Onze vriend uit Sesamstraat mag dan wel een grote vogel zijn, maar hij is piepklein vergeleken met sommige echte vogels die in het verleden over de aarde hebben gezworven. Hier zijn een paar van deze grote vogels die we nooit meer levend zullen zien. In sommige gevallen is dat een geruststellende gedachte.
1. Gastornis
Er waren vier of vijf soorten van het vogelgeslacht Gastornis die 55 tot 40 miljoen jaar geleden in Noord-Amerika, Europa, en Azië leefden. De Noord-Amerikaanse vogel stond vroeger bekend onder de naam Diatryma voordat hij werd heringedeeld. Gastornis waren grote loopvogels, waarvan de grootste soort Gastornis giganteus was, die 6,5 voet hoog werd. Maar ze waren niet iets om bang voor te zijn, tenzij je een plant was. Zijn krachtige snavel werd gebruikt om zaden en fruit te pletten. Dat klopt, deze vogel was een vegetariër! Maar hij kan die snavel ook gebruikt hebben als verdediging tegen aanvallers. De bovenste foto is een illustratie uit 1917 van hoe Gastornis eruit kan hebben gezien.
2. Pelagornis Chilensis
Foto door Ghedoghedo.
Nog maar enkele jaren geleden dacht men dat Pelagornis chilensis met 17 voet de grootst mogelijke spanwijdte voor een vogel had. P. chilensis leefde 5 tot 10 miljoen jaar geleden in Chili, waar hij het oceaanoppervlak afschuimde op zoek naar vis. Die grote spanwijdte was nodig om een vliegend lichaam van 64 pond te dragen. Hij wordt geclassificeerd als een pelagornithide, oftewel een vogel met benige tanden (“pseudotooth”). Sommige andere soorten pelagornithiden kunnen lang genoeg hebben overleefd om door mensen te zijn gezien.
3. Pelagornis Sandersi
Foto door Ryan Somma.
Het idee dat 17 voet de bovengrens was voor de spanwijdte van vliegende vogels werd in 2014 aan diggelen geslagen. Pelagornis sandersi is de grootste vliegende vogel tot nu toe gevonden, met een spanwijdte tot 24 voet! Het fossiel werd in 1983 gevonden in Charleston, South Carolina, maar het werd dertig jaar in opslag gehouden voordat iemand de afmetingen bestudeerde. En nu we weten hoe groot deze pseudotooth was, blijft het mysterie over hoe hij ooit kon opstijgen met zulke lange vleugels. Mogelijk sprong de vogel van kliffen af.
4. Andalgalornis
Illustratie door John Conway.
Andalgalornis steulleti was een Phorusrhacide die 4,5 voet lang was en ongeveer 90 pond woog. Phorusrhacids, de 18 soorten van de familie Phorusrhacidae, worden gewoonlijk “terreurvogels” genoemd, omdat zij in het Cenozoïcum enorme top-predatoren waren. Andalgalornis leefde ongeveer 6 miljoen jaar geleden in Argentinië. Zijn schedel was van bovenaf gezien opvallend dun, maar van opzij gezien lijkt zijn smalle snavel enorm. Andalgalornis had een schedel met stijve botten die hem een krachtige beet gaf in vergelijking met andere vogels met een meer lichte bouw.
5. Kelenken
Illustratie door FunkMonk (Michael B. H.).
De grootste terreurvogel was Kelenken guillermoi, die 15 miljoen jaar geleden in Argentinië leefde. Kelenken was ergens tussen zeven en tien voet lang. Zijn onderbeen is 45 centimeter lang, en hij had een schedel van 71 centimeter lang met een snavel van 45 centimeter. Deze loopvogel woog ongeveer 500 pond en doodde zijn prooi met zijn enorme snavel.
6. Titanis Walleri
Illustratie door Dmitry Bogdanov.
De terreurvogel Titanis walleri werd een Amerikaanse Phorusrhacid als gevolg van een soortverplaatsing over de Isthmus van Panama ongeveer drie miljoen jaar geleden. Zijn fossielen zijn gevonden in Texas en Florida. T. walleri leefde van 5 tot 2 miljoen jaar geleden. Deze vogel was 2 meter lang en woog meer dan 300 pond. De soort speelt, in een gefictionaliseerde vorm, de hoofdrol in de roman The Flock van James Robert Smith uit 2006.
7. Haast’s adelaar
Illustratie door John Megahan.
Haast’s adelaar is uitgestorven, maar niet bepaald prehistorisch. Wetenschappers denken dat de jongste fossielen slechts 500 jaar oud zijn, wat betekent dat het uitsterven van de arend waarschijnlijk te wijten was aan de jacht van de mens op zijn belangrijkste prooi, de moa. De arend van Haast (Harpagornis moorei) was inheems in Nieuw-Zeeland, en was de grootste arend die ooit heeft geleefd. Het vrouwtje, dat groter was dan het mannetje, woog 10-15 kilogram (22-33 pond) en had een spanwijdte van 8-10 voet. De soort had een relatief korte spanwijdte voor zijn gewicht.
8. Dinornis
Over Nieuw-Zeeland gesproken, het was ooit de thuishaven van een uitgestorven vogelgeslacht dat wel wat weg had van Sesamstraat’s Big Bird. Dinornis, of de reuzenmoea, was de belangrijkste voedselbron van de Haast’s adelaar totdat hij in de 15e eeuw door de Māori tot uitsterven werd bejaagd. Het vrouwtje van de soort Dinornis robustus was 1 meter lang en woog meer dan 500 pond, mogelijk wel 600 pond! Nieuw-Zeeland had geen zoogdieren voordat menselijke kolonisten vanuit Polynesië arriveerden, en zo gedijden ze 40.000 jaar, ondanks Haast’s arend.
9. Argentavis
Illustratie door Stanton F. Fink.
Met een geschatte spanwijdte van 23 voet is Argentavis magnificens de enige uitgestorven vogel die tot nu toe is gevonden en die Pelagornis sandersi qua spanwijdte kan benaderen. En we hebben meer fossiele specimens van de “prachtige vogel van Argentinië.” Hij bestond recenter dan veel van de vogels op deze lijst, zo’n zes miljoen jaar geleden. A. magnificens woog tussen de 60 en 80 kg (140-180 pond), dus het is een raadsel hoe hij kon opstijgen, maar er wordt aangenomen dat de vogel op thermische stromingen vloog in plaats van met zijn vleugels te slaan. Argentavis at aas in plaats van op levende prooi neer te storten. A. magnificens is verwant aan de moderne gieren.