Voor veel mensen is de herfst het griezelige seizoen. Het daglicht neemt af en de nachten worden langer, de lucht wordt kouder en bomen verliezen hun bladeren en krijgen een skeletachtig silhouet.
Als dat alleen al niet maakt je ongemakkelijk, Halloween de aanpak triggers een uitbarsting van decoraties en kostuums die de macabere omarmen: jack-o’-lantaarns met kwade grijns; schedels en botten; afbrokkelende grafstenen; bloeddorstige vampiers; en sjammerende, verrotte lijken slingeren in de richting van een dreigende zombie apocalyps.
Het is genoeg om rillingen over je rug te krijgen. Maar waarom maken bepaalde dingen ons bang, en wat kan de wetenschap ons vertellen over wat er in ons lichaam gebeurt als we bang zijn?
Culturele invloeden kunnen ertoe leiden dat mensen bang zijn voor bepaalde dingen, zoals zwarte katten of killer clowns. Maar er zijn ook universele triggers van angst, volgens neuropsychiater Dr. Katherine Brownlowe, hoofd van de Division of Neurobehavioral Health aan The Ohio State University Wexner Medical Center.
“Typisch, dat zijn dingen die je zullen doen sterven,” vertelde Brownlowe Live Science.
“Hoogtes, dieren, bliksem, spinnen, iemand die achter je aan rent in een donker steegje – over het algemeen hebben mensen een soort angstreactie op dat soort dingen,” zei ze.
Angstfactor
Vrees is in de eerste plaats een overlevingsmechanisme. Wanneer de zintuigen een bron van stress detecteren die een bedreiging zou kunnen vormen, activeren de hersenen een reeks reacties die ons klaarstomen om ofwel te vechten voor ons leven of zo snel mogelijk te ontsnappen – een reactie bij zoogdieren die bekend staat als de “vecht-of-vlucht”-reactie.
Vrees wordt gereguleerd door een deel van de hersenen in de temporale kwabben dat bekend staat als de amygdala, vertelde Brownlowe aan Live Science. Wanneer stress de amygdala activeert, overschrijft het tijdelijk het bewuste denken, zodat het lichaam al zijn energie kan richten op het onder ogen zien van de dreiging – wat dat ook mag zijn.
“Het vrijkomen van neurochemische stoffen en hormonen veroorzaakt een toename van de hartslag en ademhaling, leidt bloed weg van de darmen en stuurt meer naar de spieren, om te rennen of te vechten,” legde Brownlowe uit. “Het zet alle aandacht van de hersenen in ‘vecht-of-vlucht’.”
Fluff, freeze, focus
Sommige reacties van ons lichaam op doodsangst zijn throwbacks naar mechanismen die onze oude voorouders dienden, hoewel deze reacties niet meer zo nuttig voor ons zijn. Wanneer angst kippenvel op onze huid veroorzaakt, gaan de haren op onze armen overeind staan – wat ons niet lijkt te helpen een vijand te bestrijden of eraan te ontsnappen. Maar toen onze vroege menselijke voorouders bedekt waren met haar, zou het pluizen ervan hen groter en imposanter hebben doen lijken, zei Brownlowe.
Vries op zijn plaats als een hert gevangen in de koplampen van een auto is een andere frequente reactie op bang zijn, en Brownlowe merkte op dat dit gedrag vaak wordt gezien bij dieren die worden gepredeerd.
“Als je bevriest, dan is het minder waarschijnlijk dat het roofdier je ziet en aandacht aan je besteedt – en, hopelijk, minder waarschijnlijk om je op te eten,” zei ze.
De emotionele reactie die we voelen als we bang zijn, dient ook een doel – het verhoogt de alertheid, waardoor het lichaam en de hersenen gefocust blijven op veilig blijven totdat de dreiging is geneutraliseerd.
Zelfs baby’s kunnen angstig zijn voor dingen zoals harde geluiden, plotselinge bewegingen en onbekende gezichten, en jonge kinderen kunnen doodsbang zijn voor dingen waarvan volwassenen weten dat ze niet echt zijn – zoals een monster dat zich onder het bed verstopt of een boogeyman in de kast. Pas als kinderen een jaar of 7 zijn, kunnen ze onderscheid maken tussen bedreigingen in de echte wereld en bedreigingen die alleen in hun verbeelding leven, aldus Brownlowe.
Onze angsten onder ogen zien
Wat de reactie van mensen op angst anders maakt dan die van andere dieren, is dat mensen die angst kunnen verwerken en temperen zodra ze bewust begrijpen dat ze niet echt in gevaar zijn.
“We kunnen schrikken, maar in plaats van weg te rennen als konijntjes, herbeoordelen we de situatie en komen erachter dat we niet hoeven te reageren op een ‘vecht-of-vlucht’ manier,” zei Brownlowe. “En dan kunnen we gewoon verder met onze dag.”
Sommige mensen zoeken zelfs bewust de ervaring van bang zijn op – ze kijken naar horrorfilms, trotseren de angstaanjagende val van torenhoge achtbanen en doen wat dan ook een gevoel van direct persoonlijk risico opwekt. Volgens Brownlowe genieten ze van de chemische nasleep die volgt op een roes van angst – een gevoel dat euforisch kan zijn.
“Zodra de ‘vecht-of-vlucht’-signalen ophouden, laten de hersenen neurotransmitters en hormonen vrij die bemiddelen wat we het ‘rust-en-verteer’-systeem noemen,” zei Brownlowe. “De hartslag daalt, de ademhaling vertraagt, het kippenvel ontspant. Er is een gevoel van interne cognitieve opluchting in het lichaam, en dat voelt goed.”
De moderne wereld komt met een aantal spanningen waar de vroege mens nooit mee te maken heeft gehad en zich nooit had kunnen voorstellen – financiële lasten, prestatieangst, en een aantal andere sociale druk die angst en verpletterende angst kan opwekken. Een goede ouderwetse schrik kan sommige van de alledaagse angsten waarmee we te maken hebben minder angstaanjagend laten lijken, voegde Brownlowe eraan toe.
“Het geeft mensen perspectief,” zei ze. “Als je bang bent om met je baas te praten over een loonsverhoging en je krijgt dan de stuipen op het lijf gejaagd, dan is praten met je baas niet zo erg.”
Oorspronkelijk artikel op Live Science.
Recent nieuws