Add to Favorites
Leestijd: 9 minuten
Door Don Schrider – Of we nu in de winkel eendagskuikens uitzoeken of zelf kuikens uitbroeden, we zouden waarschijnlijk allemaal graag willen weten hoe we het geslacht van kuikens kunnen bepalen om zo snel mogelijk vast te stellen welke haantjes en welke hennen zijn. In de afgelopen 100 jaar zijn er veel methoden ontwikkeld om het geslacht van kuikens te bepalen; sommige methoden bleken lukraak, andere bleken zeer effectief.
Voordat we de methoden bekijken, is het belangrijk om te onthouden welke rol toeval kan spelen in ons succes bij het leren bepalen van het geslacht van kuikens. Onder normale omstandigheden broedt een groep kuikens meestal uit met 50-55 procent mannetjes en 50-45 procent vrouwtjes. Dat betekent dat elke methode die we gebruiken om het geslacht van de kuikens te bepalen ongeveer 50% kans van slagen heeft – zelfs als de methode foutief is. Dus als je een kuiken oppakt en “pullet” raadt, heb je de helft van de tijd gelijk. Om betrouwbaar te zijn moet een methode dus elke keer dat ze wordt gebruikt voor meer dan 50 procent accuraat zijn.
Het Ei
Velen denken dat de vorm van het ei kan worden gebruikt als methode om het geslacht van babykuikens te leren kennen. Volgens deze denkrichting komen uit spitse of langwerpige eieren haantjes en uit ronde eieren hennen. Ik heb in de loop der jaren geëxperimenteerd met deze methode om het geslacht van kuikens te bepalen (en er zijn ook wetenschappelijke studies geweest) en de resultaten tonen aan dat deze methode bijna nutteloos is. Er zijn kuikens uitgekomen uit spitse eieren, mannetjes uit ronde. Als deze methode had gewerkt, dan zou de pluimvee-industrie dit gebruikt hebben in plaats van professionals te betalen om eendagskuikens te ontslachten.
Dus hoe kunnen sommige mensen positieve resultaten hebben? Liegen ze? Wel, om te begrijpen hoe deze methode enige aanhangers zou hebben is er de kwestie van de hen om te overwegen. Elke kip heeft de neiging vrij consequent eieren van één vorm te leggen. Vervolgens moeten we begrijpen dat bij vogels het geslacht niet wordt bepaald door het mannetje, maar door het vrouwtje. De hen heeft het chromosoom dat informatie ontbeert en door de aanwezigheid waarvan het geslacht wordt bepaald. Waar de mannelijke mens XY is en de vrouwelijke mens XX, zijn de hanen ZZ en de hennen Z0 (soms ook ZW geschreven). Het mannetje is dus nodig om het ei te bevruchten, maar het is de hen die het geslacht bepaalt. Ook hebben sommige hennen de neiging een groter percentage nakomelingen van één geslacht voort te brengen, net zoals bij zoogdieren sommige mannetjes de neiging hebben ofwel meer dochters ofwel meer zonen voort te brengen. Tel dit alles bij elkaar op en je ziet dat als je een hen hebt die de neiging heeft veel dochters voort te brengen en ronde eieren legt, of veel zonen voortbrengt en toevallig spitse eieren legt, zij zal “bewijzen” dat de eivorm het geslacht bepaalt.
Het leven zou gemakkelijk zijn voor ons pluimveehouders als we het geslacht van babykuikens konden aflezen aan de vorm van de eieren, maar dat kunnen we eenvoudigweg niet. (Voor de goede orde, de kleuren van kippeneieren hebben ook geen invloed op het geslacht van het kuiken dat erin zit.)
TEMPERATUUR
Mijn buurman is een gevorderde pluimveehouder en heeft veel kennis over alle pluimveekwesties. Een van de dingen waar hij op wees is dat de temperatuur van de incubator van invloed is op het percentage mannetjes-vrouwtjes kuikens. Dit wil niet zeggen dat wat een mannelijk kuiken zou zijn, kan veranderen in een vrouwelijk, onthoud dat de kip het geslacht bepaalt. Het lijkt hier dus te gaan om de overleving van het embryo – meer vrouwtjes bij lagere temperatuur; meer mannetjes bij hogere temperatuur. De aanpassing is slechts een halve graad Fahrenheit hoger of lager.
