Voor het NHL team, zie San Jose Sharks
|
Snelle weetjes voor kinderen
Haaien |
|
|---|---|
 |
|
| Grijze rifhaai (Carcharhinus amblyrhynchos) | |
| Wetenschappelijke classificatie | |
| Kingdom: | |
| Phylum: | |
| Class: | |
| Subclass: | |
| Superorde: |
Selachimorpha
|
Haaien zijn een superorde van vissen die de Selachimorpha worden genoemd. Zij hebben, net als andere Chondrichthyes, een skelet van kraakbeen in plaats van been. Kraakbeen is taai, rubberachtig materiaal dat minder stijf is dan bot. Tot de kraakbeenvissen behoren ook roggen en vleten.
Er zijn meer dan 350 verschillende soorten haaien, zoals de grote witte haai en de walvishaai. Fossielen tonen aan dat haaien al 420 miljoen jaar bestaan, sinds het vroege Siluur.
De meeste haaien zijn roofdieren, wat betekent dat ze jagen en vissen, zeezoogdieren en andere zeedieren eten. De grootste haai eet echter krill, zoals walvissen. Dit is de walvishaai, de grootste vis ter wereld. Enkele veel voorkomende haaiensoorten zijn de hamerhaai, de grote witte haai, de tijgerhaai en de makohaai.
Karakteristieken
Haaien zijn er in veel verschillende vormen en maten, maar de meeste zijn lang en dun (ook wel gestroomlijnd genoemd), met krachtige kaken. Hun tanden worden gedurende hun hele leven voortdurend vervangen. Haaien eten zo heftig dat ze vaak een paar tanden breken, zodat er voortdurend nieuwe tanden groeien in een groef net binnen de bek en van binnenuit de bek naar voren bewegen op “lopende banden” die worden gevormd door de huid waarin ze vastzitten. In zijn leven kan een haai wel 30.000 tanden verliezen en weer aangroeien.
Zelfs met al die tanden kunnen haaien echter niet kauwen. Daarom bijten ze hun prooi en rukken ze die rond, zodat ze er een brok af kunnen trekken om door te slikken. De brokken voedsel die een haai doorslikt, komen in zijn maag terecht, waar ze worden verteerd. Dit gaat echter vrij langzaam, zodat het verteren van een maaltijd verscheidene dagen kan duren. Daarom eet een haai niet elke dag.
Haaien hebben verschillend gevormde tanden, afhankelijk van wat ze eten. Sommige haaien hebben bijvoorbeeld scherpe, puntige tanden, terwijl bodembewonende haaien kegelvormige tanden hebben om schelpen te verpletteren. Omdat er zoveel verschillende soorten haaien zijn, en omdat elke soort zijn eigen soort speciale tanden heeft, vinden veel mensen het leuk om haaientanden te verzamelen. Haaientandenverzamelaars kunnen raden hoe groot een haai was door de haaientand op te meten! Eerst meten ze de lengte van de tand in inches. Elke centimeter tand is gelijk aan 10 voet haaienlengte: dus als een haaientand 2 centimeter lang is, is de tand afkomstig van een haai die 20 voet lang was! Nog angstaanjagender is dat sommige Megalodon-tanden 6 duim lang zijn, dus dat suggereert een haai van 60 voet lang.
Haaien hebben een huid die bedekt is met miljoenen kleine tandachtige schubben die naar de staart wijzen. Als je langs een haai wrijft in de richting van de staart, zou hij glad aanvoelen, maar als je de andere kant op wrijft, zou hij ruw zijn. De tanden van haaien kunnen 20 keer zo groot zijn als die van mensen en ze kunnen teruggroeien als ze verloren gaan.
Vinnen
De vinnen van haaien worden gebruikt voor stabiliseren, sturen, optillen en zwemmen. Elke vin wordt op een andere manier gebruikt.
Er zijn een of twee vinnen aanwezig langs de dorsale middellijn, die de eerste en de tweede rugvin worden genoemd. Deze vinnen helpen de haai om niet voortdurend rond te rollen. Deze twee vinnen kunnen al dan niet stekels hebben. Wanneer stekels aanwezig zijn, worden zij gebruikt voor verdedigingsdoeleinden en kunnen zij ook huidklieren hebben die een irriterende stof produceren.
De borstvinnen bevinden zich achter de kop en strekken zich naar buiten uit. Deze vinnen worden gebruikt om te sturen tijdens het zwemmen en helpen de haai een lift te geven.
De buikvinnen bevinden zich achter de borstvinnen, bij de claoca, en zijn ook stabilisatoren.
Niet alle haaien hebben anale vinnen, maar als ze die hebben, bevinden ze zich tussen de buik- en staartvinnen.
