We krijgen regelmatig vragen over het verkrijgen van het Schotse staatsburgerschap. Soms door iemand die begrijpelijkerwijs niet op de hoogte is van de constitutionele complexiteit van het Verenigd Koninkrijk en die de termen Brits/Schots door elkaar haalt. Soms door iemand die naar Schotse afstamming vraagt. Soms door een Brits onderdaan die in Engeland woont, verontrust door de recente politieke gebeurtenissen, en die plannen maakt om zich elders te vestigen. Soms door een in Engeland wonende Brit met de Schotse nationaliteit die gerustgesteld wil worden na de krantenkoppen die suggereren dat een tweede referendum over de Schotse onafhankelijkheid op handen is.
Het antwoord aan al deze groepen mensen was tot voor kort eenvoudig: er bestaat niet zoiets als Schots burgerschap; Schotland maakt deel uit van het Verenigd Koninkrijk. Het nationaliteitsrecht is voorbehouden aan Westminster, en alle inwoners van Schotland zijn Britse staatsburgers. Wij kunnen advies geven over de vraag of iemand in aanmerking komt voor het Britse staatsburgerschap, maar over het begrip Schots staatsburgerschap valt niets te zeggen.
Met de hernieuwde roep om een tweede onafhankelijkheidsreferendum is het echter niet langer onrealistisch om na te denken over Schots staatsburgerschap, in plaats van Brits staatsburgerschap. Eerder deze maand onderzocht ik op de UK Constitutional Law Blog de juridische argumenten voor en tegen het aannemen door het Schotse parlement van wetgeving voor een tweede onafhankelijkheidsreferendum, zonder de toestemming van Westminster. Hier ga ik een beetje vooruit, om te kijken hoe het Schotse staatsburgerschapsrecht eruit zou kunnen zien in het geval van Schotse onafhankelijkheid.
In het Witboek getiteld Scotland’s Future, gepubliceerd door de Schotse regering in november 2013 in afwachting van het laatste onafhankelijkheidsreferendum, werd het volgende gezegd:
“Wij zijn van plan dat Britse burgers die bij onafhankelijkheid hun gewone verblijfplaats in Schotland hebben, als Schotse burgers zullen worden beschouwd. Dit geldt ook voor Britse burgers die in het bezit zijn van een dubbele nationaliteit van een ander land. In Schotland geboren Britse burgers die momenteel buiten Schotland wonen, zullen ook als Schotse burgers worden beschouwd.”
Kortom, het Schotse burgerschap zal automatisch worden toegekend aan alle Britse burgers met een voldoende band met Schotland. Hieronder vallen ook degenen die Brits zijn door naturalisatie (en niet door geboorte). Er is dus geen reden voor buitenlanders om het aanvragen van het Brits staatsburgerschap uit te stellen op grond van het feit dat zij liever het staatsburgerschap van een onafhankelijk Schotland willen behouden.
De Schotse band kan worden aangetoond door:
- Geboorte in Schotland;
- gewoonlijke verblijfplaats in Schotland.
Het bewijs van geboorte in Schotland zal betrekkelijk gemakkelijk zijn; dit kan worden aangetoond door een geboorteakte. Gewone verblijfplaats is weliswaar een vast juridisch begrip, maar kan lastiger zijn. In de context van kinderen is de gewone verblijfplaats gedefinieerd als:
“…de plaats die wijst op een zekere mate van integratie van het kind in een sociale en familiale omgeving. Daartoe moet met name rekening worden gehouden met de duur, de regelmatigheid, de omstandigheden en de redenen van het verblijf op het grondgebied van een lidstaat en van de verhuizing van het gezin naar die staat, de nationaliteit van het kind, de plaats waar en de omstandigheden waaronder het naar school gaat, de talenkennis en de familiale en sociale betrekkingen van het kind in die staat”. – Procedures ingeleid door A (HvJEU, zaak C-523/07)
Het bepalen van de gewone verblijfplaats van een persoon vereist een gedetailleerd onderzoek van zijn algemene omstandigheden. Er zullen zich waarschijnlijk grensgevallen voordoen die moeilijkheden opleveren, zoals: mensen die beweren hun Schotse gewone verblijfplaats te hebben behouden ondanks perioden elders te hebben gewoond; en mensen die dicht bij de grens wonen en banden hebben met zowel Schotland als Engeland. Veel van de hierboven genoemde factoren – zoals nationaliteit, verblijfsvoorwaarden en talenkennis – zouden in de Engels/Schotse context niet van toepassing zijn.