Weerspatronen lijken ook een effect te hebben op de vruchtbaarheid en op de man-vrouw percentages bij pluimvee en vee. Dit fenomeen wordt al eeuwenlang door boeren waargenomen. Bij zoogdieren lijkt het iets te maken te hebben met omstandigheden die gunstig zijn voor mannelijk producerende vs. vrouwelijk producerende zaadcellen. Bij vogels heeft het waarschijnlijk te maken met de invloed op de lichaamstemperatuur van de hen, mogelijk met het geslacht dat ze produceert, maar zeker met haar vermogen om het sperma in een levensvatbare toestand te houden tot de bevruchting.
Temperatuur is verder onderzoek waard, maar verwacht geen verpletterende resultaten bij het gebruik van deze methode om kuikens te seksen.
VENT SEXING
Vent Sexing werd in 1920 door de Japanners ontdekt als een betrouwbare en nieuwe benadering om het geslacht van eendagskuikens te bepalen. In 1933 publiceerden de professoren Masui en Hashimoto “Sexing Baby Chickens” in het Engels. In 1934 bezocht Dr. Kiyoshi Oxawa Noord-Amerika en onderwees de methode in Queensland. Vanaf 1935 werd deze methode om het geslacht van kuikens te bepalen snel overgenomen door grootschalige pluimveebedrijven in heel Noord-Amerika. Het was de eerste betrouwbare methode om het geslacht van kuikens te bepalen en broederijen gebruiken deze methode tot op de dag van vandaag.
Vent sexing is een procedure waarbij het eendagskuiken in één hand wordt gehouden, de ventilatieopening wordt gespreid, en de copulatieorganen worden bekeken om het geslacht te bepalen op basis van de vorm. Waarschuwing: er zijn 18 verschillende vormen mogelijk met twee vrouwelijke en twee mannelijke vormen die sterk overeenkomen met het andere geslacht. De vorm lijkt in wezen op een halsketting met “kralen” van verschillende grootte, de grootste in het midden. De mannetjes hebben een ronde/globe-achtige “kraal” in het midden; de vrouwtjes hebben een platte of holle “kraal” in het midden. Geschoolde venters hadden in het verleden een succesratio van 90%; sommige moderne rapporten spreken van een succesratio van 95%. In elk geval, deze methode om het geslacht van kuikens te bepalen werkt zeer goed, maar vereist vaardigheid en training.
Donskleur
Er zijn vele gevallen waarin de donskleur van een kuiken kan worden gebruikt als een methode om het geslacht van kuikens te bepalen. Al meer dan 100 jaar, en mogelijk meer dan duizend jaar, zijn pluimveehouders die kuikens houden met het wild-type kleurenpatroon (Black-Breasted Red, Light Brown, Silver Duckwing, enz.) in staat geweest om de mannelijke kuikens van de vrouwelijke kuikens te onderscheiden bij het uitkomen van de eieren door de donskleur. De mannetjes hebben schone koppen met slechts twee kleuren dorsale strepen, die vaak eindigen in een punt op de kruin; de vrouwtjes hebben drie kleuren dorsale strepen, een zwarte of donkerbruine toegevoegd buiten de andere twee, en de strepen lopen meestal tot en door de kruin.
Enkele andere erfgoedkippenrassen die vaak kunnen worden gesekst bij het uitkomen van het ei zijn Barred Plymouth Rocks die kuikens voortbrengen die zwart zijn met gele of witte vlekken. Oud onderzoek toont aan dat er subtiele verschillen zijn in het lichtgekleurde dons rond en op hun vleugels – de mannetjes hebben meer lichte kleur. Maar de betere methode is op te merken dat mannelijke kuikens de neiging hebben gele vlekken op hun kop te hebben. Dit zal ook het geval zijn bij andere kippenrassen met een Barred- of Cuckoo-patroon. Zowel New Hampshires als Buff Orpingtons brengen buffkleurige kuikens voort. Als men deze kuikens goed observeert, zal men zien dat de mannelijke kuikens bij de bovenste vleugelgewrichten gebroken witte strepen in de donskleur hebben. Vrouwelijke kuikens hebben vaak een bruine of zwarte vlek op hun kop, of zelfs een zweem van bruine strepen op hun rug. Dit geldt ook voor mijn Buckeye kuikens, hoewel ze een rijkere donskleur hebben.
