Ekaterina Gordeeva
Van triomf naar tragedie en terug, Ekaterina Gordeeva (geboren in 1971) is niet alleen een schaatskampioene, maar ook een symbool van gratie, kracht en moed.
Op 11-jarige leeftijd werd Ekaterina Gordeeva (door haar vrienden Katia genoemd) één van een paar – een paar “G’s” – Gordeeva en Grinkov. In de 13 jaar dat ze samen schaatsten, waren Gordeeva en Sergei Grinkov eerst collega’s, werden ze vrienden, werden ze verliefd, trouwden ze, werden ze ouders en wonnen ze vier wereldkampioenschappen en twee Olympische gouden medailles. In 1995 kwam er echter een tragisch einde aan de magie toen Grinkov aan een hartaanval overleed. Gordeeva was nog maar 24 en werd weduwe, alleenstaande moeder en soloschaatsster. Aan Time-schrijver Steve Wulf vertelde ze: “Schaatsen was het enige dat mijn zelfvertrouwen terug kon brengen, omdat het het enige is wat ik kan. Ik ben zo blij dat ik een plek heb om mijn gevoelens te uiten.” Ook fans wereldwijd, onder wie voormalig Olympisch kampioen en commentator Dick Button, waren weer blij. Button beschreef Gordeeva in Time als “een zeer elegante sneeuwvlok, maar wel een die van staal is.”
Gordeeva werd in 1971 geboren in Moskou, Rusland. Haar vader, Aleksandr Aleksejevitsj Gordejev, een volksdanser bij het Moiseev Dansgezelschap, wilde dat Gordejeva balletdanseres zou worden. Haar moeder, Elena Levovna, was teletype-operator voor het Sovjet-nieuwsagentschap Tass. Gordeeva’s ouders werkten allebei hard en reisden zo veel dat Gordeeva en haar zus, Maria, vaak bij hun grootouders logeerden. Gordeeva’s grootmoeder las Gordeeva sprookjes van Grimm voor, niet wetende dat Gordeeva haar leven later op die manier zou omschrijven als een sprookje. Gordeeva schreef in Mijn Sergei ook dat “ik het gelukkigste meisje op aarde was, dat niets tekort kwam.” Op vierjarige leeftijd, te jong om ballet te proberen, zoals haar vader had gewild, werd Gordeeva door een trainer van de Centrale Schaatsclub van het Rode Leger in Moskou uitgenodigd voor een schaatspoging. Tegen de tijd dat ze vijf jaar oud was, oefende Gordeeva vier keer per week. In Mijn Sergej herinnert Gordeeva zich: “Ik kan het niet missen. Het is mijn werk.” Onder druk van haar vader probeerde Gordeeva op haar tiende toch naar de balletschool te gaan, maar ze slaagde daar niet. Ze ging door met schaatsen en een jaar later werd ze gekoppeld aan Grinkov.
Gordeeva en Grinkov-“G & G:” The Fairytale Begins
In december 1983, na een verandering van trainer en slechts een jaar training, eindigde Gordeeva & Grinkov als zesde bij de Junior Wereldkampioenschappen. Het volgende jaar wonnen ze. Gordeeva was 13 en begon Grinkov te zien als meer dan alleen haar schaatspartner. In My Sergei schrijft Gordeeva: “Ik herinner me dat ik me ervan bewust werd dat ik hem aantrekkelijk vond, en dat het leuk was om bij hem te zijn.” Ze brachten echter nooit veel tijd samen door buiten het ijs. In 1985 moest Gordeeva & Grinkov opnieuw een coachwissel doorstaan. Echter, deze nieuwe coach was een tiran. Stanislav Zhuk, hoofdcoach van de Centrale Schaatsclub van het Rode Leger, pushte Gordeeva & Grinkov te hard, overtrainde hen terwijl hij elke dag dronk. Desondanks eindigde Gordeeva & Grinkov bij hun eerste schaatswedstrijd op seniorenniveau als tweede. Een paar maanden later, op de Europese Kampioenschappen, wonnen ze. Daarna wonnen ze ook de Wereldkampioenschappen. Toch was Gordeeva niet gelukkig. In My Sergei schreef ze over hun prestaties: “We gingen van element naar element zonder gevoel, met de bedoeling geen fouten te maken.” In 1986, na een verzoekschrift aan het Centraal Rode Leger om Zhuk te ontslaan als hun coach, vond Gordeeva & Grinkov opnieuw plezier in het schaatsen met hun nieuwe coach, Stanislav Leonovich.
