Als introductie tot Game Theory, een belangrijk concept in de Economie, laten we een voorbeeld nemen.
Stel jezelf in de schoenen van Walter White uit Breaking Bad (een professor-draaide-drugsbaron) en je hebt een medeplichtige (Jesse!) in je lieve kleine misdaad.
U wordt onderzocht door de DEA (Drug Enforcement Administration) nadat ze erin geslaagd zijn om het hele scala van illegale activiteiten te traceren waar u de afgelopen twee jaar bij betrokken was. Maar ze hebben onvoldoende bewijs en daarom hebben ze een getuigenis nodig van een van jullie om door te gaan met de vervolging.
U wordt beiden apart ondervraagd en komt niet met elkaar in contact. Je wilt natuurlijk niet wegrotten in de gevangenis. Hier zijn de spelregels die achter je rug om worden bepaald:
- Als jij onschuldig pleit en Jesse bekent (gebreken), wordt Jesse vrijgelaten en moet jij misschien twintig jaar in de gevangenis blijven.
- Ook als Jesse onschuldig pleit en jij bekent, kom jij vrij en moet Jesse misschien twintig jaar de gevangenis in.
- Als niemand iets impliceert en stand houdt (d.w.z. beiden werken mee), kunnen beiden de maximumstraf van zes maanden krijgen (goed!
- Als beiden besluiten schuldig te pleiten en de ander impliceren (d.w.z. beiden overlopen), krijgen beiden een straf van acht jaar (niet zo goed).
De hierboven aangehaalde ingewikkelde situatie is een voorbeeld van een spel dat in de speltheorie wordt geanalyseerd, het zogeheten prisoner’s dilemma.
Wat is speltheorie?
Speltheorie probeert rekening te houden met de interacties tussen de deelnemers en hun gedrag om de strategische besluitvorming tussen rationele individuen te bestuderen. Zij tracht uit te vinden welke handelingen een “speler” zou moeten verrichten om zijn kansen op succes mathematisch en logisch te maximaliseren.
Acties van alle betrokkenen veranderen de dynamiek van het spel rechtstreeks, en de spelers zijn dus onderling afhankelijk. De spelen kunnen grofweg in twee categorieën worden ingedeeld: zero-sum en non-zero-sum. Bij zero-sum games is het verlies van de één winst voor de ander. In non-zero-sum games is dat niet het geval, er kan sprake zijn van nettowinst of nettoverlies.
‘Spel’ wordt zo gedefinieerd dat feedback uit de omgeving gewaarborgd is – als je je voorbereidt op een stellair MBA-interview, moet de reactie van de AdComs in je voorbereidingen worden verdisconteerd. Er kunnen kansen zijn op zowel samenwerking als conflict! Een ander belangrijk kenmerk is – je leert van de ervaring en past je strategie dienovereenkomstig aan voor de volgende.
John von Neumann is de pionier op het gebied van de speltheorie. Het is ver verwant aan het rationeel-agent model in de traditionele economie en gaf een impuls aan Bernoulli’s theorie van het nut. Er zijn twee hoofdtakken van de speltheorie: coöperatief en niet-coöperatief.
Zoals de naam al zegt, is er in de coöperatieve tak een coalitie tussen spelers en wordt er geconcurreerd tussen coalities van spelers. De niet-coöperatieve tak van de speltheorie behandelt zuiver rationeel (en egoïstisch) gedrag, in een poging iemands doelen te bereiken.
Het ‘Nash-evenwicht’
De beroemde wiskundige John Nash toonde het volgende aan: in niet-coöperatieve spelen bestaat een evenwicht waarbij geen enkele partij enige rationele prikkel heeft om de gekozen strategie te veranderen, zelfs niet na het doorlopen van alle keuzemogelijkheden van de tegenstander(s).
De film ‘A Beautiful Mind’ is gebaseerd op zijn leven en als we de film mogen geloven – kwam het inzicht voor de speltheorie bij hem op toen hij zag dat al zijn vrienden het mooiste meisje versierden, en hij besloot dat hij het tweede of derde mooiste meisje moest versieren om zijn kansen te vergroten (ook in het voordeel van alle betrokkenen). Een minder mooi meisje is inderdaad beter dan helemaal geen meisje!
Door wiskundig te bewijzen dat er een evenwichtspunt bestaat, toonde John Nash aan dat belangrijke economische, politieke of sociale interacties kunnen berusten op wenselijke uitkomsten zonder dat er contracten nodig zijn.
Voorbeelden van speltheorie
Er zijn verschillende voorbeelden uit de praktijk om het basisconcept van de speltheorie te begrijpen. Laten we een eenvoudig voorbeeld nemen: Apple en Samsung betrokken bij een ‘spel van reclame’. Aangezien beide bedrijven een stabiele marktreputatie hebben, drukken de reclamekosten rechtstreeks op de nettowinst van het bedrijf.
Als beide geen reclame maken, blijft hun winst gelijk (met veel simplistische veronderstellingen, onder meer dat er geen andere concurrenten zijn).
Maar de reclamebudgetten worden in beide ondernemingen zo toegewezen dat zij geen marktaandeel aan de concurrent verliezen (reclame-uitgaven zijn voor beide een goede strategie, ongeacht het besluit van de concurrent).
Dezelfde analogie kan gemakkelijk worden nagebootst voor de koude oorlog tussen de VS en de USSR, waarin beide naties vastbesloten leken meer atoombommen aan hun arsenaal toe te voegen.
Een ander veelvoorkomend voorbeeld dat we in het dagelijks leven zien, heeft te maken met collectieve goederen: als alle inwoners van een samenleving besluiten goede burgers te worden en geen afval in de open lucht te gooien- profiteert de samenleving als geheel (zelfs de onroerendgoedtarieven kunnen omhoog gaan!).
Maar een individu kan zich op een malafide manier gedragen (egoïstisch?) door afval in de open lucht te gooien- de kosten van het schoonmaken worden gedragen door de hele samenleving. Dit strekt zich ook uit tot het free-rider probleem en de tragedie van de commons.
De speltheorie kent een scala van toepassingen op uiteenlopende gebieden – economie, bedrijfskunde, politieke wetenschappen, biologie, informatica en zelfs filosofie. Zij heeft strategen van allerlei slag over de hele wereld geholpen, en helpt hen nog steeds, om hun omgeving beter te ontwerpen, zodat deze aan hun algemene behoeften voldoet.
We zijn voortdurend ‘in the game’ – ons leven wordt beïnvloed door de acties en beslissingen van anderen. En hier is een gedachte die net zo goed de ultieme filosofische retoriek uit de speltheorie zou kunnen zijn: “We kunnen een betere wereld creëren door zelf betere mensen te worden”.
Andere belangrijke onderwerpen in de Economie
– Inleiding tot de Economie
– Inleiding tot de Micro-economie
– Inleiding tot de Macro-economie
– Prijs Elasticiteit van de Vraag
Terug naar boven: MBA syllabus