Excretie is een proces waarbij metabolisch afval uit een organisme wordt verwijderd. Bij gewervelde dieren gebeurt dit hoofdzakelijk door de longen, de nieren en de huid. Dit in tegenstelling tot secretie, waarbij de stof specifieke taken kan hebben nadat zij de cel heeft verlaten. Uitscheiding is een essentieel proces in alle levensvormen. Bij zoogdieren bijvoorbeeld wordt de urine uitgescheiden via de urinebuis, die deel uitmaakt van het uitscheidingsstelsel. Bij eencellige organismen worden afvalstoffen direct via het celoppervlak afgevoerd.
Tijdens levensactiviteiten zoals celademhaling vinden in het lichaam verschillende chemische reacties plaats. Deze staan bekend als metabolisme. Bij deze chemische reacties ontstaan afvalproducten zoals kooldioxide, water, zouten, ureum en urinezuur. Ophoping van deze afvalstoffen boven een bepaald niveau in het lichaam is schadelijk voor het lichaam. De uitscheidingsorganen verwijderen deze afvalstoffen. Dit proces van verwijdering van metabolisch afval uit het lichaam staat bekend als uitscheiding.
Groene planten produceren kooldioxide en water als ademhalingsproducten. In groene planten wordt het kooldioxide dat bij de ademhaling vrijkomt, gebruikt bij de fotosynthese. Zuurstof is een bijproduct dat tijdens de fotosynthese ontstaat en via huidmondjes, wortelcelwanden en andere routes naar buiten komt. Planten kunnen zich ontdoen van overtollig water door transpiratie en guttatie. Het is aangetoond dat het blad fungeert als een “excretofoor” en, naast een primair orgaan van de fotosynthese, ook wordt gebruikt als een methode om toxische afvalstoffen via diffusie uit te scheiden. Andere afvalstoffen die door sommige planten worden uitgescheiden – hars, sappen, latex, enz. – worden uit het inwendige van de plant geperst door hydrostatische druk binnenin de plant en door absorptiekrachten van plantencellen. Deze laatste processen vereisen geen toegevoegde energie, zij werken passief. Tijdens de fase vóór de uitscheiding zijn de stofwisselingsniveaus van een blad echter hoog. Planten scheiden ook enkele afvalstoffen uit in de grond om hen heen.
Bij dieren zijn de belangrijkste uitscheidingsproducten kooldioxide, ammoniak (bij ammoniotelieten), ureum (bij ureotelieten), urinezuur (bij ureotelieten), guanine (bij spinachtigen), en creatine. De lever en de nieren zuiveren vele stoffen uit het bloed (bijvoorbeeld in de nieruitscheiding), en de geklaarde stoffen worden vervolgens uit het lichaam uitgescheiden in de urine en de feces.
Aquatische dieren scheiden ammoniak gewoonlijk rechtstreeks uit in het externe milieu, aangezien deze verbinding een hoge oplosbaarheid heeft en er ruim voldoende water beschikbaar is voor verdunning. Bij landdieren worden ammoniakachtige verbindingen omgezet in andere stikstofhoudende stoffen, b.v. ureum, die minder schadelijk zijn omdat er minder water in het milieu aanwezig is en ammoniak zelf giftig is. Dit proces wordt ontgifting genoemd.
Vogels scheiden hun stikstofhoudende afvalstoffen uit als urinezuur in de vorm van een pasta. Hoewel dit proces metabolisch duurder is, kan het water efficiënter worden vastgehouden en kan het gemakkelijker in het ei worden opgeslagen. Veel vogelsoorten, vooral zeevogels, kunnen ook zout uitscheiden via gespecialiseerde nasale zoutklieren, waarbij de zoutoplossing door neusgaten in de snavel wordt uitgescheiden.
In insecten wordt een systeem met tubuli Malpighian gebruikt om metabolisch afval uit te scheiden. Metabolisch afval diffundeert of wordt actief getransporteerd naar de tubulus, die het afval naar de darmen transporteert. Het metabolisch afval wordt dan samen met de ontlasting uit het lichaam uitgescheiden.
Het uitgescheiden materiaal kan ejecta worden genoemd. In de pathologie wordt het woord ejecta meer gebruikt.