In 1987 zette Gordeeva & Grinkov hun winnende reeks voort door eerste te worden op de Russische Nationals. Zij werden echter gediskwalificeerd op de Europese Kampioenschappen omdat zij weigerden hun lange programma over te doen na een probleem met hun muziek. Ze herstelden zich echter snel, verdedigden met succes hun wereldtitel en begonnen vervolgens aan hun eerste Amerikaanse tournee met schaatspromotor Tom Collins. Tenslotte, tot groot geluk van Gordeeva, bracht Gordeeva & Grinkov samen off-ice tijd door. In Mijn Sergei herinnerde Gordeeva zich een uitstapje naar Disneyland: “Sergei kocht ijs voor me. Een paar keer omhelsde hij me na een ritje, of sloeg hij zijn arm om me heen toen we in de rij stonden. Hij had dit nog nooit eerder gedaan, en het maakte me opgewonden. Dit was een prachtige dag voor me.”
Gordeeva & Grinkovs eerste Olympische Spelen in 1988 waren gevuld met zenuwen, heimwee en ziekte-Sergei had de griep. De zenuwen namen echter af, Grinkov herstelde, en ze schaatsten zowel hun korte als hun lange programma met succes en wonnen de gouden medaille. Gordeeva, die pas 16 was, bleef echter achter toen Grinkov, 21, feest vierde met zijn oudere vrienden. In My Sergei verklaarde Gordeeva: “Ik herinner me Sergei niet… waarschijnlijk omdat ik zo in de wedstrijd opging.”
In de herfst van 1988 werd bij Gordeeva een stressfractuur in haar rechtervoet geconstateerd. Gordeeva was verdrietig dat ze niet kon schaatsen. Toch kwam Grinkov met een idee. Zoals Gordeeva zich herinnert in Mijn Sergei, “vroeg Sergei: “Dus je houdt van schaatsen? Kom maar. Ik zal je een lift geven.” Grinkov pakte Gordeeva op en droeg haar in zijn armen terwijl hij hun programma schaatste. Inmiddels waren ze allebei verliefd geworden en op oudejaarsavond hebben ze elkaar eindelijk gekust. Vanwege Gordeeva’s stressfractuur schaatsten ze dat jaar niet op de Europese kampioenschappen. Maar ze schaatsten wel op de Wereldkampioenschappen in Parijs – ze wonnen en iedereen, zowel vrienden, fans als juryleden, zag hoe verliefd ze waren.
Huwelijk en echtgenote
In 1990 werd Gordeeva 18 en terwijl zij zich moest aanpassen aan een nieuw, volwassen lichaam, moest Grinkov leven met pijn in zijn schouder. Op de Europese kampioenschappen, schaatsen op “Romeo en Julia”, won Gordeeva & Grinkov nog een titel. Daarna wonnen ze de Wereldkampioenschappen, maar ze schaatsten zwak en voelden zich opgebrand. In de hoop op meer off-ice tijd samen, namen ze weer deel aan de Tom Collins schaatstoer. Maar toen sloeg het noodlot toe: Grinkovs vader stierf aan een hartaanval. Een paar maanden later stelde Grinkov aan Gordeeva voor om professioneel te worden. Dat deden ze en in 1991 hadden ze hun eerste van drie wereldkampioenschappen voor professionals gewonnen. Het winnen van schaatswedstrijden was echter niet de enige vreugde in hun leven. Het paar trouwde op 28 april 1991.
Na Grinkov’s schouderoperatie keerden ze terug naar de schaatstoer en begonnen hun nieuwe leven samen op de weg. Dat leven stond echter op het punt te veranderen. In januari 1992 ontdekte Gordeeva dat ze zwanger was. Het paar bleef nog vier maanden schaatsen en wachtte toen op de geboorte van hun dochter. Vijf maanden later, op 11 september 1992, werd Daria geboren. In Mijn Sergej vertelt Gordeeva: “Daria woog vijf pond en was kerngezond. Het feit dat ze geen haar had maakte me gek. Ik was zo’n verdrietige, grappige kleine moeder.”
Nauwelijks 19 dagen na de geboorte van Daria stond Gordeeva weer op het ijs. In oktober, nadat ze hadden besloten hun dochter bij Gordeeva’s moeder in Moskou achter te laten, begon Gordeeva & Grinkov met de repetities voor de Stars on Ice schaatstournee in Lake Placid, New York. Twee maanden later verdedigde Gordeeva & Grinkov met succes hun wereldtitel in het Professioneel Kampioenschap, maar ze misten Daria’s eerste Kerstmis.
Gordeeva & Grinkov keerde in mei 1993 terug naar huis in Moskou. Na een petitie te hebben ingediend bij de Internationale Schaatsunie om hun amateurstatus te herstellen, begonnen ze te trainen voor hun tweede Olympische Spelen. Met hun nieuwe lange programma, Beethovens Maanlicht Sonate, wonnen zij de Russische nationale en de Europese kampioenschappen. Gordeeva & Grinkov waren klaar voor de Olympische Spelen van 1994. Op de Olympische Spelen schaatsten ze echter niet perfect – Gordeeva & Grinkov had een enkele in plaats van een dubbele sprong gedaan – en toch wonnen ze hun tweede gouden medaille. Maar ook al was hun prestatie niet perfect, Gordeeva verklaarde in My Sergei dat ze blij was, want “de eerste gouden medaille hadden we gewonnen voor de Sovjet-Unie. Deze wonnen we voor elkaar.”