Dan zijn er nog degenen die het automatische burgerschap mislopen. Laten we eens aannemen dat een in Schotland geboren Brits echtpaar, dat momenteel voor zijn werk in Engeland verblijft, een kind krijgt. Men zou kunnen veronderstellen dat dat kind op de dag van de onafhankelijkheid automatisch Schots van afstamming zou zijn. Dit is echter niet het huidige voorstel. Alleen kinderen die na de onafhankelijkheidsdag uit Schotse ouders worden geboren, zullen automatisch Schots van afstamming zijn.
Kinderen die vóór de onafhankelijkheidsdag buiten Schotland zijn geboren, zullen zich als Schotse burgers moeten laten registreren. Dit zal waarschijnlijk een betrekkelijk eenvoudig proces zijn. De Britse nationaliteitswetgeving erkent momenteel het recht op registratie in een aantal omstandigheden. De regering van het Verenigd Koninkrijk vraagt momenteel echter £1.012 voor registratie, waardoor het burgerschap voor velen buiten bereik komt. Hopelijk zal de Schotse regering een dergelijke barrière voor registratie niet opwerpen.
Na de onafhankelijkheid zullen er 6 manieren zijn om Schots staatsburger te worden. De volgende personen krijgen automatisch het Schotse staatsburgerschap:
- In Schotland geboren uit ten minste één ouder met het Schotse staatsburgerschap of een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd – dit is een afspiegeling van de huidige Britse nationaliteitswetgeving;
- Niet in Schotland geboren uit ten minste één ouder met het Schotse staatsburgerschap – dit lijkt te zijn gebaseerd op het Ierse systeem, dat staatsburgerschap door afstamming toestaat wanneer een geboorte in het buitenland in Schotland wordt geregistreerd. Dit is minder beperkend dan de huidige Britse nationaliteitswetgeving, die toestaat dat het staatsburgerschap door afstamming slechts één generatie wordt doorgegeven.
De volgende personen zullen een aanvraag kunnen indienen voor registratie of naturalisatie als staatsburger:
- Britse onderdanen buiten Schotland met ten minste één ouder die in aanmerking komt voor het Schotse staatsburgerschap – dit is bedoeld om het effect te verzachten van het feit dat deze mensen op de dag van de onafhankelijkheid niet automatisch het staatsburgerschap krijgen en om discriminatie te voorkomen tussen mensen die vóór de dag van de onafhankelijkheid zijn geboren en degenen die daarna zijn geboren (en dus automatisch Schots zijn op grond van punt 2 hierboven);
- Burgers van een willekeurig land die een ouder of grootouder hebben die in aanmerking komt voor het Schotse staatsburgerschap – ook dit lijkt te zijn bedoeld om discriminatie te voorkomen tussen personen die vóór de onafhankelijkheidsdag zijn geboren en personen die daarna zijn geboren;
- Migranten die legaal in Schotland verblijven, mits zij voldoen aan de vereisten inzake goed gedrag, ingezetenschap en eventuele andere vereisten die zijn vastgelegd in de Schotse immigratiewetgeving – in grote lijnen komt dit overeen met de huidige Britse nationaliteitswetgeving, maar het venijn zal in de details zitten (die momenteel niet bekend zijn). Volgens de Britse nationaliteitswetgeving moet een migrant momenteel “gevestigd” zijn (d.w.z. een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd hebben) voordat hij het staatsburgerschap kan aanvragen. Het is onduidelijk of deze eis zal worden gehandhaafd;
- Burgers van om het even welk land die op om het even welk moment minstens tien jaar in Schotland hebben gewoond en een blijvende band met Schotland hebben, zullen ook een naturalisatieverzoek kunnen indienen – dit is een volledig nieuwe categorie, zonder huidige tegenhanger in de Britse nationaliteitswetgeving. Volgens de huidige wetgeving kan een kind dat in het VK is geboren en hier de eerste tien jaar van zijn of haar leven heeft gewoond, zich laten registreren als Brits staatsburger. Dit voorstel lijkt echter ruimer te zijn, aangezien geboorte in Schotland niet vereist is.
Dit alles is zeer speculatief. Schotland kan deel blijven uitmaken van het Verenigd Koninkrijk, ondanks alle inspanningen van de Schotse regering. Onafhankelijkheid kan worden bereikt, maar de hierboven geschetste voorstellen uit 2013 kunnen dan worden geschrapt ten gunste van een volledig ander systeem. Het witboek van 2013 biedt echter een leerzaam inzicht in de richting die de regering wil inslaan. Het geeft antwoorden voor wie zich tussen al het politieke geharrewar afvraagt: hoe word ik Schots staatsburger?