Bij het kruisen van variëteiten of rassen kunnen de kuikens vaak gesekst worden op basis van de donskleur. De klassieke kruising is die van de goudkleurige met de zilverkleurige. (In de kleurengenetica is goud het gen dat de rode kleur veroorzaakt en zilver het gen dat de witte kleur veroorzaakt). Voorbeelden zijn goudkleurige mannetjes zoals Rhode Island Red, Buff Orpington, New Hampshire gekruist met zilverkleurige vrouwtjes zoals Rhode Island White, White Plymouth Rock, Delaware, Light Sussex, White Wyandotte. Mannelijke kuikens van deze kruisingen hebben witachtig, grijs of lichtbruin dons. Vrouwelijke kuikens hebben roodachtig bruin of gebruind dons. De Nederlanders kruisen al eeuwenlang goudkleurige mannetjes met zilverkleurige vrouwtjes om kuikens te fokken die op eendagskuikens gesekst kunnen worden op basis van de donskleur.
Een wild-type, of Zwart Rood mannetje, zoals Bruin Leghorn, Donker Cornish, of BBRed Old English Game, met de zilverkleurige vrouwtjes levert kuikens op waarbij de mannetjes een lichtere, grijzige kleur hebben, vooral op de rugstrepen, en de vrouwtjes bruine strepen en aftekeningen hebben. Wanneer een niet-geborsteld mannetje wordt gebruikt, zoals een effen zwart mannetje, of zelfs een Ancona of Rhode Island Red, zullen de kuikens allemaal zwart of donkerbruin zijn met variërende gradaties van wit in hun dons – maar de mannelijke kuikens zullen een witte vlek op hun kop hebben.
Bij kuikens van sexlink kruisingen of andere hybride kippenrassen, kunnen we vaak de donskleur gebruiken als een methode om het geslacht van baby kuikens te bepalen. Bij Black Sexlinks zijn de vrouwelijke kuikens zwart en hebben de mannelijke kuikens een witte vlek op hun kop. Bij de Red Sexlinks (denk aan Golden Comets, ISA Browns, Cinnamon Queens, enz.) zijn de mannelijke kuikens vaak wit en de vrouwtjes rood of buff. In sommige gevallen zijn de mannetjes buff en de vrouwtjes kunnen herkend worden aan een zwarte stip op hun kop en kunnen bruine of zwarte strepen op hun rug hebben.
De eenvoudigste regel bij het seksen van kuikens op donskleur is dus te onthouden dat mannetjes lichtere koppen hebben, soms met een witte of gele vlek, en vrouwtjes donkerder donskleur hebben, vaak met een zwarte of bruine vlek of strepen op hun kop of met donkerdere strepen op hun rug.
VEDER SEXING
Het is gebleken dat het kruisen van een snel bevederend ras haan met een traag bevederend ras hen kuikens oplevert waarvan de hennen bij de geboorte merkbaar beter ontwikkelde vleugelveren hebben. Op dag 10 hebben de hanen de ontwikkeling van de bevedering ingehaald, dus controleer vroeg. Bij sommige rassen of stammen kunnen mannelijke en vrouwelijke kuikens ook gesekseerd worden door naar hun vleugelveren te kijken als ze een dag oud zijn: mannetjes zullen een gelijkmatige rol veren hebben en vrouwtjes zullen afwisselend enkele lange en enkele korte veren hebben. Mijn Buckeyes hebben een vrij trage bevedering en mijn Brown Leghorns hebben beslist een snelle bevedering, maar ik zie bij geen van beide rassen verschillen tussen de geslachten. Toch heeft deze methode bewezen te werken voor sommige rassen, en zou kunnen werken voor de uwe.
OUDE METHODEN
Sommige vroege methodes om een eendagskuiken te seksen omvatten het laten bungelen van een ring aan een touwtje over het kuiken – als het heen en weer beweegt is het kuiken mannelijk, als het een cirkel maakt is het kuiken vrouwelijk. Ik veronderstel dat hier magnetisme aan het werk is, maar het eindresultaat is dat deze methode niet werkt.