Het leven na de Olympische Spelen
Na de Olympische Spelen keerde Gordeeva & Grinkov terug naar de professionele schaatswereld en maakte een tournee door de Verenigde Staten. Deze tournee was echter anders omdat ze eindelijk een thuis hadden gevonden in Simsbury, Connecticut. In december 1994 won Gordeeva & Grinkov hun derde en laatste wereldkampioenschap professioneel schaatsen. Het paar nam het voorjaar vrij toen Grinkov zijn rug bezeerde. Toen ze later die zomer trainden, bleef Grinkovs rug pijn doen, maar toch voltooide Gordeeva & Grinkov een tournee met Stars on Ice. Daarna keerden ze terug naar Lake Placid, New York, om een nieuw programma te oefenen – een programma dat Gordeeva nooit met Grinkov zou schaatsen.
Op 20 november 1995 begon Gordeeva & Grinkov aan een run-through van hun nieuwe programma, maar Grinkov had zijn armen niet om Gordeeva geslagen voor hun lift. In My Sergei zei Gordeeva dat ze dacht dat het weer zijn rug was, maar Grinkov schudde zijn hoofd en “boog zijn knieën en ging heel voorzichtig op het ijs liggen.” Toen hij 28 was, stierf Grinkov aan een hartaanval. In My Sergei, een paar dagen later tijdens Grinkovs wake, herinnerde Gordeeva zich dat ze tegen Olympisch gouden medaillewinnaar Scott Hamilton in 1984 zei: “Het was misschien te perfect. Alleen sprookjes hebben een happy end. Alles was te goed tussen mij en Sergei om gelukkig te eindigen.”
Een nieuw leven: Solo schaatsen
Op 27 februari 1996 begon Gordeeva haar nieuwe leven als soloschaatsster in een op televisie uitgezonden hommage aan Grinkov, A Celebration of a Life. Auteur E.M. Swift in Sports Illustrated beschreef haar optreden: “Gordeeva legde haar ziel bloot met zo’n zachtheid en pathos en kracht dat niemand die keek onbewogen kon blijven. Dit was een zeldzaamheid: sport, kunst en tragedie samengesmolten in één.” In My Sergei, na haar optreden, herinnerde Gordeeva zich dat ze tegen het publiek sprak: “Ik ben zo blij dat ik jullie mijn schaatsen heb kunnen laten zien. Maar ik wil ook dat jullie weten dat ik vandaag niet alleen schaatste. Ik schaatste samen met Sergei. Dat is waarom ik zo goed was. Ik was het niet.”
Het sprookje van Gordeeva & Grinkov is afgelopen. Gordeeva bleef echter niet alleen schaatsen in professionele wedstrijden en tv-specials als Beauty and the Beast en Snowden on Ice, en in de Stars on Ice tour, maar ze schreef ook My Sergei, een memoires over haar en Grinkovs leven samen. In februari 1998 zond CBS een bewerking van deze memoires uit met Gordeeva als verteller. Deze TV-film toonde zowel de op- als de off-ice magie van “G & G” en bood een laatste blik op hun sprookje. In mei verscheen haar tweede boek, A Letter for Daria, en lanceerde het warenhuis Target de geurlijn “Katia”.
Gordeeva is een symbool van gratie, kracht en moed geworden, niet alleen voor schaatsfans, maar ook voor haar dochter Daria. In My Sergei beloofde Gordeeva aan Grinkov: “Ik zal altijd goed voor haar zorgen. Ze zal het gelukkigste meisje ooit zijn.” Gordeeva gelooft ook, zoals ze Joanna Powell in Good Housekeeping vertelde, dat Daria “een geschenk van God is. Toen Sergei stierf was ze zo’n hulp omdat ze aandacht nodig had en ik voor haar moest zorgen. Ik denk dat ze me weer tot een normaal leven heeft gebracht.” Terwijl Gordeeva dit normale leven blijft leiden, gaf ze iedereen in Mijn Sergei het volgende advies: “Probeer geluk te vinden in elke dag. Glimlach tenminste één keer per dag naar elkaar. En zeg één keer extra dat je houdt van de persoon die bij je woont. Zeg gewoon: ‘Ik hou van je.”
Verder lezen
Gordeeva, Ekaterina, met E.M. Swift. Mijn Sergei: A Love Story, Warner Books, Inc., 1996.
Good Housekeeping, november 1997, pp. 104-107.
Newsweek, 23 december 1996, pp. 56-59.
Sports Illustrated, 28 februari 1994, p. 48-49; 30 dec. 1996- 6 jan. 1997, p. 74.
Time, 4 december 1995, p. 89.