De staartstreek zelf bestaat uit de staartwortel en de staartvin. De staartwortel heeft soms inkepingen, “precaudal pits” genoemd, die zich juist voor de staartvin bevinden. De staartwortel kan ook horizontaal afgeplat zijn tot zijdelingse kielen. De staartvin heeft zowel een boven- als een onderlob, die verschillend van grootte kunnen zijn en waarvan de vorm afhankelijk is van de soort haai. De staartvin dient in de eerste plaats om de haai tijdens het zwemmen een “duw” te geven. De bovenste lob van de staartvin geeft de meeste duwkracht, en dwingt de haai meestal naar beneden. De borstvinnen en de vorm van het lichaam (als een vleugel) werken samen om deze kracht tegen te gaan. De sterke, niet-lunate staartvin van de meeste benthische haaiensoorten stelt de haai in staat dicht bij de zeebodem te zwemmen (zoals de verpleegsterhaai). De snelst zwemmende haaien (zoals de Makohaaien) hebben echter meestal lunaatvormige (sikkelvormige) staartvinnen.
Zintuigen
Smell
Haaien hebben scherpe reukorganen in de korte buis tussen de voorste en achterste neusopening. Zij kunnen bloed op kilometers afstand waarnemen: slechts één deel per miljoen bloed in zeewater kan al voldoende zijn.
Haaien hebben het vermogen om de richting van een bepaalde geur te bepalen op basis van het tijdstip waarop de geur in elk neusgat wordt waargenomen. Dit is vergelijkbaar met de methode die zoogdieren gebruiken om de richting van geluid te bepalen.
Haaien worden meer aangetrokken door de chemische stoffen die in de ingewanden van veel soorten worden aangetroffen, en blijven daardoor vaak hangen in de buurt van of in rioolwaterafvoeren. Sommige soorten, zoals verpleegsterhaaien, hebben uitwendige weerhaken die hun vermogen om prooien waar te nemen sterk vergroten.
Zicht
Haaienogen zijn vergelijkbaar met de ogen van andere gewervelde dieren, met inbegrip van vergelijkbare lenzen, hoornvliezen en netvliezen. Hun gezichtsvermogen is goed aangepast aan het zeemilieu. Ze kunnen hun pupillen samentrekken en verwijden, net als mensen, iets wat geen enkele teleostvis kan. Een weefsel achter het netvlies weerkaatst het licht terug, waardoor ze in donkerder water beter kunnen zien.
Het waarnemen van elektrische stroom
Haaien hebben overal in hun snuit kleine gaatjes, vooral tussen het oog en de punt van de snuit. Daarin zitten zenuwreceptoren die de ampullen van Lorenzini worden genoemd. p23 Ze kunnen elektriciteit in het water waarnemen. Dieren in het water geven elektriciteit af: telkens als het hart van een dier slaat of het beweegt, worden er kleine stroompjes elektriciteit gemaakt. Deze kleine elektrische stroompjes maken signalen die door het water reizen en worden waargenomen. Haaien kunnen dit zintuig gebruiken bij het vangen van hun prooi, zelfs meer dan ze hun zicht gebruiken.
Horen
Hoewel het moeilijk is om het gehoor van haaien te testen, kunnen ze een scherp gehoor hebben en mogelijk prooien op vele kilometers afstand horen. Een kleine opening aan elke kant van hun kop (niet het spiraaltje) leidt door een dun kanaaltje rechtstreeks naar het binnenoor.
Laterale lijn
De laterale lijn detecteert veranderingen in waterdruk. Hij staat open voor de omgeving door een lijn van poriën. Deze en de geluidsdetecterende organen worden gegroepeerd als het “acoustico-lateralis systeem”, omdat zij een gemeenschappelijke oorsprong hebben. Bij beenvissen en tetrapoden is de uitwendige opening naar het binnenoor verloren gegaan.
Dit systeem wordt ook bij andere vissen aangetroffen. Het detecteert beweging of trillingen in het water. De haai kan frequenties in het bereik van 25 tot 50 Hz waarnemen.
Prehistorische haaien
Omdat haaien skeletten hebben die van kraakbeen zijn gemaakt, fossiliseren ze niet gemakkelijk. Dat komt omdat kraakbeen zachter is dan bot en uit elkaar valt voordat het fossiliseert. De tanden zijn echter harder, en alsof dat nog niet genoeg is, worden zij gedurende het hele leven van de haai afgestoten. Daarom zijn haaientanden een van de meest voorkomende fossielen.
Haaien bestonden al minstens tweehonderd miljoen jaar vóór de dinosauriërs. De vroegste haaienfossielen waren schubben, dus zou het kunnen dat de vroegste haaien tandeloos waren? We weten het niet zeker. De vroege haaien leken niet op de haaien van vandaag. Zo is de bovensnuit van moderne haaien langer dan de onderkaak. Maar bij de vroege haaien waren ze even lang.