In enkele oude boeken staan drie zeer interessante methodes. Een waarbij het kuiken ondersteboven in je vingers wordt gehangen – vrouwelijke kuikens flapperen en proberen zichzelf recht te trekken, mannetjes blijven gewoon hangen. De tweede methode vond ik zeer intrigerend; het kuiken oppakken bij de nekvel. Als het kuiken zijn poten laat hangen is het een jong, als het zijn poten naar zijn borst trekt is het een vrouwtje. Dit lokt een seksuele reactie uit bij het kuiken. Toen ik deze methode voor het eerst aan het werk zag, bewees ze 100% bij een handvol kuikens. Bij mijn eigen kuikens, waarvan ik het geslacht kan afleiden uit de kleur van de dons, bleek de methode bijna totaal onnauwkeurig. De laatste methode is het kuiken op zijn rug in je hand te leggen; vrouwtjes stoppen na een tijdje met schoppen, mannetjes blijven schoppen. Ook hier zag ik geen positieve resultaten.
ANDERE METHODEN
Tijd is de grote gelijkmaker bij het bepalen van het geslacht van een kuiken. Als we voor het eerst met pluimvee beginnen, is het moeilijk voor ons om de verschillen tussen de jongens en de meisjes te zien. Maar naarmate onze ervaring toeneemt, kunnen we de verschillen vaak al zien als we drie of vier weken oud zijn. Waar moeten we dan op letten? Bij zware rassen zullen de hanen de neiging hebben om ongelijkmatig te bevederen, terwijl de hennen gelijkmatiger bevederd zullen zijn. Haantjes beginnen ook al vroeg kammen te ontwikkelen – bij rassen met grote enkele kammen zijn de mannetjes al na drie tot vier weken te onderscheiden; bij mannetjes met een erwtenkam na zes weken. Bij rassen waarbij de kleur van het verenkleed varieert van mannetjes tot vrouwtjes, beginnen de mannetjes hun “ware kleuren” te tonen als ze ongeveer zes weken oud zijn. Tegen de leeftijd van acht weken beginnen de mannetjes van de meeste rassen lange, puntige zadel-, nek- en sikkelveren te produceren; vrouwtjes van alle rassen hebben meestal brede, ronde veren in dezelfde delen. Mijn Leghorn hanen beginnen zelfs te kraaien tussen de vier en zes weken oud!
Er zijn ook verschillen in gedrag die we kunnen opmerken. Haantjes zijn over het algemeen brutaler dan hennen. Ze zullen minder snel weglopen als je plotseling klapt, fluit of zelfs met een hoed zwaait. Als ze schrikken, gaan hanen rechtop staan en geven een waarschuwend getjilp, terwijl vrouwtjes eerder op hun hurken gaan zitten en zwijgen (behalve bij mijn Leghorns…). Vrouwtjeskuikens kunnen bredere schaambeenderen hebben dan mannetjeskuikens, hoewel dit alleen correct is afhankelijk van bloedlijn en selectie voor eierproductie. Mannetjes hebben ook de neiging grotere voeten en dikkere poten te hebben dan vrouwtjes. Dit is een eigenschap die ik heb opgemerkt bij de Buckeyes bij het uitkomen van het ei en binnen een paar dagen bij mijn Leghorns. Maar het is ook een eigenschap die meer opvalt naarmate de kuikens rijper worden.
CONCLUSIE
De meest nauwkeurige methode om het geslacht van baby kuikens van welk ras dan ook te bepalen is die van vent geslachtsbepaling. Maar voor diegenen onder ons die niet de wens hebben om deze methode te leren, zal het kennen van onze voorraad en het observeren van donskleur, vleugelbevedering, en ontwikkeling van de kuikens ons ook in staat stellen de jongens van de meisjes te onderscheiden op een vroege leeftijd. Let op uw kuikens en kijk of een van de bovenstaande methoden voor u werkt.
Oorspronkelijk gepubliceerd in 2011 en regelmatig doorgelicht op nauwkeurigheid.