immunosuppressieve medicijnen zoals cyclosporine nodig. Als een allergie-test met succes het beledigende allergeen heeft geïdentificeerd, dan is het mogelijk om een ‘hyposensibilisatie-vaccin’ te gebruiken als therapie – deze genezen zelden de ziekte, maar verminderen in sommige gevallen de behoefte aan medicamenteuze therapie.

Insectenbeten

Insecten zoals wespen en bijen kunnen steken veroorzaken die leiden tot een dramatische, pijnlijke en gezwollen huid. Sommige andere insecten, waaronder vlooien, knutten, vliegen en muggen, kunnen echter bijten en de reactie op de beet (of het speeksel van het insect) kan intense irritatie en pruritus veroorzaken. Vliegende insecten bijten meestal in relatief haarloze gebieden zoals de neusbrug en de oren. Met name van muggen is bekend dat zij bij sommige katten een eosinofiele granuloom-achtige reactie op de neusbrug veroorzaken (overgevoeligheid voor muggenbeten).

Oormijten – Otodectes cynotis

Oormijten staan bekend als de belangrijkste oorzaak van otitis externa (oorontsteking) bij jonge katten en in fokkolonies – zie gewone oorproblemen bij katten. Het is echter ook mogelijk dat de mijten op de huid rond de kop en nek terechtkomen en op deze plaatsen een jeukende huidziekte veroorzaken. Als katten opgekruld slapen, kan de infectie (en de daaropvolgende dermatitis) zich ook verspreiden naar de stuit en de staart.

Andere mijten

Oogstmijten zijn een erkende oorzaak van huidziekten bij katten in sommige gebieden in de late zomer en de herfst – zie oogstmijtinfectie bij katten. Deze kleine mijten ter grootte van een oranje stip zijn met het blote oog zichtbaar en worden meestal aangetroffen tussen de tenen en in Henry’s pocket van de oorflap.

In sommige delen van de wereld kunnen de mijten Noedres cati en Sarcoptes scabiei op katten worden aangetroffen en kunnen een oorzaak zijn van intense pruritus.

Bacteriële huidinfecties (pyodermie) en schimmel (gist) infecties

Hoewel bacteriële huidziekte bij katten ongewoon is, kan het voorkomen en er zijn incidentele gevallen van spectaculair herstel na behandeling met antibiotica bij pruritische katten. Dit is ongebruikelijk, maar er is meer werk nodig op dit gebied.

Dermatophytosis (infectie met een dermatofyt schimmel organisme) is meestal niet pruritisch, maar huidinfectie met gisten (Malassezia) kan een probleem zijn bij sommige katten – dit is vaak secundair aan allergische huidziekte, maar de gisten kunnen ook bijdragen aan de pruritus.