Kunt u de 27e letter van het alfabet opnoemen?
Natuurlijk niet, er zijn maar 26 letters in het alfabet.
Maar niet altijd; ooit waren het er 27. (Nou ja, 29, maar daar komen we later op terug.)
De letter waar we het hier over hebben is de ampersand: tegenwoordig wordt hij vooral gebruikt in bedrijfsnamen, zoals Barnes & Noble, of in afkortingen zoals R&R.
Het is een ongebruikelijk beestje. Waar komt het vandaan?
In de eerste eeuw schreven Romeinse schriftgeleerden cursief, dus als ze ‘et’ schreven – het Latijnse woord voor ‘en’ – verbonden ze de twee letters. Na verloop van tijd werd dit ook in de Engelse taal overgenomen. ‘En’ werd zowel een woord als een letter.
De naam voor dit symbool – “ampersand” – kwam eeuwen later. In het begin van de negentiende eeuw eindigden schoolkinderen die het alfabet opzegden nog met ‘&’.
Maar je kunt niet eindigen met ‘X,Y, Z, en.’ Hoe konden ze dat zingen in Sesamstraat? Het rijmt niet.
Dus in plaats daarvan zeiden ze – want dit is o zo veel makkelijker – ‘X, Y, Z en, per se, en.’
Per se, in het Latijn, betekent ‘op zichzelf.’ Dus de studenten, of de Muppets, of wie dan ook, zongen eigenlijk: ‘X, Y, Z en, op zichzelf, “en.” (Zou je toen niet graag op de kleuterschool hebben gezeten?)
In de loop van een paar decennia werd ‘en per se en’ – “ampersand.”
Okee, dus dat is geregeld. Maar hoe zit het met de letters 28 en 29?
Wel, het oude Engels werd eerst geschreven in het futurische runenalfabet van de Angelsaksen.
Christelijke missionarissen introduceerden later het Latijnse alfabet dat het verving, en een tijdlang bevatte het alfabet letters van beide talen.
Maar twee ervan raakten in onbruik.
Een ervan was een letter die ‘doorn’ heette en de ’the’-klank vertegenwoordigde.
Omdat het symbool voor ‘doorn’ en het symbool voor ‘y’ er in middeleeuws Engels blackletter bijna identiek uitzien, werden de twee abusievelijk door elkaar vervangen.
Daarom zie je borden die de weg wijzen naar “Ye Olde Curiosity Shop” in nagebouwde Tudor-dorpen in Engeland; we hebben de eigenlijke klank voor ’the’ in de loop der jaren niet veranderd, alleen het symbool dat we gebruikten om het te spellen.
De andere letter die wegviel was “wynn,” die de “uu”-klank vertegenwoordigde die, zoals je waarschijnlijk al raadde, een “w” werd. Ja, een dubbele U.
Daar heb je het. Nu ken je je ampersand, thorn, wynn – zing je niet met me mee?
Volg me op mijn Facebook auteurspagina