De eerste modern ogende haaien verschenen in het tijdperk van de dinosauriërs. Haaien werden toen aangevallen door reusachtige zeereptielen.
Nog maar een paar miljoen jaar geleden zwom er een reuzenhaai genaamd Megalodon in de zeeën. Hij was 18 meter lang, twee keer zo lang als de nauw verwante grote witte haai, en hij at walvissen. Megalodon stierf 1,6 miljoen jaar geleden uit.
Reproductie
Bijna 70% van alle bekende haaiensoorten brengt levende jongen ter wereld, met een draagtijd van 6 tot 22 maanden.
De jongen worden geboren met een volledig gebit, en zijn in staat om voor zichzelf te zorgen. Na de geboorte zwemmen ze snel weg van hun moeder, die zich soms met de jongen voedt. Nesten variëren van één of twee pups (grote witte haai) tot honderd pups (blauwe haai en walvishaai).
Eierloosheid
Sommige haaien zijn eierleggend en leggen hun eieren in het water. Haaieneieren (ook wel “zeemeerminnenbeurzen” genoemd) zijn bedekt met een taai, leerachtig vlies. Het ei heeft een dooier die het embryo voedt, net als een kippenei.
Ovovivipariteit
De meeste haaien zijn ovovivipaar, wat betekent dat de eieren in het lichaam van het vrouwtje uitkomen en dat de jongen zich in de moeder ontwikkelen, maar er is geen placenta om de jongen te voeden. In plaats daarvan voeden de jongen zich met de dooier van het ei. De jongen eten onbevruchte eieren en soms elkaar op. Door deze vorm van broederkannibalisme overleven maar heel weinig jongen in een nest tot de geboorte. Grote witte haaien, Makohaaien, verpleegsterhaaien, tijgerhaaien en zandtijgerhaaien planten zich op deze manier voort.
Vivipariteit
Sommige haaien zijn levendbarend, wat betekent dat de vrouwtjes levend bevallen: de eieren komen uit in het lichaam van het vrouwtje, en de baby’s worden gevoed door een placenta. De placenta helpt bij het overbrengen van voedingsstoffen en zuurstof uit de bloedbaan van de moeder en brengt afvalproducten van de baby over naar de moeder om te worden afgevoerd. Voorbeelden van levendbarende haaien zijn de stierhaai, de witpuntrifhaai, de citroenhaai, de blauwe haai, de zilverpunthaai en de hamerhaai. Hoewel lang gedacht werd dat walvishaaien eierleggend waren, zijn ze levendbarend en er zijn zwangere vrouwtjes gevonden met honderden jongen.
Nieuwe haaienontdekkingen
Nieuwe haaien worden nog steeds gevonden. Dave Ebert heeft alleen al op een Taiwanese markt tien nieuwe soorten gevonden. In de afgelopen drie decennia heeft hij 24 nieuwe soorten benoemd. Het gaat om haaien, roggen, zaagvissen en spookhaaien – deze kraakbeenvissen zijn allemaal verwant.
Visserij
Sommige haaien zijn niet bedreigd, maar sommige worden bejaagd voor voedsel (zoals haaienvinnensoep) of sportvisserij. In 2013 kregen vijf haaiensoorten, samen met twee soorten mantaroggen, internationale bescherming in het kader van de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten.
Geschat wordt dat 100 miljoen haaien worden gedood door commerciële en recreatieve visserij. Haaien zijn op veel plaatsen een veelgebruikt zeevoedsel, onder meer in Japan en Australië.
In de Australische staat Victoria is haai de meest gebruikte vis in fish and chips, waarbij de filets worden gepaneerd en gefrituurd of gekruimeld en gegrild. In fish and chip shops wordt haai “flake” genoemd.
In India worden kleine haaien of babyhaaien (sora genoemd in Tamil en Telugu) verkocht op plaatselijke markten. Aangezien het vlees niet ontwikkeld is, wordt het door het koken tot poeder gebroken, dat vervolgens in olie en specerijen wordt gebakken (sora puttu/sora poratu genoemd). De zachte botten kunnen gemakkelijk worden gekauwd. Ze worden beschouwd als een delicatesse in het kustgebied van Tamil Nadu.
Gerelateerde pagina’s
- Babyhaai
Afbeeldingen voor kinderen
-
Een collectie haaientanden uit het Krijt
-
Identificatie van de 8 nog bestaande haaienordes
-
De tanden van tijgerhaaien staan schuin en zijn gekarteld om door vlees te zagen
-
De denticula van de huid van een citroenhaai, gezien door een rasterelektronenmicroscoop
-
Foto van grote witte haai aan de oppervlakte met open kaken die maaltijd onthullen.
-
Een bord dat waarschuwt voor de aanwezigheid van haaien in Salt Rock, Zuid-Afrika
-
Een walvishaai in het Georgia Aquarium
-
De zandtijgerhaai met zeeschildpad