Michelangelo’s De schepping van Adam is een van de meest iconische delen van het plafond van de Sixtijnse Kapel en een van zijn beroemdste schilderijen. In dit artikel bespreekt Singulart het leven van deze oermens van de Renaissance en een van zijn vele meesterwerken, De Schepping van Adam.
Wie was Michelangelo?
Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (1475 – 1564) was een Italiaanse beeldhouwer, schilder en architect die beschouwd wordt als een van de meest invloedrijke kunstenaars uit de Renaissance periode. Hij werd geboren in Caprese bij Arezzo in Toscane en groeide op in Florence waar hij grammatica studeerde bij de humanist Francesco da Urbin. Op 13-jarige leeftijd ging hij in de leer bij de kunstenaar Domenico Ghirlandaio. Ghirlandaio had een van de grootste ateliers in Florence en in 1489 beval hij Michelangelo aan bij Lorenzo de Medici nadat hem gevraagd was naar zijn twee beste leerlingen. Van 1490 tot 1492 studeerde hij aan de Humanistische Academie van de Medici, die gebaseerd was op hun neoplatonische opvattingen. Na de dood van Lorenzo de Medici in 1492 vertrok Michelangelo echter en keerde terug naar het huis van zijn vader.
Na verblijf in Venetië en Bologna keerde hij terug naar Florence, maar kreeg geen werk van de Savonarola die de stad in handen had gekregen. Hij aanvaardde een uitnodiging van kardinaal Raffaele Riario om in 1496 naar Rome te verhuizen en zou pas in 1499 naar Florence terugkeren, toen hij van het Wolvengilde de opdracht kreeg een onvoltooid carrara marmeren standbeeld te voltooien. Hier maakte Michelangelo een van zijn beroemdste werken, David, dat in 1504 werd voltooid.
Het jaar daarop keerde hij terug naar Rome om de graftombe van paus Julius II te bouwen en kreeg hij ook de opdracht om het plafond van de Sixtijnse Kapel te beschilderen, waaraan hij van 1508-1512 werkte. De opdracht voor de Sixtijnse Kapel omvat enkele van zijn beroemdste schilderijen en stelt negen episoden voor uit het Boek Genesis, verdeeld in drie secties: De Schepping van de Aarde, De Schepping van de Mensheid en De Val uit Gods Genade.
In 1520 gaven de Medici’s Michelangelo de opdracht een grafkapel voor de familie te ontwerpen in de Basiliek van San Lorenzo. Hij zou een veelgevraagde figuur blijven, en in 1546 werd hij benoemd tot architect van de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Michelangelo bleef onvermoeibaar doorwerken tot aan zijn dood, met de onvoltooide Rondanini Piëta die zes dagen voor zijn dood in 1564 werd gebeeldhouwd. Als productief kunstenaar is hij wellicht de best gedocumenteerde kunstenaar van de 16e eeuw en de enige kunstenaar van wie zijn biografie (door Giorgio Vasari) tijdens zijn leven werd gepubliceerd.
Wat gebeurt er in De Schepping van Adam?
De Schepping van Adam is een fresco dat Michelangelo tussen 1508 en 1512 schilderde aan het plafond van de Sixtijnse Kapel in Vaticaanstad. Het toont de passage uit het Boek Genesis waarin wordt beschreven hoe God Adam schept en leven geeft aan de eerste mens. Het is een van de meest iconische werken van de Renaissance en een van de meest gereproduceerde religieuze werken.
Michelangelo kreeg de opdracht het plafond van de Sixtijnse kapel te schilderen toen hij in Rome werkte aan de graftombe van paus Julius II. De oorspronkelijke opdracht omvatte schilderingen van de Twaalf Apostelen op de pendentieven van de Sixtijnse Kapel, maar Michelangelo haalde de paus over om hem toe te staan het ontwerp te heroverwegen. Het uiteindelijke resultaat is een van zijn meest magnifieke en complexe werken, dat meer dan 500 vierkante meter plafond beslaat en meer dan 300 figuren voorstelt.
De Schepping van Adam heeft God in de rechterhelft van de compositie als een bejaarde, witbebaarde man, gehuld in een wervelende rode mantel, terwijl hij wordt omringd door een groep figuren. Zijn rechterarm is uitgestrekt en komt bijna samen met die van Adam in het midden van de compositie – als symbool van de scheppingsdaad. Adam is naakt en ligt tegen een rots in het linker benedengedeelte van de compositie. Adam blijft onder God met hun handen onaangeroerd om aan te geven dat ze niet gelijk zijn. Hoewel het niet duidelijk is wie de figuren zijn in de groep rond God, wordt aangenomen dat zij Eva voorstellen en de rest van het menselijk ras dat uit Adam en Eva geboren zal worden.
Michelangelo liet zich inspireren door de Bijbel en het boek Genesis, waarin staat: “God schiep de mens naar zijn beeld, naar het beeld van God schiep Hij hem” (Gen. 1, 27). Men denkt ook dat hij zich liet inspireren door de middeleeuwse hymne “Veni Creator Spiritus”, waarin sprake is van de “vinger van de vaderlijke rechterhand”. De compositie van God omringd door een groep mensen en een mantel blijft de meningen verdelen. Sommigen menen dat het een anatomisch correct menselijk brein is, terwijl anderen menen dat het een menselijke baarmoeder voorstelt, in overeenstemming met het thema van het scheppen van leven.